& Tildin` ja`miyetlik xιzmeti


eki feyil so`zdin` dizbeklesiwinen jasalad


Download 1.82 Mb.
bet69/231
Sana11.01.2023
Hajmi1.82 Mb.
#1087998
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   231
Bog'liq
Қаракалпак тили китап

2. eki feyil so`zdin` dizbeklesiwinen jasaladι:
A) feyil so`zlerge g`ι-gi-qι-ki- qosιmtalarιnan son` tartιm qosιmtalarι qosιlιp kelgen feyiller menen -kel ko`mekshi feyildin` qosιlιwι arqalι jasaladι:
Aytqιm keledi, barg`ιm keledi, alg`ιm keledi, aytqιn`ιz keledi, oqιg`ιsι keledi, aytqιsι keledi t.b
V) edi, eken, ko`mekshi so`zleri sha`rt meyilden keyin dizbeklesip kelip tilek meyil jasalιd: barsam edi, kelsen` edi, barsa edi, kelse edi, kelsen` edi, barsan` edi t.b
Tilek meyili bolιmsιz tu`ri «kel» feyiline –me qosιmtasιnιn` qosιlιwι arqalι jasaladι. mιs: oqιg`ιm kelmedi, oqιg`ιn` kelmedi, aytqιm kelmedi, aytqιn` kemedi
Tilek meyildin` –ayιn, -eyin qosιmtalι tu`rinen basqasι u`sh bette, birlik ha`m ko`plik sanlarda betlenedi.
Barg`ayman, aytqιm keledi, jazsam edi, aytqιn` keledi, barg`aysan`, jazsan` edi, aytqιsι keledi, barg`ay, jazsa edi.
Sha`rt meyil
Sha`rt meyil is-ha`rekettin` isleniw ya islenbew sha`rtin bildiredi. Sha`rt meyili ga`pte ko`binese eki is-ha`reket boladι. onιn` birewi tiykarg`ι, al ekinshisi qosιmsha. Ekinshi is-ha`reket sha`rt meyil feyili arqalι bildiriledi. Ol tiykarg`ι ma`ni menen sha`rtlilik qatnasta boladι. Mιsalι: biz egisti qanshama keshiktirsek alιnatug`ιn zu`ra`a`t te sonshama kem boladι.
bul mιsaldag`ι tiykarg`ι ma`ni «zu`ra`a`ttin` kem bolιwι», ekinshi «keshiktirsen`» Sha`rt meyil arqalι « kem bolatug`ιnlιg`ι» an`latιlιp tur.
Sha`rt meyil buyrιq meyillerge sa-se qosιmtalarιnιn` qosιlιwι arqalι jasaladι. sha`rt meyil betlik qosιmtasιnιn` II betinde, birlik ha`m ko`plik sanlarda betlenedi. III bette arnawlι qosιmtasι bolmaydι: bar-sam, bar-san`, barsa, barsaq, bar-san`ιz, bar-sa t.b
Sha`rt meyildin` bolιmsιz tu`ri barmasam, barmasan`, barmasa tu`rinde tu`bir feyilge –ma, -me qosιmtasι, onnan keyin sha`rt meyildin` qosιmtalarι qosιlιw arqalι jasaladι.

Download 1.82 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   65   66   67   68   69   70   71   72   ...   231




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling