0 ‘zbekist0n sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi m. Kariyev, R. Alimov
Download 24.3 Kb. Pdf ko'rish
|
- Bu sahifa navigatsiya:
- 0 ‘ta og‘ir nur shikastlanishi (doza 4 -5 Gr. dan kop). o ‘rta va o g ‘ir darajadagi jarohatlar, kuyish turli darajalarda 10 % dan yuqori.
- Nur kasalligida ochiq va yopiq jarohatlanishlarning kechish xususiyatlari
- Tibbiy k o ‘chirish bosqichlarida A R S H ni davoiash. R M b ilan zararlangan jaroh atlarn i davoiash
|
O g'irlik darajasi Komponentlar I-yengil Nur shikastlanish! (doza 2 Gr. gacha), yengil darajali jarohat, kuyish 1-3 A darajali 10% gacha teri ynzasida. II-o*rta og'irlikda 0 ‘rta darajadagi nur shikastlanishi (doza 2 -3 Gr.). yengil va o‘rta og'irlikdagi jarohatlar, yuzaki kuyish 10 % gacha, 3B daraia 5 % gacha. IIl-og‘ir Og'ir nur shikastlanishlar (doza 3-4 Gr.) o ‘rta va og*ir darajadagi jarohatlar, kuyish turli darajalarda 10 % dan yuqori. IV -o ‘ta og*ir 0 ‘ta og‘ir nur shikastlanishi (doza 4 -5 Gr. dan ko'p). o ‘rta va o g ‘ir darajadagi jarohatlar, kuyish turli darajalarda 10 % dan yuqori. I d a ra ja d a — h a y o t p ro g n o z i q o n iq a rli, ix tiso slash g an y o rd a m ta - la b q ilin m a y d i. Ish q o b iliy a tin i v a q tin c h a y o ‘q o tish 2 o y g ach a. www.ziyouz.com kutubxonasi II d a ra ja d a — hayot p ro g n o z i tib b iy y o rd am v aq ti v a sa m a ra sig a b o g ‘liq, k o ‘pchiligiga te z k o r m a la k a li va ix tiso slash g an y o r d a m ta la b etiladi. D avolanish m uddati 4 o y g ac h a, 50 % b e m o rla r safga qaytadilar. III d a ra ja d a — hayot s h u b h a li, tu z a lish — tib b iy y o rd a m b a rc h a b o sq ich lari o ‘z v aqtida q ilinishi va sam arad o rlig ig a b o g ‘liq. D av o la n ish 6 o y v a u n d a n k o ‘p, ay rim b e m o r la r safga q a y ta d ila r. IV d a ra ja d a — p rognoz y o m o n , sim p to m a tik te ra p iy a o ‘tk a zilad i. Nur kasalligida ochiq va yopiq jarohatlanishlarning kechish xususiyatlari A ralashgan n u r shikastlanishidagi ja ro h a tla r k e c h ish in in g o ‘ziga xos- ligi X iro sim a, N agasaki, C h e rn o b ii v o q ealarid an m a ’lu m : a w a la m b o r, bu ja ro h a tg a b o g liq bo‘lm ag an o ‘ta o g ‘ir u m u m iy h o la td ir. J a ro h a t- lan g a n la rd a o ‘lim va og‘ir, u z o q k ech u v c h i a so ra tia r (sep sis, ikkilam - chi q o n ketishlar, yiringli ja ra y o n la r) a n c h a k o ‘p u c h ra y d i. J a ro h a tn in g tuzalishi u zo q vaqt davom e ta d i (g ran u latsiy a k u lran g li, ja r o h a t to za- lanishi sek in k ech ad i, ep itelizatsiy a kech b o sh lan ad i). K e y in c h a lik Aralash r a d ia ts io n sh ik a stla n ish d a ja r o h a tla r n in g k e- c h is h i, p a to g e n e z i e k s p e re m e n tla rd a o ‘rganila b o s h la n d i. M a ’lum boMishicha, radiatsiya ta 'sirid a , birlam chi radiobiologik effekt hosil b o ‘ladi. U ning m ohiyati D N K m olekulasi tuzilishini o ‘zgartirishdan ib o ratd ir. N u r sh ik astlan ish in in g keyingi b o sq ich larid a h u ja y ra ichi va hujayra tashqarisi m uvozanatining o rg an ik va funksional b uzilishi, D N K , R N K sin te z in in g buzilishi, to k sik m a h su lo tla r hosil b o l i s h i yotadi. M ito z n in g to ‘xtashi, x ro m a so m a la r g en m u tatsiy alari, h u ja y ra la m in g rep ro d u k tiv o ‘lim i aynan sh u b ila n b o g 'liq d ir. K e y in ro q to 'q im a , o r g an va sistem alardagi o 'z g a ris h la r y u z b erad i, n u r kasalligi rivojlanadi. Bu kasallikning darajasi o lin g an n u rla n ish n in g greydagi d o z a sig a b o g ‘liq. 1 G r .= I 0 0 rad. 1 daraja (y en g il) — 1 — 2 G r.; II d a r a ja ( o ‘rta c h a o g ‘irlikdagi) — 2— 4 Y G r.; I l l d a ra ja (o g ‘ir) — 4 —5 G r .; IV d araja (o ‘ta o g ‘ir) — 6 G r. dan o rtiq ; n u r kasalligi b o s q ic h la ri;b o s h la n g ‘ich (b irlam ch i reaksiya) — b ir n e c h a so a td a n 2 su tk ag ach a; y a s h irin — 2 - 10 kun; avj o lish — 2— 8 h afta; tu z a lish , o 'tk ir n u r k a sa llig in in g q o ld iq o ‘zgarishlari turli m u d d atlard a. S h u n d a y qilib, rad iatsio n s h ik a s tla n is h h u jay ra va t o 'q i m a p o s t- tra v m a tik reg en eratsiy a asosini b u z ib , n u rlan g an o rg a n iz m d a ja r o h a tla r b itish in in g o ‘ziga xos x u su siy atlarin i belgilaydi. N u rla n is h k a sa llig in in g yengil d a ra ja la rid a , o rg an izm ra d ia ts io n sh ik a stla n ish o q ib a tla ri b ila n k u ra sh a o lg a n d a yaqqol o ‘z g a ris h la r k u z atilm ay d i. G r a n u ly a ts iy a va e p ite liz a tsiy a m e ’yorida b o ‘ta d i. R e g e n e ra tsiy a lo v ch i h u ja y ra ia rn in g m iq d o ri va u la m in g fu n k sio n a l im k o n iy a tia ri o ‘z g a rm a y d i. R e g e n e ratsiy a v a q tid a sog‘lom o rg a n iz m re g e n e ratsiy a v aq ti b ila n d e y a rli www.ziyouz.com kutubxonasi te n g b o ‘la d i. Y engil d a ra ja li n u r kasalligida im m u n o b io lo g ik h o la t u n c h a lik o ‘zg a rm a y d i, s h u n in g u c h u n organizm b iro z su stro q b o l s a d a , ja r o h a tg a tu sh g a n a n a e r o b va a e ro b m ik ro o rg a n iz m la rg a qarshi ja v o b k o ‘rsa ta oladi. R e p a ra tiv ja ra y o n la rn in g b u z ilg a n lig i ja ro h a t n u r k asallig in in g avj o ig a n b o s q ic h id a o lin g a n b o ‘lsa, y a q q o l n a m o y o n b o ‘la d i. K o ‘p sonli k u z a tis h la r n atija sid a y allig ‘la n is h reaksiyasi su say ay o tg an lig i, m a h a l- liy le y k o siio z y o ‘qligi, fa g o tsitla rn in g m inim al funksional aktivligi a n iq - la n a d i. P o lib la s tla r so n in in g k a m a y ish i ham k u zatilad i. A n g io g e n e z keskin b u z ila d i. G ra n u la ts iy a la r ra n g p a r, te z sh ik a st- la n u v c h i, n e k ro tik p ly o n k a b ila n q o p la n g a n d ir. E p ite liz a tsiy a n in g ilk b elg ila ri 7 — 10 kunga k e c h ik a d i. J a ro h a td a n keyingi c h a n d iq la r m us- t a h k a m e m a s. J a ro h a t a tr o f t o ‘q im a la rd a m ik ro o rg a n iz m la r so n i k o ‘p b o l a d i , a m m o leykotsitlar in filtra tsiy a va him oya vali b o ‘lm aydi. T o k - sik o z v a in fek siy a g e n e ra liz a tsiy a si tufayli bu p a y td a e n g k o ‘p letal n a tija k u z a tila d i. J a ro h a t q o ‘sh ilg a n d a n u r kasalligi b e lg ila ri e rta va y a q q o l y u z a g a c h iq ad i. N a y s im o n suy ak larn in g sin ish i. N u r kasalligida su y a k la rn in g sinishi va u n d a n k ey in g i h o la t a s o s a n , ta jrib a la rd a o ‘rg an ilad i. 0 ‘rta va o g ‘ir d arajali n u r sh ik a stla n ish d a suy ak q a d o g ‘in in g hosil b o ‘lish i va sin g a n su y a k n in g b itis h i a n ch a k ech ik ad i. N u r k asallig id a su y a k la r s in ig ‘i b itish in in g k e c h ik ish ig a sabab ra- d ia ts iy a n in g b ev o sita suy ak t o ‘q im a sig a ta ’siridir. S in ish so h a sid a qon q u y ilis h va n e k ro z o ‘c h o q la ri v u ju d g a keladi. S u y ak t o ‘q im a si o ‘rniga to g ‘a y va fibroz o ro lc h a la r sh a k lla n a d i. N urlatilgan h ayvonlardagi suyak q a d o g ‘i s o g ‘lo m h a y v o n la rd a g ig a n isb a ta n a n c h a y e tilm a g a n d e k tu y u - la d i, u n d a to g ‘ay t o ‘q im a si m iq d o ri k o ‘p boMadi. B u h o la t n u r sh ik a stla n ish i o s te o g e n t o ‘q im a e le m e n tla rig a t a ’siri n a tija s id a re p a ra tiv ja ra y o n la r k ec h ik ish ig a , d iffe re n siro v k a n in g p asa- y ish ig a v a n a tija d a suy ak s in ig ‘i b itish in in g k e ch ik ish ig a o lib keladi. R a d ia ts io n sh ik a stla n ish b ila n k o ‘p sonli suyak sin ish la ri aralash k e c h is h i o ‘ziga xos x u su siy a tla rg a eg a. U n d a o rg a n iz m n in g u m u m iy re a k siy a si b u z ila d i. U n g a c h u q u r va qaytm as g e m o s ta z n in g buzilishi, s u y a k to 'q im a s i re g e n e ra ts iy a sin in g buzilishi, so x ta b o ‘g ‘im la r hosil b o ‘lish c h a s to ta s in in g o s h is h i, in fe k sio n a so ra tla r k o ‘pligi va letallik o s h is h i x o sd ir. A n iq la n is h ic h a , n u r k a sa llig in in g o ‘rta va o g ‘ir d a ra ja la rin i keltirib c h iq a ru v c h i n u rla n ish d o z a s id a , b itta suyakning sin ish ko n so lid atsiy asi o d d iy k o n so lid a tsiy a g a n is b a ta n 1,2 - 1,5 m a ro ta b a , k o ‘p g in a suyak- la rn ik i e sa 1,5 — 2 m a ro ta b a g a k ech ik ad i. O chiq va o ‘q te k k a n sin ish - l a r o d d iy sin ish la rg a n is b a ta n 2 - 3 m arotaba se k in ro q b ita d i yoki u m u m a n b itm aslig i m u m k in . S o x ta b u g ‘im sh ak llan ad i. www.ziyouz.com kutubxonasi Tibbiy k o ‘chirish bosqichlarida A R S H ni davoiash. R M b ilan zararlangan jaroh atlarn i davoiash B irinchi tibbiy va shifokorgacha b o ‘!gan y o rd am h a y o tiy m u h im a ’zo la rn in g funksiyasini ushlab tu rish g a , q o n ketishni t o ‘x ta tish g a , R M b ilan o g 'ir ja ro h a tla n ish la rn in g o ld in i o lish g a , sh o k b ilan k u ra s h is h g a va ja ro h a tla rn i ikkilam chi m ikrobli iflo sla n ish in in g old in i o lish g a q a r a - tilgan. Shu m a q sa d d a quyidagi ish la r b a ja rila d i: • ja ro h a tg a asep tik bog‘lam q o 'y is h , o c h iq p n e v m o to ra k s d a g e r - m e tiz a tsiy a lo v c h i b o g 'la m q o ‘yish; • q o ‘l-o y o q d a n arterial q o n k e tg a n d a jg u t va zich b o g la m q o ‘y ish ; • b u ru n y o l l a r i va o g ‘iz b o ‘sh !ig ‘in i c h a n g va iflo sla rd an to z a l- a sh , k e y in c h a lik p rotivogaz k iy d irish ; • nafas t o ‘x ta g a n d a o g ‘izga o g ‘iz, b u ru n g a o g 'iz usuli b ila n s u n ’iy nafas b erish ; • s h ik a stla n g a n soha yoki q o ‘l-o y o q n in g im m o b ilizatsiy asi; • s h p ris-ty u b ik y o rd am id a o g ‘riq q o ld iru v c h ila r (1 m l. 2% p r o m e dol e ritm a si) va nafas m a rk a z in i q o ‘z g ‘a tu v c h i (1 m l.l % lo b le lin e ritm a si) m o d d a la rin i yuborish; • a n tib io tik la r va ra d io p ro te k to rla rn i o g 'iz o rq ali b e rish ; • z a ra rla n g a n h u d u d d a n ta s h q a rig a o lib ch iq ish . R ad iatsiy a darajasi haii h a m y u q o ri boMib tu rg a n d a v rd a j a r o h a t - la n g a n la rn i iloji b o rich a te z ro q sh u h u d u d d a n o lib c h iq ish lo z im . R ad io ak tiv z a ra rla n g a n h u d u d la rn in g o ‘zig a xos xusu siy ati m a ’lu m vaqt ic h id a ra d ia tsiy a n in g te z p a s a y ish id ir. A g a r ra d iatsiy a d a r a ja s in i p o rtla sh d a n 30 m in u t keyin 100% d e b o lsak , I s o a td a n s o ‘ng 4 5 % , 2 so a td a n s o ‘ng 20% , 4 so a td a n s o ‘n g 10 % ni tash k il q ila d i. B irin ch i v ra c h lik y o rd am i (B rT P ). A ra la sh n u r b ila n s h ik a s tla n g a n b e m o rla ig a b irin ch i v rach y o rd a m in i k o ‘rsatish q u y id ag i m u o la - ja larn i o ‘z ic h ig a oladi: q o n k e tis h n i v a q tin c h a lik t o ‘x ta tish v a o ld in q o ‘yi!gan q o n to 'x ta tu v c h i jg u tla rn i n a z o r a t q ilish , s h o k n in g o lid in i olish va riv o jlan g an shok b ilan k u ra s h is h , tra n s p o r t im m o b iliz a tsiy a sin i q o 'y is h , A .V .V ishnevskiy u su lid a n o v o k a in li b lo k a d a q ilish , j a r o h a t - la rn in g in fe k sio n a so ra tla n ish in in g o ld in i o lish , m axsus q is m a n is h lo v b e r is h , o s h q o z o n - ic h a k tiz im id a n R M n i y o 'q o t i s h , R M b ila n z a ra rlan g a n ja ro h a tla rd a b o g ‘la m n i a lm a s h tiris h . M alak ali va m axsus ja rro h lik y o r d a m i (A T O , o rq a g o s p ita lla ri). A R S H d a a so siy vazifa ja r o h a t in fe k siy a sin in g p ro filak tik asig a q a r a - tilg an . B irin c h i s o a tla r va k u n la rd a ja r o h a t infeksiyasi b ila n n u r la n - g a n o rg a n iz m orasidagi m u n o s a b a tla r n o rm a l boM m aganligi u c h u n , bu davrda m ik ro b b ilan k u rash ish g a o rg a n iz m g a y o rd am b erish m a q s a - d id a o ‘c h o q n in g ja rro h lik sa n a tsiy a si o 'tk a z ila d i. www.ziyouz.com kutubxonasi N u r k asalligi r iv o jla n ib b o ris h i b ilan o r g a n iz m n in g q a rsh ilik k o ‘rsatish q obiliyati su sa y ib k e la d i (im m u n o lo g ik h im o y a n in g pasay- is h i, fag o tsitlar a k tiv lig in in g k eskin pasayishi, q o n n in g b a rc h a h u - ja y ra e le m e n tla rin in g k a m a y ish i). N u r kasalligining avj o lg a n d av rid a ja ro h a tla rn in g infeksion aso- ra tla n is h xavfi m a k sim al b o ‘lad i. Ja rro h lik sep sisig a o g 'ir n u r kasalli- g ig a xos b o ‘lgan a u to in fe k s iy a n in g q o ‘shilishi salb iy h o latg a olib k e la d i. A u to in fe k siy a n in g h a r xil tu rla ri (an g in a, s to m a tit, en te ro k o lit) k a tta h ajm d ag i e n d o va e k z o g e n m ikrob ta n a c h a la r i b ilan invaziya v a te z rivojlanib b o ru v c h i in to k sik a tsiy a o rg a n iz m n i o g ‘ir h o la tg a olib k ela d i. B unday h o la tla rd a b irla m c h i o ‘c h o q n in g t o ‘liq sanatsiyasi h am , m a k sim a l dozad ag i a n tib io tik la r h a m davolash t a ’sirin i k o ‘rsatm aydi. S h u la rd a n kelib c h iq q a n h o lla rd a A R SH ja ro h a tla rin i davolashda asosiy q o n u n quyidagicha b o ‘ladi: jarrohlik m uolajalarini 0 ‘tkazish uchun n u r kasalligining y a sh irin d a v rid a n foydalanish lozim (birlam chi ja r ro h lik ishlovi, b irla m c h i te ri plastikasi, rek o n stru k tiv o p eratsiy alar va b o sh q a la r). D e m a k , n u r k a sa llig in in g avj olish i davri b o sh la n g u n g a q a d a r ja - ro h a t bitishi kerak h a m d a s h u d av rd a nur kasalligida rivojlanishi m u m - k in b o ‘lgan a so ra tla rn i d a v o la s h va old in i o lish lozim . Bu ta la b ia rn i b a ja ris h d a qu y id ag ilarg a rioya q ilish kerak: • ja ro h a tg a e rta va t o ‘liq b irla m c h i ja rro h lik ishlovi berish (iloji b o r ic h a b irin c h i s o a tla rd a ); • b irla m c h i ja rro h lik ish lo v in i b irlam ch i c h o k q o ‘yish b ilan yoki te r i p lastik asi b ilan tu g a tis h ; • a n tib io tik la rn i s is te m a tik q o lla s h . A m a liy o td a sh u p rin s ip n i a m alg a o sh irish d a o b y e k tiv q iy in ch ilik - la r b o ‘ladi. J a r o h a tla n g a n la r n in g om m av iy k elish id a ja ro h a tla rg a ja r ro h lik ishlovini b e rish k o ‘p in c h a kech ik ib b a ja rila d i, s h u n in g u c h u n h a m n u r kasalligi avj o lg u n c h a ja ro h a tla r b itib u lg u rm a y d i. Bu asosan y a s h irin davri ju d a q isq a b o ‘lg an yoki u m u m a n b o lm a g a n o g ‘ir sh i- k a s tla n ish la rg a xos. K o ‘p in c h a ja ro h a tla r n u rla n is h d a n b ir n e c h a kun o ‘tg a c h , n u r k asallig in in g av jid a p a y d o b o la d i. J a r o h a t va k iy im la r n in g ra d io a k tiv z a r a r la n is h in i ra d io m e trik s c h y o tc h ik y o rd a m id a a n iq la s h m u m k in . B u n d a y s h ik a s tla n g a n ia r z u d lik b ila n b irla m c h i ja r r o h lik ishlov k o ‘rsatish u c h u n b o g ‘lov x o - n a sig a y u b o rila d ila r. Bu m u o la ja u m u m iy b o g lo v x o n a sid a m axsus o ‘r in d iq d a a m alg a o s h irila d i. T ib b iy o t vakili R M ta rq a lish ig a y o ‘l q o ‘ym asligi kerak. J a r r o h v a h a m s h ira ishni ik k ita xalat kiygan h o ld a (ta g id a n fa rtu k b o g 'la b ), q o ‘lq o p la rd a , k o ‘p q a v atli m a sk a la rd a , m a x s u s k o ‘z o y n a k la rd a o lib b o ra d ila r. B u n d a y sh ik a stla n g a n la rg a n isb a ta n ja rro h lik tak tik asi o ‘zgarm aydi, b u ra d ik a l usul b o 'lib , u m u m iy q o id a la r b o ‘y ic h a ja rro h lik ishlovi www.ziyouz.com kutubxonasi b e rish h is o b la n a d i. U n d a R M n in g k o ‘p q ism i o lib ta s h la n a d i. J a r o - h a tn i k o ‘p m a ro ta b a 0,1% li riv a n o l e ritm a si b ilan y u v ish ta v siy a e tila d i. J a r r o h l i k is h lo v id a n s o 'n g j a r o h a t n i n g d o z im e tr ik te k s h ir u v i o ‘tk aziladi. A gar radiatsiya d a ra ja si y u q o ri b o is a , ta k ro r ish lo v b erila d i. R M b ila n z a r a r la n g a n b o g 'l o v m a te r ia li v a m a t o l a r y e r g a k o ‘m ila d i. D e z a k tiv a ts iy a m a q s a d i d a a s b o b la r q a y n o q s u v d a y u - v ila d i, 0 ,5 % li x lo rid k is lo ta b i l a n is h lo v b e r ila d i, o q a r s u v d a y a x s h ila b c h a y ila d i va q u r itila d i. H o la tiy m asala bu m av zu d a y o ‘q. 0 ‘q itu v c h i x o h ish ig a k o ‘ra q iz i- q a rli, b a h sli m a sa la la r tu z ish i va u la m i tala b a la rg a o ‘y in ta r z id a b e - rish i m u m k in . T a la b a la r y o z m a ja v o b b e rish la ri h a m m u m k in . Savol va topshiriqlar 1. A ra la sh ra d ia tsio n s h ik a s tla n is h d e g a n d a n im a n i tu s h u n a s iz ? 2. A R S H n in g tasn ifin i k e ltirin g . 3. A R S H k ech ish in in g k lin ik d a v rla rin i a y tib b e rin g . 4. N u r kasalligining tu rli b o s q ic h la rid a ja ro h a t k e c h is h in in g o ‘zig a xos x u su siy a tla rin i ayting 5. N u r kasaltigida suyak to 'q im a s i re g e n e ra ts iy a sin in g o ‘z ig a xos x u su siy a tla rin i ay tib o ‘ting. 6. A R S H d a b irin c h i tib b iy va v ra c h g a c h a y o rd a m h a jm i n im a ? 7. A R S H d a b irin c h i v ra c h lik y o r d a m i h a jm i q a n d a y b o l i s h i lo z - im ? 8. R M b ila n za ra rlan g a n ja r o h a tla r n i d a v o la sh n in g o ‘zig a x o s x u su siy a tla rin i sa n a b o ‘ting. www.ziyouz.com kutubxonasi A ralash kim yoviy s h ik a s tla n is h la r va u larn i davolash M a s h g ‘ulotning m a q sa d i. T ib b iy o t evakuatsiya b o sq ic h la rid a L Z M b ila n z a ra rlan g a n ja r o h a tla m i d a v o la sh va u la m in g k ech ish id ag i o ‘ziga x o s x u su siy a tla rin i o 'r g a n is h . 0 ‘quv savollari. T eri re z o rb tiv xususiyatli Z M (z a h a r m o d d a) bilan z a ra rla n g a n ja ro h a tla m in g k e c h ish id a g i o ‘ziga xos xususiyatlari. Ja rro h - lik ishlovi vaqtining ja ro h a t k ech ish ig a t a ’siri. Ip rit, lyuizit, oq fosfor b ila n zararlan g an ja ro h a tla rg a ja rro h lik ishlovi berish. F osfororganik Z M n in g ja ro h a tg a tu shgandagi t a ’siri. Z arin bilan za rarlan g an jaro h atlard a b ir in c h i tib b iy y o rd a m , v ra c h g a c h a va b irin c h i v ra c h lik y o rd a m in i k o ‘rsatish . B rT P (B rigada tib b iy p u n k ti) va A T O (A rm iya tibbiy o try a- d i) d a k o m binatsiyalashgan k im yoviy shikastlanganlam i davolash. M a s h g ‘u lo t o lib b o ris h ta rtib i. M ash g ‘u lo tla r m ax su s jih o z la n g a n la b o ra to riy a la rd a , o ‘qu v x o n a la r id a va k lin ik a n in g b o g ‘lo v x o n a la rid a o lib b o rila d i. T a la b a la rg a ja r a y o n n in g tu rli b o s q ic h la rid a g i b e m o rla r k o ‘rsa tila d i. 0 ‘quv x o n a s id a k o m b in a tsiy a la sh g a n k im y o v iy sh ik a st- la n is h m av zu sid a s a v o l-ja v o b la r o ‘tk aziladi. B og‘lov x o n a sid a b e m o rla r k o ‘rila d i. 0 ‘q u v q o ‘lla n m a la r: ja d v a lla r , Z M n i a n iq lo v c h i in d ik a to r tru b - k a l a r , k im y o v iy r a z v e t k a p r i b o r i , in d iv id u a l p a k e t , k im y o v iy m o d d a la rg a q a rsh i v o sita li s u m k a la r. M a s h g ‘u lo t tark ib i D u s h m a n ja n g m a y d o n id a kim yoviy q u ro l q o ‘llashi m u m k in . M u - ta x a ssisla m in g fikriga k o ‘ra , b u q u ro l nafaqat tak tik m asaialam i yechish u c h u n , b a lk i stra te g ik m a q s a d la r d a ham q o ‘llan ilish i m u m k in . H a r b i r s h a x s z a ru r b o ‘lg a n d a Z M qoM lanilganda t o ‘liq y o rd a m k o ‘rsata b ilis h i k erak. Z M tasnifl: a) n e rv -p a ra litik : z a r in , v i-g a z la r; b ) u m u m iy z a h a rlo v c h i: sin il kislota, x lo ratsin ; d ) b o ‘g ‘uv ch ilar: fo sg e n ; e ) te rin i o*yuvchi: ip r it, ly u izit; f) p six o m im e tk la r: B Z ; g) q o ‘zg ‘atu v ch ilar: A ) ia k rim a to rla r ( k o ‘z n i y o sh la n tiru v c h ila r) C S , x lo rtsia n ; B) s te r n itla r (n a fa s yoM lari sh illiq q av atlari q o ‘z g ‘a tu v c h ila ri) - a d a m s it. Z M n in g sh ik a stlo v c h i t a ’siri b o 'y ic h a tasnifl: 1) steril t a ’sirli - d u s h m a n n in g tirik k u c h in i te z d a y o ‘q qilish m a q s a d id a ; 2) v a q tin c h a lik s a fd a n c h iq a ru v c h i - 'd ü s h m a n n i n g jaifigdagi q o - www.ziyouz.com kutubxonasi b iliy atin i v a q tin c h a lik y o ‘q o tish m a q s a d id a . A m m o h a r b ir Z M n in g to k sik effekti u n in g dozasiga b o g ‘liq d ir. S h ik a stlo v c h i t a ’siri dav o m iy lig ig a k o ‘ra Z M n in g tasnifi: 1. T u rg ‘u n Z M . 2. T u rg ‘u n b o ‘Jm agan Z M — t a ’s i r sa m a ra d o rlig i issiq v a q td a k u ch a y ad i. T a ’s ir davom iyligi 1 - 2 s o a t. U la rg a sinil k islo tasi, x lo r - sian , fosgen v a b o sh q a la r kiradi. A ra lash k im y o v iy sh ik astlan ish tu rla ri: 1. F a q a t ja r o h a t yoki kuyish y u z a si z a ra rla n g a n i. 2. J a ro h a t yoki kuyish yuzasi b ila n b irg a te ri, nafas a ’z o iari, m e ’d a ic h a k tiz im i va k o ‘zla r z a ra rlan g an . 3. J a ro h a t yoki kuyish yuzasi z a r a r la n m a g a n , a m m o b o s h q a a ’z o va s iste m a la rd a za ra rlan ish b o r. T e rin i o ‘y u v ch i Z M tasnifi. T e r in i o ‘y u v c h i Z M ga te ri v a s h illiq qavatlari yarali n e k ro tik sh ik astlo v ch ilar, o rg a n iz m g a u m u m iy re z o rb tiv t a ’s ir k o ‘rs a tu v c h ila r ham kiradi. B u g u r u h d a n B irin ch i ja h o n u r u - sh id a ip rit q o ‘lla n ilg an . Ip rit h o zirg i k u n d a h a m arm iy a z a x ir a la rid a sa q la n m o q d a . B u g u ruhga u c h x lo r e tila m in , ly u izit h a m k irad i. Ip rit - ra n g siz y o g 'sim o n su y u q lik b o ‘lib , sa rim so q yoki x a n ta l h idi keladi. S u v d a n o g ‘ir b o ‘lib, u n d a y o m o n eriydi. D e g a z lo v c h i vositalar t a ’sirid a te z p arch a lan ad i. B ug‘, a e ro z o l, suyuq to m c h i h o lid a t a ’sir k o ‘rsatad i. S h ik astlan ish n in g b ir in c h i b e lg ilari b ev c sita Z M b ila n k o n ta k td a b o ‘lg a n so h alard a p a y d o b o ‘la d i. Iprit u n iv ersal z a h a r b o ‘lib, h u ja y ra o q s illa r b ila n re a k siy a g a k i- rishib, u la m i d en atu ra tsiy alay d i. B u n d a n ta s h q a r i iprit hu jay ra m iq y o - sidagi tu rli b io x im ik siste m a la m i h a m b u z a d i. Ip rit b ilan s h ik a s tla n - g a n d a n keyingi tro fik o ‘zg a rish la r, re a k tiv lik n in g b a rc h a t u r la r in in g pasayishi a y n a n s h u la r bilan tu s h u n tir ila d i. Ip ritn in g u m u m iy rezorbtiv t a ’siri s im p to m la ri: k o ‘ngil a y n a s h i, qusish, ta n a h a ro ra tin in g k o 'ta rilish i, g e m a to lo g ik o ‘zgarishlar. M a r k a - ziy nerv sistem a si to rm o z la n ish i va v e g e ta tiv n e rv siste m a sin in g p a r a - sim p a tik b o ‘lim la rin in g t a ’sirla n ish i x o s d ir. Bu b ra d ik a rd iy a , y u r a k ritm in in g b u z ilish i, ich ketishi b ila n n a m o y o n b o ‘ladi. K e y in c h a lik ipritli kaxeksiya rivojlanadi. Ipritning m ahalliy ta ’siridagi sh ik astlan ish i. T eri shikastlanganda e r it- rem atoz, bullyoz, nekrotik d eriatilar, k ey in c h a lik qiyin d a v o la n a d ig a n yiringli n ek ro tik y aralar hosil b o ‘Iadi. Y u q o ri nafas y o ‘llarining s h ik a s t lanishi kataral rinolaringotraxeitga, o ‘p k a shikastlanishi b ro n x o p n e v m o n i- yaga olib keladi. K o ‘z shikastlanishi k o n ’yu n k tiv it, k era to k o n ’y u k tiv it bilan, o sh q o zo n ichak trakti sh ik a stla n ish i gastrit, gastro en terit b ila n www.ziyouz.com kutubxonasi n a m o y o n b o 'lad i. T e rm in g k a tta sohasi suyuq iprit b ilan shikastlangan b o ‘lsa, rezorbtiv s in d ro m rivojlanishi m um kin. Download 24.3 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|