0 ‘zbekist0n sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi m. Kariyev, R. Alimov


I l l   bob.  Q O N   K ETISH   VA  Q O N   Y O 'Q O T IS H


Download 24.3 Kb.
Pdf ko'rish
bet4/15
Sana08.03.2017
Hajmi24.3 Kb.
#1932
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15

I l l   bob.  Q O N   K ETISH   VA  Q O N   Y O 'Q O T IS H . 
HARB1Y  SH A R O IT D A   Q O N   Q U Y ISH
Q on  ketish  va  qon  y o ‘qotish
M a sh g ‘u lo tn in g   maqsadi:  y a ra d o rla rd a   q o n   k e tish in in g   y e ta rli  d a - 
v olash  p r in s ip la r in i  o ‘rg an ish .  T a la b a la rn i  tib b iy   p u n k t  va  j o n la n ti-  
rish  m a y d o n id a   q o n   k e tish n i  v a q tin c h a   t o ‘x ta tish   u su llarig a  o ‘rgatish.
0 ‘quv  savollari:  u ru s h d a   q o n   k e tish ,  y a ra d o rla r 
0
‘lim in in g   sa b a - 
bi.  Q o n   k e tish   ta sn ifi.  0 ‘tk ir  q o n   y o ‘q o tish   klinikasi.  T ibbiy  k o ‘c h irish  
bosqichi  va  ja n g   m a y d o n id a   q o n   k e tish n i  v a q tin c h a   to ‘xtatish   u sullari.
M a sh g ‘u lo tn i  o ‘tkazish  uslubi:  m a s h g 'u lo t  o ‘quv  x o n asi,  b e m o r - 
x o n a   b o 'lim id a   o ‘tk a z ila d i.  0 ‘q u v   x o n a d a   q o n   k etish n in g   n a z a riy   sa- 
vollar  ta sn ifi  va  k lin ik a si  k o ‘rib   c h iq ila d i.
B e m o rx o n a d a   k o ‘p   q o n   y o ‘q o tg a n   b e m o rla r  k o ‘rsatilad i.  0 ‘quv 
x o n a s id a   t a l a b a l a r   q o n   k e tis h n i  v a q tin c h a   t o ‘x ta tis h   u s u lla r in i 
o ‘rg a n a d ila r,  b ir-b irla rig a   jg u t,  b o su v c h i  b o g ‘lam   q o ‘y ad ilar,  m ag istral 
to m irla rn i  b a r m o q   b ila n   b o sa d ilar,  q o ‘l-o y o q n i  m aksim al  b u k a d ila r.
«Q o ‘l-o y o q   sh ik astlan g an d a  q o n   k etish n i  v aqtincha  to 'x ta tish » ,  jg u t- 
la r  in d iv id u l  b o g ‘Iov  p a k e ti,  q o n   t o ‘x ta tu v c h i  q isq ich larn in g   tu rla ri.
M ash g‘uIot  m azm uni:  u ru sh d a   q o n   k etish i  y a ra d o rla r  o ‘lim in in g  
sababidir.
Ik k in c h i  j a h o n   u ru s h id a   ja n g   m a y d o n id a   q o n   k etish d a n   o 'lg a n la r  
h a m m a   o ‘lg a n   y a ra d o rla rn in g   50%   ini  tash k il  qildi.  (M .F .G Ia z n o v , 
1953-yil).
V .I .S tr u c h k o v   (1 9 5 3 )  b o ‘y ic h a   ja n g   m a y d o n id a   q o n   k e tis h d a n  
o lg a n la r n in g   6 1 %   i  q o rin   va  k o ‘k ra k   b o ‘sh lig ‘i  to m irla ri  ja r o h a tig a , 
36,1%   i  q o ‘l- o y o q la m in g   yirik  to m irla ri  ja ro h a tig a ,  29%   i  b o s h q a  
so h a  to m irla ri  ja r o h a tig a   t o ‘g ‘ri  k elad i.
V .l.  B y alik   (1 9 5 3 )  h a y o t  u c h u n   xavfli  b o ‘lgan  ta sh q i  va  ich k i 
q o n   k e tish la rd a  ja r o h a t  joylashishini  o ‘rgandi.  U ning  m a ’lum otiga  k o ‘ra 
ta sh q i  q o n   k e tis h d a n   o ‘lg a n ia r  ic h id a   q o ‘l-o y o g ‘i  s h ik a s tla n g a n la r 
(86,9% )  y a r a d o r   s h a x s la rd a n   u stu n   tu ra d i.  H ay o t  u c h u n   xavfli  ichki 
q o n   k e tish la r  ic h id a   q o rin   ja ro h a ti  4 1 % ,  to ra k o a b d o m in a l  ja r o h a tla r  
20% ,  c h a n o q   8 % ,  b o s h q a   ja ro h a tla r  1%  ni  tash k il  qiladi.
S h u n d a y   q ilib ,  q o n   k e tish   m u a m m o s in in g   ak tu allig i  ja r o h a t  a so - 
ra tid a n   o ‘lim   o q ib a tla r in in g   p a sa y ish i  ja n g   m a y d o n id a   y a ra d o rg a   o ‘z 
v a q tid a   b ir in c h i  tib b iy   y o rd a m   h a m d a   v ra c h lik ,  m alak ali  y o rd a m n i 
tib b iy   k o 'c h ir is h   b o s q ic h la rid a   k o ‘rs a tis h n i  ta sh k il  q ilish n i  b ilish   b i­
lan  a n iq la n a d i.
Q on  k etish   ta sn ifi.  Q o n   ketish  d e b   to m irla r  b u tu n lig in in g   b u z il- 
ishi  n a tija sid a   u n d a n   q o n   o q ib   k e tish ig a   ay tiladi.
www.ziyouz.com kutubxonasi

Q uyidagi  ta sn if  qabul  qilingan:
B irlam chi  q o n   ketish  tra v m a   yoki  ja r o h a td a n   b ir o z   vaqt  o ‘tg a n d a n  
k ey in   turli  q o n   to m irla rn in g   sh ik a stla n ish i  n a tija s id a   y u zag a  keladi.
Q a y e rd a n   q o n   k e ta y o tg a n ig a   k o ‘ra  q o n   k e tis h la r   b o ‘ladi:  arte ria l
—  a rte riy a   q o n   to m ir d a n ;  a r te r io - v e n o z   —  a r te r iy a   va  v e n o z   q o n  
t o m i r   b irg alik d a  s h ik a s tla n g a n d a ;  v e n o z   -   v e n a   q o n   to m irla rid a n ; 
k a p illy a r  —  k a p illy a r  q o n   to m ir la r d a n ;  p a r e n x im a to z   —  tu rli  xildagi 
p a re n x im a   o rg a n la rd a n .
T u rli  x ild a g i  q o n   k etish   b e lg ila ri:
1.  A rte ria l  q o n   k e tish .  Q o n   o q im   b ila n ,  f o n ta n s im o n   k etad i. 
C h iq a y o tg a n   q o n   m iq d o ri  q o n   to m ir  k a lib rla ri  v a   q o n   to m ird a g i 
ja ro h a t  kattaligiga  b o g ‘liq.  Q o n   rangi  o c h   q iz il.  A rte ria l  q o n   k etish n i 
ja ro h a t  va  yurak  o ra lig ‘id ag i  q o n   to m irn i  b o s ib   t o ‘x ta tila d i.
2.  A rte ria l-v e n o z   q o n   k e tish .  Q o n   te z d a   ja r o h a t n i   t o ‘ld irad i.  Q o n  
ran g i  qizil.  J a ro h a td a n   y u q o rid a g i  q o n   to m ir   b o s ilg a n d a   q o n   ketish 
t o ‘x ta m a y d i,  le k in   q o n   ra n g i  h a m   o ‘z g a rm a y d i.  J a r o h a td a n   pastki 
q o n   to m irla r  b o silg an d a  h a m   q o n   k etish   t o ‘x ta m a y d i,  lek in   q o n   rangi 
e sa   o c h   qizil  b o la d i.
3.  V en o z  q o n   ketish.  Q o n   b ir  xilda  se k in   u r ib   tu rm a y d ig a n   oqim  
b ila n   k etad i.  O q im   rangi  t o ‘q   (qizil)  ra n g d a .  J a r o h a td a n   yuqoridagi 
to m ir la r  bosilsa,  q o n   k e tish   k u c h a y a d i.
4.  P a re n x im a to z   q o n   k e tish .  P a re n x im a to z   o r g a n la r   q o n   tom iri 
o rg a n n in g   birik tiru v ch i  to 'q im a   stro m a si  b ila n   u z v iy   a lo q a d a ,  sh u n in g  
u c h u n   k esilganda  u la r  b ir - b ir id a n   o c h ilib   q o la d i  v a  b ir-b irig a   m os 
k elm ay d i.  Q o n   k etish   k o ‘p   va  t o ‘x ta tish   ju d a   q iy in .
Ik k ilam ch i  q o n   k e tish   b irla m c h i  q o n   k e tis h d a   q o n   to m ir   bevosita 
z a ra rla n ib ,  u  o ‘zi  yoki  q a n d a y d ir   d av o   u su lla ri  b ila n   to 'x ta tilg a n d a n  
k ey in   rivojlanadi.  Ik k ila m c h i  q o n   ketish  a s o s a n   b ir   m a rta   b o la d i,
www.ziyouz.com kutubxonasi

lek in   q a y ta rilish i  h a m   m u m k in .  B u n d a   u la rn i  q a y ta la n u v ch i  y o k i  re t- 
s id iv li 
d e y i l a d i .
E rta   va  k e c h k i  ik k ila m c h i  q o n   k e tish   y a q in   2 - 3   k u n   ic h id a   ja ro - 
h a tla n g a n   q o n   to m ir   d e fe k tin i  to 'ld ir ib   tu rg a n   tro m b n in g   k o ‘ch ish i, 
q o ‘yilgan  lig a tu ra n i  siljib  k etish i  yoki  q o n   to m ir   d evoridagi  y o t  ta n a n i 
k o ‘ch ish id a n   k elib   c h iq a d i.  E rta  ik k ilam ch i  q o n   ketish  h o llari  k a m d a n  
k a m   k u z a tila d i  va  aso sa n   bu  sh ik a stla n g a n   q o ‘l  yoki  o y o q n i  yaxshi 
im m o b iliz a tsiy a   q ilm a y   tra n s p o rtiro v k a   q ilg an d a  k uzatiladi.
Ich k i  q o n   k e tish   o d a td a   1 0 - 1 5   k u n d a n   k eyin,  b a ’z a n   ja ro h a tla - 
n ish d a n   b ir  n e c h a   so a td a n   k e y in   b o l a d i .  Ik k ilam ch i  q o n   k e tish n in g  
sabablari:
1.  D o ri  v o s ita la rn i  q ab u l  q ilg a n d a   A /B   ni  o sh ish i  q o n   to m ird a  
sh a k lla n ib   u lg u rm a g a n   tro m b n i  k o ‘c h irib   y u b o ra d i.
2.  Q o n   to m irg a   q o ‘yilg an   d re n a jn in g ,  q a ttiq   bo sish i  y o t  m etall 
( o ‘q ,  p a r c h a ) ,  sin g a n   suy ak   p a rc h a s in in g   su rilib   q o lish i  q o n   to m ird a  
y o to q   y a ra n i  p a y d o   q ilad i  va  n a tija d a   ik k ilam ch i  q o n   k etish   b o la d i.
3.  Q o n   k e tis h d a   te x n ik   u s u lla m i  n o to ‘g ‘ri  q o ‘llash  -   q o n   to m irg a  
q o ‘yilgan  lig a tu ra n in g   su rilib   k e tish i,  y e c h ilib   k etishi.  Ja ro h a td a g i  y i- 
ringli  -   y a llig ‘Ia n ish   ja ra y o n i  tro m b n in g   y u m sh a sh i  va  erish ig a  o lib 
keladi  va  n a tija d a   bu  h a m   ik k ila m c h i  q o n   k etish ig a  sab ab   b o l a d i . 
Ik k ila m c h i  q o n   k e tish   sa b ab larig a   y a n a   sepsis  tro m b n in g   erish ig a   o lib 
k elad i,  s h u n in g d e k ,  q o n   to m irla rd a   u m u m iy   va  q ism an   re p a ra tiv   ja ra -  
y o n la rn in g   b u z ilish ig a   o lib  k e lu v c h i  h o la tla r:  q o n   y o ‘q o tish ,  tra v m a - 
tik   sh o k ,  o q sil  y e tish m o v c h ilig i  va  b o s h q a la r  sab ab   b o ‘ladi.
0 ‘tk ir  q o n   y o ‘q o tish   klinikasi
0 ‘tk ir   q o n   y o ‘q o tish   b e lg ilari  q o n   k etish   tezligi  va  y o ‘q o tilg a n  
q o n   k e tish i  q a n c h a   k u ch li  b o l s a ,   o ‘tk ir   q o n   y o ‘q o tish   klinikasi  sh u n - 
c h a   o g ‘ir  k e c h a d i.  Q o n   h a jm i  1 /3   q ism in in g   tez  y o ‘q o tilish i  h ay o t 
u c h u n   x a v f  s o la d i;  u m u m iy   q o n   h a jm in in g   y arm in i  y o ‘q o tish   esa 
o ‘lim ga  o lib   k e la d i.  65  kg  o g ‘irlik d a   q o n   hajm i  besh  litrn i  tash k il 
q ilad i.  S h u n d a y   q ilib   1 ,5 - 1 ,7   litr  q o n   y o ‘q o tish   xavfli,  2 ,5   litr  esa 
o i i m g a   o lib   k e la d i.  L e k in   k lin ik a d a   q o n   y o ‘q o tish g a   in d iv id u a l 
se z u v c h a n lik   b ila n   b o g l i q   o g ‘is h la r  h a m   b o lg a n .  Y osh  b o la la r  va 
q a r i l a r   q o n   y o ‘q o t is h n i  y o m o n   o ‘tk a z a d ila r .  A y o lla r  j in s i  q o n  
y o ‘q o tish g a   c h id a m li.  Q o n n in g   te z   o q ib   k etish i,  u zo q   q o n   k e tish d a  
m o sla sh u v c h i  m e x a n iz m la r  ishga  tu sh ish g a   ulgurm aydi.  S u ru n k ali  q o n  
k e tish d a   m o s la s h tiru v c h i  m e x a n iz m la r  q o n   k etish n i  m o v o fiq lash tirad i. 
O rg a n iz m n in g   u m u m iy   h o la ti  -   o z g ‘in ,  h olsiz,  jism o n iy   c h a rc h a g a n , 
kasallik  va  o p e ra ts iy a   o ‘tk a z g a n ,  se m iz   sh ax sla r  q o n   k etish n i  y o m o n  
o ‘tk a z a d ila r.
0 ‘tk ir  q o n   y o ‘qotish  belgilari.  T eri  qoplam lari  va  ko‘rinadigan  shilliq
www.ziyouz.com kutubxonasi

q a v a tla m in g   quruqligi,  y uzning  o 'tk irla sh ish i,  k o ‘z  oldi  q o ro n g 'ila sh ish i, 
q u lo q d a  sh ovqin,  bosh  aylanish,  k o ‘ngi)  aynish,  qayt  qilish   —  q a y t  qi- 
lish  m arkazi  va  bosh  miya  p o ‘stlo g ‘in in g   ta ’sirlanishi  b ila n   tu sh in tirila d i. 
Puls  tez,  kuchsiz,  ipsim on.  A rterial  va  m arkaziy  venoz  b o s im in in g   p asa- 
yishi  kuzatiladi.  A /B   6 0 - 5 0   m m .sim .u st.  va  u n d an   p asay g an d a  oliy  nerv 
faoliyatida  o ‘sib  boradi:  dastlab  bezovtaljk,  keyin  q o ‘rquv,  h a lo k   b o ‘lish 
hissi,  y u zn in g   tushkunlik  k o ‘rin ish d a   b o ‘lishi,  d ezo riy en tatsiy a,  d ep re s- 
siya,  h u sh   chalkashligi  va  y o 'q o tis h   boMadi.  H ushni  y o ‘q o tg a n d a n   keyin 
talvasa,  siydik,  axlatni  ixtiyorsiz  ajralishi  va  o ‘lim   b o ‘lad i.  T a sh q i  qon 
ketishda  birinchi  tibbiy  yordam   q o ‘l  ostidagi  b o r  narsalar  b ilan  shoshilinch 
tez   q o n   ketishni  vaqtincha  t o ‘x ta tish d a n   iborat.
Q o n   k e tish n i  v a q tin c h a   t o ‘x ta tis h   u su llari,  B T Y   (b ir in c h i  tib b iy  
y o rd am ).  U ru sh   m aydonida  q o n   k e tish   b o lg a n d a   y o rd a m ,  q o n   k etish n i 
v a q tin c h a   t o ‘x tatish   usullari  q o ‘lla n a d i  (a rte riy a   yoki  v e n a   s h ik a s tla - 
n ish ig a  k o ‘ra ).  A rteriy an i  b a r m o q   b ila n   b o sish ,  ja r o h a td a n   y u q o ri  jo y  
b o silad i.  Bu  usul  kam   h o lla rd a   q o ‘lla n ad i.  B T P   y o k i  B rT P   d a   bu 
usul  e r ta   q o 'y ilg a n   jg u tn i  te k s h iris h   yoki  a lm a sh ilish d a   y a r a d o r   k o ‘p 
q o n   y o ‘qo tm aslig i  u ch u n   qoM lanadi.  M asalan ,  q o n   k e ta y o tg a n   to m irg a  
q o n   t o ‘x ta tu v c h i  zajim lar  q o ‘y ila d i.
B a rm o q   b ila n   bosish  a rte riy a   b o sila d ig a n   n u q ta la rd a   b o silib ,  bu 
y e rd a  a rte riy a   suy ak   u stid an   o ‘ta d i.  C h a k k a   arteriyasi  c h a k k a   su y ak k a, 
ta sh q i  y u q o ri  ja g ‘  arteriyasi  —  p a s tk i  ja g ‘  b u rc h a g ig a ,  u y q u   a rte riy a si 
to ‘s h - o ‘m ro v   s o ‘rg‘ic h sim o n   m u s h a k n in g   ichki  y u zasi  b o ‘y la b ,  o ‘rta 
yoki  p a stk i  1,3  q ism id an   b o ‘y in   u m u rtq a la ri  to m o n g a   b o sila d i.
0 ‘ m r o v   o s ti  a r t e r i y a s i n i   o ‘m r o v n in g   o ‘r t a s i n i n g   o r q a s i d a n  
q o v u rg ‘aga  b a rm o q   b ilan  b o s ila d i;  q o ‘ltiq   o sti  a rte riy a la ri  e sa   q o ‘ltiq 
osti  c h u q u rc h a si  to m o n d a n   y elk a   su y ag in in g   p ro k sim al  u c h ig a   b o silad i. 
Y elka  a rte riy a si  yelk an in g   ikki  b o s h li  m u sh a g in i  ic h k i  y u z a s i  to m o n i-  
d a n   y elk a  suyagiga  bosiladi.  S o n   a rte riy a si  c h o v   b o y la m i  o s tid a n   son 
su y a g in in g   p ro k sim al  oxiriga  b o sila d i.
B a rm o q   b ilan   bosish  a s o s a n   q isq a   v aq t  ic h id a ,  m a s a la n ,  jg u t 
b o g ‘la sh d a   qoM lanadi.  B a rm o q   b ila n   q o n   t o ‘x ta tish n i  v ra c h g a c h a   va 
b irin c h i  v ra c h lik   y o rd am   k o krsa tish d a g i  a h a m iy a ti  a n a   s h u la r.
Q o ‘l-o y o q n i  m aksim al  b u k ish .  Q o 'ltiq   o sti  c h u q u r c h a s i  va  ularg a 
yaqin  jo y la sh g a n   to m irlard an   q o n   k etish n i  to 'x ta tish   u c h u n   b o ‘g ‘im n in g  
b u k ilu v c h i  y u zasig a  p a x ta  b o ‘lagi  q o ‘y ilad i  va  u n in g   u s tid a n   sh u  
b o ‘g ‘im   b u k ila d i.  K eyin  q o ‘l  y o k i  o y o q   b u k ilg an   h o la td a   b in t  b ilan  
b o g ‘la n a d i.  Bu  usul  keng  ta r q a lm a g a n ,  lek in   u n in g   y o r d a m id a   q iy in  
a h v o ld a n   c h iq ish   m u m k in .  Q o ‘l-o y o q la rn in g   o ‘q   te k k a n   s in is h la rid a  
b u   usul  q o ‘Ilanilm aydi.  B u n d a y   h o la td a   b in tla n g a n   y a r a d o r la r n i  o lib 
c h iq ish   va  ev a k u atsiy a  qilish  q iy in .
B o su v ch i  b o g ‘lam .  Ik k in c h i  j a h o n   u ru sh i  d a v rid a   ja n g   m a y d o n id a  
m a y d a   kalib rli  a rte ria l  va  v e n o z   to m irla rd a n ,  k a p illy a rd a n   q o n   k e -
www.ziyouz.com kutubxonasi

ta y o tg a n   y a ra d o rla m i  29,6%   d a   q o ‘11angan.  B osuvchi  b o g 'la m   q o ‘yish 
u c h u n   o d a td a   1  ta   yoki  2  t a   in d iv id u a l  b o g ‘lam   p a k e ti  q o lla n ila d i.
J g u t  q o ‘yish.  J a n g   m a y d o n id a   q o n   k e tish n i  v a q tin c h a   t o ‘x ta tish  
u su li  h is o b la n a d i.
Ik k in c h i  ja h o n   u ru sh i  d a v rid a   s h u   m a q sa d d a   u n i  6 5 ,6 %   y a ra d o r- 
la r d a   qoM lashgan.
J g u t  q o ‘l  o y o q la m i  distal  q is m in in g   ishem iyasini  c h a q ira d i.  M uskul 
k a m   b o ‘lg an   va  nerv  suyakka  y a q in   jo y lash g an   jo y d a  n erv   stvoli  suyak- 
ka  s iq ilish i  n atija sid a   k u ch li  sh ik a s tla n a d i  (y e lk an in g   o ‘rtasi  ~   b ilak  
n e rv i,  b o ld im in g   y u q o risi  —  k ic h ik   b o ld ir  n ervi).  U z o q   v aq t  (ikki 
s o a t  va  u n d a n   o rtiq )  q o ‘y ilg an   jg u t  o y o q -q o ‘lni  c h in   g a n g re n a sin i 
k e ltirib   c h iq a ra d i,  sh u n in g   u c h u n   so v u q   boMmagan  v a q td a  2  so atg ach a, 
s o v u q   d a v r d a   1  s o a td a n   k e y in   j g u t   s h ik a s tla n g a n   q o ‘l- o y o q d a  
k o lla te r iy a la r   b o ‘ylab  o q im in i  v a q tin c h a   tik la sh   u c h u n   jg u t  y e ch ilad i 
v a  ja ro h a tla n g a n n i  tra n sp o rtiro v k a   qilish   m aqsadida  jg u t  qayta  q o ‘yiladi.
Q u ro lli  k u c h la r  shaxsiy  ta rk ib i  jg u t  q o ‘yish  q o id a sin i  b ilishi  va 
jg u t  q o ‘y ish   q o id a sin i  b a ja ra   o lis h i  kerak.  U   y irik   a rte riy a la r  sh ik a st- 
la n g a n d a   q o ‘yiladi.
J g u t  q o ‘y ish   qo id asi.  T e r in i  ezm aslik   va  n e k ro z n i  c h a q irm a slik  
u c h u n   u n i  b in td a n   q ilingan  y o k i  b o s h q a   b ir  m a to d a n   (so ch iq ,  yirtilgan 
k o 'y la k   v a   b .)  o raliq   b ila n   h im o y a   q ilin ad i.  Jg u t  t o ‘g ‘ri  kiyim ga, 
u n in g   b u rm a la rin i  t o ‘g ‘rilab   q o ‘y ish   m u m k in .  Jg u t  y elk a n in g   1,3  q is ­
m in in g   o ‘rta sig a ,  b o ld im in g   y u q o ri  qism iga  b ila k   va  k ich ik   b o ld ir 
n e rv la rin i  sh ik a stla m a slik   u c h u n   q o ‘yilm aydi.
J g u t  q o ‘y ish d a n   o ld in   a rte ria l  q o n n i  to 'x ta tis h   u c h u n   o y o q   yoki 
q o ‘l  k o ‘ta r ila d i.  J g u t  j a r o h a t d a n   p ro k s im a lro q ,  iloji  b o r ic h a   u n g a 
y a q in r o q ,  o r tiq c h a   to r tm a s d a n   ja r o h a td a n   q o n   o q ish i  t o ‘x ta g u n c h a  
v a  p e r if e r ik   a rte riy a la rd a   p u ls   y o ‘q o lg u n c h a   siq ib   q o ‘y ilad i.  Jg u t 
b o s im i  q o ‘y ilg a n   jo y d a   a r te r ia l  b o s im d a n   15—20  m m .  sim o b .u st. 
y u q o ri  boM ishi  k erak.  Jg u t  y a r a d o r d a   k o ‘rin ish i  k e ra k .  Q o ‘yilgan 
v a q ti  h a q id a   q o g ‘ozga  b e lg ila b   q o ‘y ila d i,  jg u t  o y o q - q o ‘lda  2  s o a t­
d a n   k o ‘p   tu rm a s lig i  k e ra k ,  q is h d a   e sa   1  so at.
J g u t  q o ‘yish  texnikasi.  Jg u t  q o ‘yayotgan  sh ax sn in g   b ir  q o l i   tashqi 
to m o n d a ,  ikkinchisi  o y o q - q o ‘ln in g   ic h k i  to m o n id a   b o lis h i  kerak.  Jgut 
c h o 'z ila d i  va  c h o ‘zilgan  q ism i  b ila n   asosiy  sh ik astlan g an   to m ir  so h asi- 
g a  q o ‘yiladi.  1-tur  b o ‘shashib  ketm asligi  u chun  kesishm a  qilinadi.  H am - 
m a   v a q t  jg u t  to rtilib   tu rila d i,  u n i  q o ‘l-oyoq  atro fid a  b ir  n e c h a   m arta 
jg u t  y o ‘llari  y o n m a -y o n   qilib,  b ir-b ir in i  ustiga  tu sh irm a sd a n   o ‘raladi.
J a r o h a tn i  zieh  ta m p o n a d a la s h   (B rT P ).  A gar  bo su v ch i  bogM ashning 
n a tija si  b o l m a s a ,  jg u t  q o ‘y ish g a   e sa   ja ro h a t  so h a n in g   a n a to m ik   x u - 
s u s iy a tla ri  y o ‘l  q o ‘y m asa  (d u m b a   s o h a sin in g   c h u q u r  ja r o h a ti,  so n n in g  
y u q o r i  1,3  q ism id a g i  c h u q u r   ja r o h a t ) ,  u z u n   ste ril  sa lfe tk a   b ila n  
ja r o h a tg a   z ie h   b osib  ta m p o n   q o ‘y ilad i.
www.ziyouz.com kutubxonasi

Jang  m ay d o n id a  va  vrachgacha  boM gan  yordam   (B T P).  J a n g   m a y - 
d o n id a  q o n   ketishni  vaqtincha  t o ‘xtatish   u c h u n   q o kllaniladigan  b a r c h a  
B T P   tartibini  o ‘z  ichiga  oladi.  L ek in   B T P   dagi  o ‘rta  tibbiy  x o d im in in g  
malakasiga  qarab  qon  ketishni  v a q tin c h a  t o ‘xtatish  anch a  sifatliroq  bo*ladi 
va  erta  q o ‘yilgan  bog‘lam   va  jg u tla r  b e m o r   ahvolini  yengillashtiradi.
V rach  y o rd a m i  (B rT P ).  B rT P   b o g ‘!ov  x o n asid a  b arch a  y a r a d o r la r -  
ga  erta  q o ‘yilgan  jg u tla r  ko‘zd an   k e c h irila d i  va  ular  k o ‘rsatm aga  b in o a n  
q o ‘yilganm i,  y o ‘q m i  shuni  an iq iay d i.
E rta  q o 'y ilg a n   jg u tn i  nazorat  q ilish   tex n ik asi.  J a ro h a td a n   b o g ‘la m , 
jgut  y e ch ilad i,  ja ro h a t  ko‘zd an   k e c h irila d i.  Jg u t  yechiiganda  h a tto   k a t- 
ta   arterial  q o n   to m irla r  ham   q o n a m a y d i.  2 - 3   d aq iq ad an   s o ‘ng  re a k tiv  
giperem iya  b o sh lan ad i.
A gar  a rte ria l  q o n   ketish  b o l s a ,   y a ’ni  o c h   qizil  rangli  q o n   u r ib  
tu rib ,  fo n ta n g a   o ‘xshab  o q sa ,  m a g is tra l  q o n   to m ir  b a rm o q   b ila n   2 
d a q iq a   b o silad i  (b u   -   jg u tn i  y e c h is h d a n   a w a l  q o n   k e tish n i  o ld in i 
olish  u c h u n   q o n   to m irn i  b o sib   tu ris h   h a m   m u m k in ).  K u tib   tu r ila d i. 
Bu  q o ‘l-o y o q   distal  qism lariga  a rte ria l  q o n n i  kollateral  a rte ria l  q o n  
to m irla r  b o ‘ylab   oqishini  t a ’m in la y d i.
Jgut  y e c h ilg a n d a n   so ‘ng  a g a r  q o n   k e tis h   d av o m   etsa,  q u y id a g ila r 
am alg a  o sh irilad i:
a)  B rT P d a   k a tta   qon  to m ir d a n   k u c h li  q o n   k e tsa ,  y a n a   jg u t 
q o ‘yiladi  va  b irin c h i  o ‘rin d a  A T O g a   q o n   k e tish n i  d o im iy   t o ‘x ta tis h  
u c h u n   y u b o rilad i;
b)  ja r o h a tn i  ilm o q   bilan  o c h ib ,  a rte riy a g a   q o n   t o ‘x ta tu v c h i  z a jim  
q o ‘yishiga  va  q o n   to m irn i  ja ro h a td a   b o g ‘lash g a  h arakat  q ilin ad i.  S h u b -  
hali  h o lla rd a   zajim   o linm aydi:  sh u   h o ld a   y a ra d o r  A T O ga  y u b o r ila d i;.
d)  q o n   to m ir n i  ja ro h a td a   tik ish ;
e)  ja r o h a t  tu b id a n   kuchli  q o n   k e tg a n d a   ja ro h a tg a   steril  d o k a d a n  
zieh   ta m p o n a d a   q o ‘yiladi  va  ta m p o n   u s tid a n   te ri,  teri  o sti  y o g ‘  k le t-  
c h a tk a   va  m u sh a k la rn i  birga  q o ‘s h ib ,  2 —3  c h u q u r  c h o k   q o ‘y ila d i;
f)  k o ‘rsa tilg a n   h o llard a  q o n   to m ir n i  sh ik a stla n g a n   jo y d a n   y u q o -  
riro q d a n   bogMash  (tikish).
B u n d a y   h o l l a r d a   1- t i b b i y   k a r t o c h k a   t u t i l i b ,  u n g a   k e r a k i i  
m a ’lu m o tla r  y o ziiad i  va  y a ra d o rn i  A T O   g a   yuboriladi.
A gar  jg u t  y ec h ilg a n d an   s o ‘ng  j a r o h a t d a n   arterial  q o n   t o ‘x ta m a s a , 
kerakii  asoslarsiz  q o ‘yilgan  b o iis h i  m u m k in .  Q o n   k etish n i  t o ‘x ta tis h d a  
bosu v ch i  b o g ‘la m   q o 'y ish   m a q sa d g a   m u v o fiq .  H a r  q an d ay   u su l  b ila n  
v a q t i n c h a   q o n   t o ‘x ta t i s h d a n   s o kn g   a s e p t i k   b o g i a m   q o ‘y i l a d i  
(k o ‘rsa tm a g a   b in o a n ),  q o ‘l-o y o q   t r a n s p o r t  im m o b ilizatsiy asi  q ilin a d i, 
qish  v a q tid a   q o ‘l-o y o q   isitiladi.
J a n g   m a y d o n id a   q isq a   m u d d a t g a   j g u t   q o ‘y ilg a n   y a r a d o r l a r  
(4  s o a td a n   k e c h   boM m agan),  q o n   k e tis h in i  d o im iy   t o ‘x ta tis h g a   t u -  
sh ish la ri  k erak .
www.ziyouz.com kutubxonasi

M a sh g ‘uIot  m av zu si  b o ‘y ic h a   ta la b a la r  ega  b o 'lis h i  kerak  b o 'Ig an  
a m a liy   k o ‘n ik m alar.
Q o n   ketish in i  v a q tin c h a   t o ‘x tatish:
1.  A rte riy an i  b a rm o q   b ila n   bo sish .
2.  O y o q -q o ‘lni  m a k s im a l  b u k ish .
3.  B osuvchi  bogM am .
4:
  J a ro h a tn in g   z ic h   ta m p o n a d a s i.
5.  Jg u t  q o ‘yish.
6.  J a ro h a td a   q o n a y o tg a n   to m irg a   qisqich  b o g ‘lash.
7.  J a ro h a td a   to m ir n i  b o g ‘lash.
8.  Q o n a y o tg a n   j a r o h a t d a n   y u q o rid a   to m irn i  b o g 'la s h   (tikish).
V a ziya tii  masala
P u is  d aq iq ag a  130  t a ,  y u m s h o q ,  A /B   7 5 /5 0   m m .sim .u st.  C h a p  
y e lk a n i  y u q o ri  q ism ig a  jg u t,  o ‘rta   qism iga  b o g la m   q o ‘yilgan.  B og'lam  
q o n   b ila n   h o ‘llan g an .  QoMi  ta n a sig a   b in tla n g a n .  T irs a k   a rteriy asid a 
p u lsa tsiy a   a n iq la n m a y d i.  Y e lk a   so h asid a  p ato lo g ik   h a ra k a t  y o ‘q.
1.  T ashxis  q o ‘yin g   v a   a so slan g .
2.
  P u n k t  ic h id a   s a r a la s h n i  o ‘tkazing.
3.  T ib b iy   y o rd a m   h a jm in i  an iq lan g .
B rT P   oddiy  a s k a r  N .  o sk o lk a li  ja ro h a t  b ila n   1  so a td a n   keyin 
k e ld i.  H o la ti  q o n iq a rli.  T e r i  q o p la m la ri  ra n g p a r.  P u is  d aq iq ag a  86 
t a ,   q o n iq a rli,  t o ‘lis h g a n ,  ta r a n g   A / B - l  10/70  m m .sim .  ust.  0 ‘ng  b o l- 
d ir n in g   o ‘rta  q ism id a   q o n   b ila n   h o ‘llangan  bogM am.  O y o q   u ch   zinali 
s h in a   b ila n   im m o b iliz a tsiy a   q ilin g a n .  0 ‘ng  s o n i  o ‘rta   qism iga  jgut 
q o ‘yilgan.
1.  D iag n o z  q o ‘y in g   v a   a so slan g .
2.  P u n k t  ic h id a   s a r a la s h n i  oMkazing.
3.  T ib b iy   y o rd a m   h a jm in i  an iq lan g .
Download 24.3 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling