' G. P. Xomchenko, I. G. Xomchenko
viy elementining nisbiy atom massasini aniqlaymiz
Download 6.95 Mb. Pdf ko'rish
|
viy elementining nisbiy atom massasini aniqlaymiz: Ar( В) = A,( В) = 1 - Ц ^ = 10,8. 2.14. Misning ikkita izotopi bor: 63Cu va 65
ularning molyar ulushlari 73 va 27% dir. Misning o'rtacha nisbiy atom massasini aniqlang. Javobi : 63,5. 2.15. Kremniy uchta izotopdan iborat bo'lsa: 48Si (molyar ulushi 92,3%), 29Si (4,7%) va 30Si (3,0%) kremniy elementining nisbiy atom massasini aniqlang. Javobi'. 28,1. 2.16. Tabiiy xlorning ikkita izotopi bor. 35
37
38
x harfi bilan belgilaymiz, ya’ni x ( 35
= x. Unda x ( 37
N dona xlor atomidagi moddaning miqdori: N n = 77
bo'ladi. и( 35
nx ( 15
K 35
A
37
nX ( 37
я( 37
j j - ( 1 - x ) . 14 A
tabiiy xlor atomlaridagi 35
37
35
35
37
N a ; TV( 37
N{ 1 - x). Atomlar massasi nisbiy birliklarda quyidagicha bo'ladi: mr( 35
35
33
mr ( 35
Nx -35; mr( 37
N ( 37
Ar ( 37
mr ( 37
N(l -x)37. Bitta atomning o'rtacha massasini aniqlaymiz: ” y ( C I ) ^ ^ _
N y 35 + jV(1 - JC) 37 ~N Ar(C 1) = ^ r - ; Ar(C 1) = ------ IT — - = 37—2л:. Ar{C\) = 35,45 b o'lgan idan 35,45 = 37— 2x ten glam asin i tuzamiz. x = 0,775, \ - x = 1 -0 ,7 7 5 = 0,225. Shunday qilib, x ( 35
37
22
izotopning molyar ulushini hisoblang. Javobi: 90% 20Ne va 10% 22
2 .1 8 . Tabiiy brom ikki izotop d an tashkil topgan. 79Br izotopining molyar ulushi 55% ga teng. Agar bromning nisbiy atom massasi 79,9 ga teng bo'lsa, yana brom elementi tarkibiga qanday izotop kiradi? Javobi : slBr. 2.19. 12C uglerod izotopidan va kislorodning uchta 'Ю, l70 va ‘Ю izotoplaridan uglerod (VI) oksid molekulalarining necha xilini olish mumkin? Javobi: molekulalarning 6
2
20
izotopini a-zarrachalar bilan (geliy atomlari yadrolari bilan) nurlantirib astat elementi ( 2" At izotopi) olingan. Yadro reaksiyasining tenglamasini to'liq va qisqartirilgan shakllarda yozing. Yechish. Yadro reaksiyalari tenglamalarini tuzishda moddalar massasining saqlanish qonunini e ’tiborga olish kerak (bunda elektronlar massasi e ’tiborga olinm aydi). Bundan tashqari, tenglamaning chap va o'ng qismidagi barcha zarrachalarning zaryadlari o'zaro teng bo‘lishi kerak. Tenglamaning chap tomoniga reaksiyaga kirishadigan yadrolar, o'ng tomoniga — reaksiya mahsulotlarini yozamiz. Atomlarning tartib raqamlari va nisbiy massalarini hisobga olgan holda reaksiyaning sxemasini yozamiz: Bi + у ос —> At + x Ravshanki, x zarracha (chunki 83 + 2 = 85) zaryadi 0 va atom massasi 209 + 4 —211 = 2 ga teng bo‘lishi kerak. Zaryadi 0 bo'lgan zarracha — bu J,
n neytrondir, binobarin, ikkita neytron hosil bo'lishi kerak. Tenglamaning yakuniy ko‘rinishi: Тз Bi + \ a = 2‘!. At + 2 l0 n. yoki qisqartirilgan shaklda 2.21. Quyidagi yadro reaksiyalarining tenglamalarini tugallang va ularni qisqartirilgan shaklda yozing: a) 24
n -> « V + ...; b ) 239
q 2
23993
(88
p , 138 n). Atomlar elektron qobiqlarining tuzilishi 2.23. Atomning 3d- pog‘onachasida uchta elektron bo‘lgan elementning elektron formulasini yozing. Bu element qaysi davr, gruppa va gruppachada joylashgan va bu element qanday ataladi? Yechish: As- pog'onacha tugallangandan so'ng, 3d- pog'onacha elektronlar bilan to'lib boradi: Is 2
2s2 2pb 3s2 3pb 4j 2
3d1 yoki Ij -2
s2 2pb 3s2 3pb 3d1 4s2 Atomdagi elektronlarning umumiy soni davriy sistemada elementning tartib raqamini belgilaydi — 23. Bu vanadiy. Elektron formulasidan ko'rinib turibdiki, bu element to'rtinchi davrda, V gruppaning (beshta valent elektronlari: 3 cP 4s2) qo'shim cha gruppachasida (d- oila elementi joylashgan). 2 .2 4 . Tartib raqami 20 b o'lgan elem en tn in g elektron form u lasin i va qisqartirilgan elek tron form ulasini tuzing. Elektronlarning orbitallar bo'yicha taqsimlanishini ko'rsating. Yechish. Tartib raqami bo'yicha xulosa chiqaramiz: atomda 20 ta elektron bor. Bu element — kalsiy. Elektron formulasi eng kichik energiya prinsipiga muvofiq quyidagi ko'rinishda bo'ladi: h -2
2s2 2pb 3s2 3 pb 4s2 (2 + 2 + 6
6
Kalsiyning elektron formulasi elektronlarning orbitallari bo'yicha quyidagicha taqsimlanadi: 4s __________ 3s
3/; 3 d u 2 s 2p U T i t l U N u l u l n u M u к L 2.25. Yod elementining elektron formulasini yozing. Elek tronlarning orbitallari bo'yicha taqsimlanishini ko'rsating. 2 .2 6 . Tartib raqamlari 15, 29 va 51 bo'lgan elem entlar atomlarida qancha elektron pog'onalari bo'ladi? 2.27. Tartib raqamlari 13, 27 va 56 bo'lgan elementlar uchun elektron formulalarni yozing va elektronlarning orbitallar bo'yicha taqsimlanishini tasvirlang. 2.28. Tartib raqami 32 va 40 bo'lgan elem entlar uchun elektronlarning orbitallar bo'yicha taqsimlaninishini tasvirlang. 2.29. Elementning elektron formulasining o x ir i... 3dJ4s2bilan tugaydi. Shu elementning tartib raqamini aniqlang. Javobi 25. 2.30. Fe3+ va S2_ ionlarning elektron formulalarini yozing. Kimyoviy bog‘lanish. Valentlik va oksidlanish darajasi 2.31. HF, HCI, HBr, HJ qatorda birikmalar barqarorligi qanday o'zgarib boradi? Yechish. Bu ikki atomli molekulalarda bog'lanishning barqa rorligi bog'lanish uzunligiga bog'liqdir. Atom radiusi ftordan yodga tomon oshishi sababli, H — galogen bog'lanishning uzunligi bu yo'nalishda ortadi, ya’ni birikmalar barqarorligi ftordan yod tomon kamayadi. 2.32. Oltingugurt kaliy, vodorod, brom va uglerod bilan kimyoviy bog'lanish hosil qiladi. Bog'lanishlarning qaysi biri kuchli qutblangan va qaysi biri kuchsiz qutblangan bog'Ianishdir? Bog'lanish elektronlarining zichligi qaysi atom tomoniga siljiganligini ko'rsating. Yechish. Elem entlar nisbiy elektrm anfiylik qiymatlaridan foydalanib, oltingugurt va u bilan kim yoviy bog'lanish hosil qiladigan elementlar nisbiy elektrmanfiyliklarining farqini topamiz: a) oltingugurt — kaliy; 26 — 0,91 = 1,69 oltingugurt atomi tomoniga siljigan; b) oltingugurt — vodorod; 2,6 — 2,1 = 0 , 5 oltingugurt atomi tomoniga siljigan; d) oltingugurt — brom; 2,6 — 2,74 = 0,14 oltingugurt atomi tomoniga siljigan; e) oltingugurt — uglerod; 2,6
— 2
0,1
2
4
2
Yechish. 1. Azotning oksidlanish darajasi x, kislorodniki — 2. M olekulalar neytralligini nazarga olib, quyidagi tenglam ani tuzamiz: 2x + 4 ( - 2 ) = 0, bundan x = + 4, ya’ni N 2
4
2
3
1
x + 2 ( —2) = — 1, bundan x = + 3 , ya'ni N O ,“ ionidagi azotning oksidlanish darajasi +3 ga teng. 2.36. Quyidagi birikmalarda temirning oksidlanish darajasini aniqlang: a )F e 3
2
3
Javobi: a)+2; b )+ 6
2.37. Quyidagi birikmalarda elementlaming oksidlanish dara jasi nimaga teng: a)N a 2
4
2
Javobi : a)N a +1; О —2; В +3; b) Bi +3; О —2; S +6
2.38. Quyidagi moddalarda xlorning oksidlanish darajalarini hisoblang: a)K C 103; b )C l2; d)N aC 10; e )C a (C 1 0 )2; f)A lC l3? Javobi'. a) +5; b) 0; d) +1; e) + 1
1
4
2
2
2)2
2
b)K 2
2
3
f)C 2
4
6
f ) - 2
1 .
Nim a uchun uglerod o ‘z birikmalarining ko‘pchiligida to ‘rt valentlidir? Yechish: Uglerodning qo'zg'almagan atomida elektronlar tashqi energetik pog'onada orbitallar bo'yicha shunday taqsimlanadi: 2s 2p T i
T T
oddiy hollarda juftlashmagan elektronlar soni bilan aniqlanadi. Lekin uglerod atomida bitta bo'sh 2 p- orbital bo'lib, nisbatan ozgina energiya sarflanganda bitta 2s- elektron 2p- holatga o'tadi, natijada juftlanmagan elektronlar soni to'rtgacha ortadi. ь С *
n = 2 2s dan 2p elektronlar o'tishiga sarflangan energiya esa ikkita qo'shimcha bog'lanishlar yuzaga kelishi natijasida ajraladigan energiya bilan qoplanadi. 2.42. C H 3
va oksidlanish darajasini aniqlang. Yechish. Bu birikmalarning struktura formulalari H I / 0 H —С —OH, H—C^ dan bu birikmalarda uglerod to'rt va- I H H 2s _____ 2p T T
1 * 1 lentli ekanligi m a’lum, uning oksidlanish darajasi esa CH3OH da: x+ 3 (+ 1) + (—2) + 1 = 0 ; л = —2 ga, HCOH da: 1 + x + (— 2
1
0
x = 0
2.43. a) C 2
ning valentligi va oksidlanish darajasini aniqlang. Javobi: a) 4 va —3; b) 4 va +4: d) 4 va +2. 2 .4 4 . O ltingugurt ftor bilan birikkanda yuqori musbat oksidlanish darajasini namoyon qiladi. Hajmi 1 litr bo'lgan (normal sharoitda) gaz holidagi oltingugurt (VI) ftoridning massasini va uning vodorodga nisbatan zichligini hisoblang. Javobi: 6,5 g; 73. 2.45. + 4 oksidlanish darajasini namoyon qiladigan metall, massa ulushi 40% bo'lgan kislorod bilan birikib oksid hosil qiladi. Bu qaysi metall? Javobi: titan. 3. KIMYOVIY REAKSIYALARINING TEZLIGI. KIMYOVIY MUVOZANAT Kimyoviy reaksiyalaming tezligi 3.1. Hajmi 2 litr bo'lgan idishda A gazning 4,5 mol miqdori В gazning 3 mol miqdori bilan aralashtirildi. A va В gazlar A + В = С tenglamaga muvofiq reaksiyaga kirishadi. 20
miqdori 2 mol bo'lgan С gazi hosil bo'ladi. Reaksiyaning o'rtacha tezligini aniqlang. Sistemada reaksiyaga kirishmagan A va В gazlar ning qanday miqdori qolgan. Yechish. Reaksiyaning tenglamasidan д «(C)
1 ~^( a ) = 7 = I: A n(A)= An(C)\ An(A) = 2 mol. bu yerda An Download 6.95 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling