 n astsillyator energiyasi

1. Plank formulasi

Е  n astsillyator energiyasi. Statistik fizika qоnunlariga binoan ifodaning o’rtacha qiymati

 Eteng bo’ladi.Buni (1)ga qo’ysak,

 Т () (2*)
kelib chiqadi. Bu formula Plank formulasi deyiladi va u tajribadan olingan natija.

2. Plank formulasidan mumtоz qоnuniyatlar keltirib chiqarish.

Yuqoridagi plank formulasi mumtoz qonuniyatlari keltirib chiqarilgan formula (2*)

3.Fotoeffekt hodisasi qanday hodisa va u kim tomonidan ochilgan?

Fotoeffekt. Elektromagnit nurlar ta’sirida moddadan elektronlarning ajralib
chiqishiga fotoeffekt hodisasi deyiladi. Fotoeffekt hodisasini birinchi marta 1887-
yilda G.Gers kuzatgan.

4.Stoletov qonunlarini tushuntiring.

Stoletov o‘z tajribalari asosida fotoeffekt hodisasini o‘rganish usullarini va
asosiy miqdoriy qonunlarini ishlab chiqdi. To‘yinish fototokining mavjudligi va to‘yinish fototoki kuchining It yorug‘lik intensivligiga to‘g‘ri proporsionalligi,katod sirtidan vaqt birligida urib chiqarilgan elektronlar soni yorug‘lik
intensivligiga proporsionalligini Stoletov tomonidan tajribada aniqlangan.Staletov fotoeffekt hodisasini quydagicha tushuntirdi: 1. Yorug‘lik katod sirtidan vaqt birligida urib chiqargan electronlar soni katod sirtiga tushayotgan yorug‘lik intensivligiga to‘g‘ri proporsionaldir.2. Katod sirtidan chiqayotgan elektronlarning kinetik energiyasi noldan
boshlab maksimal mv²_max/2qiymatgacha bo‘ladi. Bu energiya yorug‘lik intensivligiga bog‘liq emas, katodga tushayotgan yorug‘lik chastotasiga chiziqli bog‘lanishda bo‘ladi.3. Har bir fotokatod materiali uchun biror chegaraviy chastota ch (chegaraviy chaslota) mavjudki,bu chastotadan past chastotalarda fotoeffekt hodisasi vujudga kelmaydi. ch ning qiymati yorug‘lik intensivligiga va katodni yoritish vaqtiga bog‘liq bo‘lmaydi.

5.Fotoeffek qizil chegarasining formulasi qanday va uning mohiyati nimadan iborat?

Chastotaning biror q qiymatida fotoelektronlarning tezligi nolga teng
bo‘ladi. Chastotaning bu qiymati chegara hisoblanadi. Bu
shunday chegaraviy chastotaki, bu chastotadan past
chastotalarda fotoeffekt kuzatilmaydi. q – fotoeffekt sodir
bo‘lishining chegaraviy chastotasi yoki fotoeffektning “qizil” chegarasi deyiladi,
ya’ni ch=q bo‘ladi. <q chastotali yorug‘lik fotoeffekt hodisasini yuzaga
keltirmaydi. Fotoeffekt >q chastotali yorug‘lik ta’sirida kuzatiladi. Chegaraviy
chastota (ch)ga mos bo‘lgan to‘lqin uzunligi q ham fotoeffektning qizil
chegarasi deb aytiladi, ya’ni q=c/q
6.Eynshteyn formulasini yozing va uni izohlab bering.

Eynshteynning kvantlar    energiya va impuls p k ega bulishi kerak,chunki kvantlar X,Y,Z uqlarida harakat qiladi( impul vektor kattalik ). .Eynshteyn energiyaning saqlanish qоnuniga asoslanib fotosamara uchun
  A  ,m₀²/2 (2)
qоnuniyatni aniqlanadi. Bu erda  metallga tushayotgan yorug’lik kvantining energiyasi, A-elektronning metalldan chiqish ishi,m₀²/2- urib chiqarilgan elektronning bo’shliqdagi kinetic energiyasi.

7.Fotoeffekt hodisasi qanday elektronlarda hosil bo‘ladi?

Fotoeffekt hodisasi yuzaga kelishining zaruriy sharti yoritilayotgan
metall ustki qatlamiga tushayotgan yorug‘likning sezilarli darajada yutilishidir.
Fotoeffekt hodisasi metallar, dielektriklar, yarimo‘tkazgichlar, elektrolitlarda
yuzaga keladi. Ishqoriy metallar – litiy, natriy, kaliy, rubidiy, seziy fotoelektrik
ta’sirga juda sezgir, ko‘zga ko‘rinadigan nurlar ta’sirida ham fotoeffekt hodisasi
hosil bo‘ladi. Erkin elektronlarda fotoeffekt hodisasi yuz bermaydi, chunki erkin
elektronlar prinsipial ravishda yorug‘likni yuta olmaydi.

8.Kompton effekti qanday hodisa hamda bu hodisani kim va qachon kuzatgan?

Mikrozarralarning korpuskulyar xususiyatga ega ekanligini tasdiqlaydigan
hodisalardan biri 1923-yilda amerikalik fizik A.X.Kompton tomonidan kashf etildi
va uning nomi bilan Kompton effekti deb ataldi. Kompton effekti hodisasi rentgen
nurlarining sochilishi ustida Kompton tomonidan o‘tkazilgan tajribalarda
aniqlandi. Kompton tajribasi rentgen nurlarining yadro bilan elektronlari kuchsiz
bog‘langan moddalarda (grafit, parafin va b.) sochilishini kuzatish orqali amalga
oshirildi.

9.Kompton effekti qanday elektronlarda sodir bo‘ladi?

Kompton effekti elektronlar blan tuqnashuvi natejasida hosil buladi,va elektromagnit to‘lqinlarning korpuskulyar xususiyatga
ega ekanligi haqidagi tasavvurlarning to‘g‘riligini isbotlaydi.

10.Kompton sochilishda energiya va impuls saqlanish qonun­larini yozing va tushuntiring.

Fotonning elektron
bilan to‘qnashuvgacha energiyasi E_f  h va impulse P_f= h/c bo‘lsin. Tinch
holatdagi elektronning to‘qnashuvgacha energiyasi E_e= m₀ c² va impulsi Pe=0
bo‘lsin. To‘qnashuvda foton o‘z energiyasining ma’lum qismini elektronga beradi.
Natijada to‘qnashuvdan so‘ng electron E_e= m c² energiyaga va P'=m impulsga ega
bo‘ladi. To‘qnashuvdan so‘ng foton E^’_f=h’energiyaga va f^’_f= h’/cimpulsga ega bo‘ladi. Bunda sochilgan foton energiyasi va
impulsi dastlab tushayotgan foton energiyasi va impulsidan kichik bo‘ladi, to‘lqin
uzunligi esa katta bo‘ladi.
Foton va tinch holatdagi erkin elektronning elastik to‘qnashuvi tufayli
vujudga kelgan to‘lqin uzunligining o‘zgarishi  ni aniqlash uchun energiya va
impulsning saqlanish qonunlarini quyidagicha yozish mumkin: E_f +E_e =E^’_f +E^’_e (*)
P_f =P^’_f +P^’_e (**)
11.Kompton sochilishda to‘lqin uzunligining o‘zgarishi qaysi formula orqali ifodalanadi?

(*) va (**) tenglamalar birgalikda yechilganda fotonning elektron bilan
elastik to‘qnashuvida foton to‘lqin uzunligining o‘zgarishi  ni aniqlaydigan
formula hosil bo‘ladi: =2 sin²