“ tt va kt “ fakulteti iii-bosqich akt 11-20 guruh talabasining

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA 
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI 
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
QARSHI FILIALI 
 
 
 
 
 
 
“ TT va KT “ FAKULTETI 
III-BOSQICH AKT 11-20 GURUH TALABASINING 
“Operatsion tizimlar” fanidan 
 
5-MUSTAQIL ISHI
 
 
 
Bajardi: 
 
 
 
 
 
 
 
A.A.Azamatov 
Qabul qildi: 
 
 
 
 
 
 
N.Ibragimov 
 
QARSHI – 2023 
Reja: 
1. Jarayon xolati diagrammalari va jarayon diskriptori 

---

2. Jarayon va topshiriqlarni rejalashtirish va dispetcherlash 
(Dissipleni dispetcherizatsiye). 
3. Dispeterlashning “karussa” ko‘rinishi, dispetcherlash sifati va 
kafolatlari 
Jarayon xolati. 
Ko`pincha abiyotlarda soddalashtirish uchun, jarayonni bajarilish vaqtidagi 
dasturni xarakterlaydigan abstrapena sifatida olish tavsiya etiladi. 
Jarayon OT boshqaruvi ostida xisoblanadi. Bunday qabul qilishda xisoblash 
tizimlarida bajariladigan xamma narsa(faqat foydalanuvchi dasturlarigina emas, 
balki OTning xam ma’lum isimlari xam) jarayonlar to`plami sifatida tashkil 
qilingandir.
Bir prtsessorli kompyuter tizimida vaqtning xar bir momntida faqat bitta jarayon 
bajarilishi mumkin. Multidasturli xisoblash tizimlarida bir nechta jarayonni 
`sevdaparallel qayta ishlash protsessorni bir jarayondan ikkinchisiga o`tkazish 
yordamida amalga oshiriladi. Bir jarayon bajarilguncha, qolganlari o`z navbvtini 
kutadi. Ko`rinib turibdiki xar bir jarayon minimum ikki xolatda bo`lishi mumkin: 
Jarayon bajarilmoqda va jarayon bajarilmayapti. Bunday modeldagi jarayonlar 
xolati diagrammasi quyidagi rasmda ko`rsatilgan. 
_________Bajarishga olindi _______
↓
↓
↑________________________________↑ 
To`xtatildi 
Jarayon 
bajarilmoqda 
Jarayon bajarilmayapti 

---

Bajarilayatgan xolatdagi jarayon, ma’lum vaqtdan so`ng OT tomonidan 
tugallanishi, yoki to`xtatilishi va yana bajarilmayatgan xolatga o`tkazilishi mumkin. 
Jarayon to`xtatilishi ikkita sabab bilan ro`y berishi mumkin: uni ishini davo ettirishi 
uchun biror bir xodisa talab etilsa, (masalan, kirish –chiqish operatsiyasini tugallash) 
yoki OT tomonidan ish jarayon uchun ajratilgan vaqt tugaganda ro`y beradi. 
Shundan so`ng OT belgilangan algoritm bo`yicha bajarilmayatgan xolatidagi 
jarayonlardan birini tanlaydi va bu jarayonni bajarilayatgan xolatga o`tkazadi. 
Tizimda paydo bo`layatgan yangi jarayon, boshqa jarayon bajarilmayatgan xolatga 
o`tkaziladi. 
Bu juda qulay modeldir. U bajarilishga tanlangan jarayon u to`xtatilishiga sabab 
bo`lgan xodisani kutishi va amalda bajarishga tayyor bo`lmasligi mumkin. Bunday 
xolatdan qutilish uchun jarayon bajarilmayatgan xolatni yangi ikkinchi xolatga 
bo`lamiz: tayyorlik va kutish xolatlari. 
(Rasm 7.2)