0 ‘zbekist0n sog‘liqni saqlash vazirligi toshkent tibbiyot akademiyasi m. Kariyev, R. Alimov


Download 24.3 Kb.
Pdf ko'rish
bet5/15
Sana08.03.2017
Hajmi24.3 Kb.
#1932
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15

S a v o l  va  topshiriqlar
1.  J a n g   m a y d o n id a   q o n   k e tish   y a ra d o rla r  o ‘lim i  u c h u n   q a n c h a lik  
s a b a b   boMib  h is o b la n a d i?
2.  Q oM -oyoqlar  y irik   to m ir la r i  sh ik a stla n ish d a n   va  q o n   k e tish d a n  
oM ganlar  n e c h a   fo izn i  ta s h k il  e ta d i?
3.  Q o n   k e tish in in g   ta s n if ln i  a y tib   bering.
4 .T u rli  q o n   k e tis h in in g   s a b a b in i  ayting.
5.  Ik k ilam ch i  q o n   k e tis h   sa b a b in i  ayting.
6.  0 ‘tk ir  q o n   y o ‘q o tis h n in g   asosiy  b elg ilarin i  a y tib   bering.
www.ziyouz.com kutubxonasi

7.  U ru sh   m a y d o n id a   q o n   k e tish n i  v a q tin c h a   t o ‘x ta tish g a   im k o n  
berad ig a n   u s u lla m i  x a ra k te rlan g .
8.  Jgut  q o ‘y ish   q o id a la rin i  ayting.
9.  J g u t  q o ‘yish   te x n ik a sin i  x a ra k te rlan g .
10.  B rT P   d a   v a q tin c h a   q o n   t o ‘x ta tish   u s u lla rin i  sa n a n g   va  x a r a k ­
terlan g .
11.  B rT P d a   jg u tn i  n a z o ra t  q iiish n in g   m a q s a d i  n im a d a ?
12.  U rush  m a y d o n id a   e rta   q o ‘yilg an   jg u tn i  B rT P d a   n a z o ra t  q iiis h  
te x n ik asin i  t a ’riflang.
13.  O y o q -q o ‘lga  q o ‘yilgan  jg u tn in g   t a ’s ir - o q ib a tin i  x a ra k te rlan g .
14.  O y o q - q o ld a g i  ja ro h a tla rg a   q o 'y ilg a n   jg u tn in g   salbiy  t a ’sirin i 
k a m ay tirish   y o k i  y o ‘q o tish   aso slari  va  u s u lla rin i  t a ’riflang.
www.ziyouz.com kutubxonasi

M ash g ‘u lo tn in g   m a q sa d i:  a rm iy ad a  q o n   x iz m a tin i  tashkillashtirishni 
o ‘rg an ish .  T ib b iy   e v a k u a ts iy a n in g   tu rli  e ta p la rid a   q o n   va  q o n   o 'r n in i 
b o s u v c h ila m i  q u y is h   u su lla rin i  ta la b a la rg a   o ‘rg atish .
0 ‘quv  sav o llari:  d a la   sh a ro itid a   o m m av iy   q o n   tayyorlashni  tash k il- 
la sh tirish ,  tr a n s p o rtiro v k a ,  hisoblash,  saq lash ,  konserv alan g an   q o n   va 
q o n   o ‘rn in i  b o s u v c h ila m i  ajratish  va  n a z o ra t  q ilish.  D ala  sh aro itid a  
q o n   y o ‘q o tish   d a ra ja s in i  a niqlash.  B rT P ,  A T O   v a  h arb iy   gospitallarda 
q o n   quyish  u su lla ri  va  k o ‘rsatm a.  T ra n sfu z io n   va  infuzion  vositalarni 
h a r   xilligi  v a  u la rn i  q o lla s h g a   k o ‘rsatm a.  Q o n   va  q o n   o lm in i  bosuv- 
c h ila rn i  q u y ish .  Q o n   q u y ish n in g   aso ra tlari,  u n in g   profilaktikasi  va  d a - 
volash.
M a sh g ‘u lo tn i  o ‘tk a z is h   usuli:  q o n   va  q o n   o ‘rn in i  b o su v c h ila m i 
q u y ish   t o ‘g ‘risid a   ja d v a l;  q o n n i  AV  (0)  siste m a si  va  e ritro siíd a g i  Rh 
fa k to m i  q o n   g u r u h ig a   m o slig in i  an iq lash   u c h u n   k erakli  a n jo m la r;q o n  
q u y ish   u c h u n   a n jo m la r ;  b ir  m a rta   q o n   va  q o n   o krn in i  b o su v c h ila m i 
qu y ish   u c h u n   siste m a si;  q o n   va  q o n   o ‘rnini  b o su v ch i  eritm ali  ílakonlar; 
m a g istral  v e n a n i  k a n y u liz a tsiy a   va  v en asek siy asi  u c h u n   asboblar.
D a rs n in g   m a z m u n i:  d a la   s h a ro itid a   o m m a v iy   q o n   tay y o rlash n i 
ta sh k illa sh tirish .  Q o n   tay y o rla sh n i  tin c h lik   va  u ru sh   v aqtida  ta y y o r­
lashni  tash k illash tirish   vazifasi  0 ‘zbekiston  Q urolli  ku ch lar  qon  xizm atiga 
y u k la n g a n :  u   h a r b iy - tib b iy   q ism   va  o ‘q u v   b o ‘lim la rn i  q o n   b ila n  
t a ’m in lay d i,  tib b iy   ev a k u a tsiy a   e ta p id a   tra n sfu z io n   terap iy an i  nazo rat 
qiladi.
K onservatsiya  q ilin gan   qon  va  qon  o ‘rnini  bosuvchilam i  saq lash , 
tra n sp o rtiro v k a si,  taqsim lash,  hisoblash  va  nazorat  qilish
1. 
Q o n n i  tr a n s p o r tir o v k a   va  saqlash  u c h u n   q o n n i  tay y o rlash   va 
q a y ta   ish lash   o try a d i  (Q T Q O )  va  q o n   q u y ish   stan tsiy asi  (Q Q S )  eks- 
p e d its io n   b o M im iar  ta s h k illa s h tirila d i.  K o n se rv a tsiy a   q ilin g an   q o n n i 
saq la sh   s h a r tla r id a n   b iri  q o n n in g   b io lo g ik   x u su siy a tin i  u zo q   saq lab  
q o lish d ir.  B u n in g   u c h u n :  a)  q o n g a   m e x a n ik   t a ’sirn in g   o ld in i  olish 
(c h a y q a s h ,  a r a la s h tir is h   va  b)  q o n n i  d o im iy   p a s t  h a ro ra td a   ( - 4 ,  
—16°C)  sa q la sh   k e ra k .
Q o n n i  m a x su s  s a q la s h   jo y la ri  so v u tish   q u rilm a la ri  yoki  m u z la t- 
g ic h la r  b ila n   t a ’m in la n g a n   b o 'la d i.  Q isq a  vaq t  saq lash   u c h u n   h a ra - 
k a tc h a n   re f rija to r  q u rilm a la r i  ( R M - P )   va  te rm o iz o ly a tsiy a lo v c h i  k o n - 
te y n e rla rd a n   ( T K —1 M )  fo y d alan ilad i.
B rT P d a   v a   A T O d a   d a la   sh a ro itid a   q o n   m axsus  jih o z la r  b ilan   ji-
www.ziyouz.com kutubxonasi

hozlangan  y e rto la la rd a   yoki  term oizolyatsiyalovchi  k o n te y n e rla rd a   saqla- 
n a d i.  YertoMa  c h u q u rlig i  1 ,5—2  m   d a n   k o ‘p   e m a s ,  d e v o ri  y u p q a  
o ‘ralgan,  to m i  te rm o izo ly a tsiy alo v ch i  m a te ria ld a n   q ilin g a n .  S aqlov  x o - 
n a n in g   h aro ra ti  sutkasiga  2  m a rta   n a z o ra t  q ilin a d i  v a  m ax su s  ja rid a d a  
q a y d   qilinadi.
F lak o n lard ag i  q o n   to k c h a la rd a   tik   h o ld a   ta x la b   q o 'v ilis h i  k erak. 
B u n d a  q o n n in g   sh ak lli  e le m e n tla ri  c h o ‘kadi  v a  y o ritilg a n d a   q o n   p la z - 
m asig a  q a ra b   qoMlash  u c h u n   tay y o rlig ig a  b a h o   b e rila d i.  K o kp   m iq - 
d o rd a   q o n   jo y la sh tirila d ig a n   sa q lo v   x o n a la rd a   4   t a   to k c h a   b o ‘lishi 
m aqsadga  m uvofiq:  1)  tin a y o tg a n   q o n   u c h u n ;  2)  tin g a n   q o n   u c h u n   — 
q u y ish g a   y aroqli;  3)  sh u b h a li  q o n   u c h u n ;  4)  q u y is h g a   y a ro q siz  q o n  
u c h u n .
S ta n d a rt  k o n serv atsiy a  q ilin g a n   e ritm a la rd a   ta y y o rla n g a n   va  q u ­
y ish g a  yaroqli  b o l g a n   q o n n i  sa q la sh   m u d d a ti  20  k u n d a n   o sh m aslig i 
k erak.
Q o n   saq lash d a  u n in g   m iq d o r   va  h a ro ra t  re jim in i  n a z o ra t  qilish  
q o n n i  p a sp o rtizatsiy asig a   m a s ’ul  b o ‘lg an   v ra c h g a   to p s h irila d i.
2.  K onservatsiya  q ilin g a n   q o n n i  tra n s p o rt  q ilis h d a   Q Q S d a   q o n n i 
sa q lan ish   sh a ro itla rig a   e ’tib o r   b e rish ;  o p tim a l  h a r o r a tn i  sa q la sh   ( —4, 
—16°C)  va  tra v m a tiz a tsiy a sin i  o ld in i  o lish   z a ru r.
T ra n sp o rtiro v k a d a   o p tim a l  h a ro ra t  ta rtib i  b ila n   h a r a k a tc h a n   ref- 
r i j a t o r   q u r ilm a s i  ( R M - P   n u s x a d a g i)   v a  t e r m o i z o l y a t s i y a l o v c h i  
t a ’m in la n a d i.
E n g   a v a y lo v c h i  tr a n s p o r t  q ilis h   tu ri  a v ia ts iy a ,  su v ,  y o 'lo v c h i 
p o y e z d la ri  h iso b la n a d i.  Y o ‘l  o rq a li  ta s h ila d ig a n   q a ttiq   q o p la m a la r  b i­
la n   q o p la sh   kerak.
F la k o n la r  k o n te y n e r   v a  y a sh ik larg a   tik   h o ld a   ta x la n a d i.  H a r  b ir 
q u tig a   belgi  q o ‘yiladi.  Q o n li  k o n te y n e r  (q u tilar)  te z   b u z ila d ig a n   (ay n iy - 
d ig a n )  yuk  sifatida  h u jja tla s h tirila d i.  U la rd a   q u y id a g i  belgi  b o ‘lishi 
k erak:
« O yna»,  «Y uqori»,  «A g‘d a rm a n g » .
3.  T E E larin i  q o n   b ilan   t a ’m in lash .  B rT P   q o n n i  (q o n   o ‘rn in i  b o su v - 
c h ila m i)  m a ’lum   y o ‘n a lish d a   h a ra k tla n u v c h id a n   o la d i;  A T O   g e m o te - 
rapevtik  vositalar  b ila n   kerak li  k o ‘ch iru v   y o ‘n a lish li  fro n t  yoki  fro n t 
o rti  gospitallarini  q o n   x izm ati  t a ’m in lay d i,  s h u n in g d e k ,  u  o ‘zidagi  q o n  
quyish  va  tayyorlashni  n o sh ta t  p u n k tid a   ( N P Z Q T P )   q o n   tay y o rlab   h a m  
t a ’m inlaydi.
K o ‘c h irish   b o s q ic h la rid a   o m m a v iy   y o ‘q o tis h la r   boM ganda  k o n ­
serv atsiy a  q ilin g a n   q o n g a   b o ‘lg a n   ta la b   A .N .B e r k u to v   ta k lif   q ilg an  
fo rm u lag a   aso san   h a r   100  y a ra d o rg a   n is b a ta n   h is o b la b   to p ila d i: 
X = 1 0 0 —3 5 F 1 0 ...5 0 0  
X -k erak li  b o ‘lg a n   q o n   m iq d o ri;
100  y a ra d o rla m in g   u m u m iy   so n i;
www.ziyouz.com kutubxonasi

35  -   y e n g il  ja r o h a tla n g a n ia r   b o ‘lib,  q o n   quyishga
m u h to j  e m a s ;
5 0 0 ” !  ja ro h a tla n g a n g a   k e ta d ig a n   q o n   m iq d o ri,  V  ml.
4. 
Q o n   v a  q o n   o ‘rn in i  b o s u v c h ila rn i  h iso b la sh   va  n a z o ra t  q ilish . 
B rT P ,  A T O   g a   tu s h g a n la r  u c h u n   q o n   te z d a ,  m axsus  ja rid a g a   h a r   b ir 
a m p u la   q a y d   q ilin g a n   h o ld a   o lib  k e ltirila d i.  Q ayd  qilishda  q o n n i  q a b u l 
qilish  sa n a si,  q o n   g u ru h i  va  R h -fa k to ri,  tay y o rlan g an   sanasi,  d o n o m in g  
fam iliy asi  va  a m p u la   n o m e ri,  q a b u l  q ilin g a n   q o n   m iq d o ri  q a y d   q ili- 
nad i.  Q o n   o ‘rn in i  b o su v c h ila rn i  h iso b la sh :  h a r   b ir  a lo h id a   m o d d a  
t u n n in g   u m u m iy   m iq d o ri,  u n in g   seriy asi  va  ta y y o rlan g an   s a n a   va 
joyi  q a y d   q ilin a d i.
Q o n n i  q u y ib   b e rish d a n   a w a l  h a r   b ir  flak o n n i  germ itikligi,  p a sp o rt- 
la s h n in g   t o ‘g ‘rilig i,  m ik ro sk o p ik   k o ‘z d a n   k ec h irish   m a ’Iu m o tla ri  te k - 
sh irila d i.
A g a r  s h is h a d a   y o riq la r  b o l s a ,   r e z in a   p ro b k a   va  q o p q o q la r  b u z il- 
sa,  o ‘ra m d a n   q o n   sizib   c h iq q a n   b o ‘lsa,  a m p u la d a   (flakon)  q o n   ta y y o r­
la n g a n   s a n a ,  g u r u h ,  d o n o r   fa m iliy a si  va  v rac h   fam iliyasi,  m u assa sa  
n o m i  k o ‘ r s a t i l g a n   e t ik e tk a   b o M m a s a ,  b u n d a y   q o n   q u y ilm a y d i. 
K o n se rv a tsiy a   q ilin g a n   q o n   tin iq ,  p la z m a   tilla   sariq  ra n g d a ,  lo y q asiz 
va  c h o ‘k m a la rs iz ,  s h u n in g d e k ,  c h o ‘k k a n   g lo b u ly a r  m assa  va  p la z m a  
o ‘rtasid a  a n iq   c h e g a ra g a   ega  b o ‘lishi  kerak.  G lo b u ly ar  m assa  va  p lazm a 
n isb a ti  ta x m in a n   1:1  yoki  1:2  b o ‘lib ,  b u   e ritm a n i  su y u ltirish   d a ra ja si 
va  u n in g   in d iv id u a l  b io lo g ik   x u su siy a tig a   b o g kliq.
K o n s e rv a ts iy a   q ilin g a n   q o n   s ifa tin i  va  u n in g   quyishga  y a ro q lili- 
g in in g   u n d a   g e m o liz   belgisi  y o ‘q lig in i  k o ‘rsatad i.  S h u n i  n a z a rd a   tu -  
tis h   k e ra k k i,  tr a n s p o r t  v a q tid a   q o n n in g   ch a y q a lish i  u n d ag i  e r itro ts it- 
la r  t o ‘la  c h o ‘k ish in i  u c h   k u n g a   k e c h ik tira d i  va  q o n   g e m o liz la n ish in i 
te z la s h tira d i.
E ritro ts itla r  p a rc h a la n is h ig a   s h u b h a   b o ‘lg an d a  g em o lizn i  a n iq la s h  
u c h u n   s in a m a la r   o 'tk a z ila d i.
1.  S e n trifu g a   b ila n   sin a m a :  5  m l  d o n o r   q o n id a n   o lib   s e n trifu - 
g a la n a d i.  S e n trifu g a d a n   k e y in   p la z m a n in g   qizil  ran g d a  b o 'lis h i  g e m o liz  
b o ‘lg a n d a n ,  s a riq   b o 'Iish i  g e m o liz   y o ‘q lig id a n   d a rak   b eradi.
2.  I.S .  K o m e n ik o v   sin a m a si:  2  ta   p ro b irk a g a   10  ml  d a n   fiziologik 
e r itm a   q u y ila d i.  B ittasig a  te k s h irila y o tg a n   q o n d a n   3  to m c h i  so lin a d i. 
E ritro ts itla r  c h o ‘k k a n d a n   s o ‘n g   n a z o r a t  p ro b irk a   bilan  so lish tirila d i. 
A g a r  ra n g siz   b o 'ls a ,  g e m o liz   y o 'q lig in i  k o ‘rsatadi.
In fe k siy a la n g a n   q o n   p la zm asi  x ira ,  iflos  loyqasim on  ra n g d a ,  u n d a  
s u sp e n z iy a   c h o 'k m a ,  d o n a d o rlik ,  g a z   p u fa k c h a la rin in g   b o l i s h i ,  u n in g  
y u z a sid a   o q   lo y q a   va  p a r d a   b o l i s h i ,   p la z m a n i  p u sh ti  yoki  qizil  ra n g - 
ligi  (g e m o liz )  y o k i  p la z m a d a   m assiv   q u y q a la r  b o ‘lishi  x a ra k te rlid ir.
In fits irla n g a n   q o n n i  x ile o z d a n   q u y id a g i  b elg ilarid an   a jra tish   m u m -
www.ziyouz.com kutubxonasi

kin.  A m p u la d a g i  x ileo z   q o n   (y o g ‘li)  x o n a   h a r o r a tid a   3—5  s  tu rsa , 
p la z m a   u stid ag i  lo y q a sim o n   p a r d a   y o 'q o la d i.  B u  in fits irla n g a n   q o n d a  
k u z a tilm a y d i.
2 -u su l:  F la k o n d a g i  q o n   c h a y q a tilm a g a n   h o ld a   issiq   suvga  (38° 
d a n   y u q o ri  b o 'lm aslig i  kerak)  30 s  solib  q o ‘yiladi.  Y o g ‘li  p a rd a   y o ‘qolib 
k etish i  k erak ,  p la z m a   y u z a sid a g i  m ik ro b li  p a rd a   b o 't s a ,  o ‘zgarishsiz 
tu ra d i.
A gar  k uzatilayotgan  q o n   k o ‘rin ish in i  an iq lab   b o ‘lm a s a ,  x ileoz  q o n n i 
quym aslik  kerak.  K onservatsiya  qilin g an   q o n d a   k ic h ik ,  a lo h id a   q u y q alar 
b o l s a   u n i  quyish  m u m k in ,  le k in   qu y ish   v a q tid a   k a p r o n   filtrd a n   suzish 
k e ra k .K a tta   va  k o ‘p  q u y q ali  q o n   y aro q siz.  V a q ti-v a q ti  b ila n   q o n n i 
k o ‘z d a n   k e c h irib   tu rish   k e ra k .  Bu  u n d a g i  o ‘z g a r is h la m i,  g e m o liz   in - 
fitsirlan ish   b elgilari,  jo y la s h is h n in g   b u zilish in i  o ‘z  v a q tid a   b ilish g a  y o r- 
d a m   b e ra d i.  Y aro q siz  q o n   sa q lo v   x o n a sid a n   o lib   ta s h la n a d i.
D a la   s h a ro itid a   q o n   y o ‘q o tis h   d a rajasin i  a n iq la s h .
Q o n   y o ‘q o tish   m iq d o ri  k e ra k li  m e z o n   b o l i b ,   tr a n s f u z io n   te ra p iy a  
u c h u n   m u h im d ir.  U n i  a n iq la s h   u c h u n   3  g u ru h   u s u ld a n   fo y d a lan ilad i:
1.  G e m o d in a m ik   k o ‘rsa tk ic h la r  bahosiga  k o ‘ra  (A B   d a ra ja si,  «Shok 
indeksi»).
2.  Q o n n i  k o n ts e n tra ts io n   k o 'rs a tg ic h in in g   b a h o s ig a   k o ‘ra  (g e m a - 
to k rit,  N v ,  q o n n in g   nisbiy  z ic h lig i).
3.  A y la n ib   y u rg a n   q o n   h a jm i  (A Y Q H )  o ‘z g a ris h ig a   k o ‘ra.
B rT P d a   q o n   y o 'q o tis h   d a ra ja s i  k lin ik   b e lg ila rg a   a s o s la n g a n   h o ld a
a n iq la n a d i:  y a ra d o rn in g   ta s h q i  k o ‘rin ish i,  te ri  q o p la m in in g   oq lig i  va 
so v u q lig i,  ta x ik a rd iy a ,  A /B   n in g   pastligi  ja r o h a t  k a n a lin in g   tuzilishi 
va  ja r o h a t  x arak te ri.
J a n g   m a y d o n id a g i  a n a m in e s tik   m a 'lu m o tla r   k a tta   a h a m iy a tg a   ega: 
h u ju m c h in i  ja r o h a t  o lg a n id a g i  h o la ti  (tu rg a n ,  e g ilg a n ,  c h o p ib   keta- 
y o tg a n ,  y o tg a n ,  o ‘tirg a n ),  ja r o h a td a   q o n   k e tish   b o ‘lg a n m i  va  b.
K o ‘p   q o n   y o ‘q o tis h   b o ‘lg a n id a   b e m o rd a g i  x a r a k te r li  b elg ilar: 
c h a n q a s h ,  u y q u c h a n lik   yoki  q o ‘z g ‘a lu v c h a n lik ,  q o ‘ rq u v   h issi.  O d a td a  
u m u m iy   q o n   a y la n is h n i  1 /1 0   q ism i  y o ‘q o tils a ,  x u s u s iy   re z e rv la r 
o r q a l i   t o M d ir ila d i.  K li n i k   b e l g i l a r i   b u n d a y   q o n   y o ‘q o t i s h d a  
boM m asligi  m u m k in .
Q o n   y o 'q o tis h   h ajm i  v a  A /B   o ‘rta sid a   uzviy  a lo q a d o r lik   b o r.  U lar 
orasidagi  korrelyatsiya  k o effitsiy en ti  ju d a   ah a m iy a tli  b o ‘lib ,  091ga  teng.
B irin c h i  v ra c h lik   y o rd a m i  b o s q ic h i  u c h u n   p u ls   v a  a r te r ia l  b o sim - 
b irin c h i  o b y e k tiv   k o ‘rsa tg ic h ,  b u   y a ra d o r  a h v o lin in g   o g ‘irlig in i  b a- 
h o la b g in a   q o lm a y ,  balki  y o ‘q o tilg a n   q o n   h a jm i  h a m   h iso b la n a d i. 
Y o ‘q o tilg a n   q o n n i  h iso b la sh n i  L .N .G u b a r   va  N .I .Y e g u r n o v   b o ‘yicha 
tra v m a   o lin g a n   v a q tg a  y a q in   A /B   h ajm ig a  bogM iq  h o ld a   o ‘tkazish 
m u m k in   (3 -jad v al).
www.ziyouz.com kutubxonasi

A /B   b o g liq   h o ld a   y o ‘q o tilg a n   qonni  a n iq la s h
A /B   (s is to lik )  m m .sim .u st.
Y o 'q o tilg a n   qon  h ajm i,  I
100  d an   o rtiq
0.5  gacha
9 0 -1 0 0
1,0 gacha
8 0 -9 0
1,5  gacha
7 0 -8 0
2 ,0  gacha
70  d a n   p a s t
2 ,0  dan  ortiq
4-jadva!
<-Shok  indeksi»  b o ‘y ic h a   q o n   y o ‘q o tish n i  te z k o r  a n iq la sh
“ S h o k   in d e k s i’* 
k o ‘rs a tg ic h i
A Y u Q H ,  %
T ana  m assasi.  k
a
o
60
70
80
0.75
9
0,5
0,6
0,7
1,0
18
0,8
0,9
1,0
1,5
30
1,3
1,5
1,7
2,0
38
1,6
1,9
2,1
2,5
45
1,9
2,5
3,0
50
2,1
2,5
2 ,8
Bu  ja d v a l  b o ‘y ic h a   q o n   y o ‘q o tis h   hisobi  an iq lig i  y e ta rli;  b u n d a  
tr a v m a d a n   6 —8  s o a td a n   k e y in   fo y d a la n ish   m u m k in .  K e y in ro q   a r te r i­
al  b o s im   p a s a y is h ig a   o lib   k e la d ig a n   tra v m a n in g   a so ra tla ri  riv o jlan ish i 
m u m k in .
S h u   m a q s a d d a   « S h o k   in d ek s»   P .G . B iryukov  n a z ariy a si  b o ‘y ich a 
(1 9 8 6 )  q o n   y o 'q o tis h n i  te z k o r  a n iq la s h   n o rm a g ra m m a si  x iz m a t  qiladi. 
A T O   d a   q o n   y o ‘q o tish   d a ra ja sin i  ish o n ch lilig in i  q o n n i  k o n ts e n tra ts io n  
k o 'r s a tk ic h in i  b a h o la s h d a   o lin g a n   m a ’lu m o tla r  a so sid a   m u h o k a m a  
q ilin ish i  m u m k in .
Q o n   y o ‘q o tis h n i  q o n   zic h lig i,  g e m o g lo b in   va  g e m o to k rit  b o ‘yic h a 
a n iq la s h   ja d v a ld a   k o ‘rsatilg an .
Q o n   yokqotishni  q o n   z ic h lig i,  gem oglobin  va  g e m o to k rit 
b o 'y ic h a   b a h o la sh
Q on  zich lig i
G em oglobin
G em otokrit
Y o ‘qo tilgan  qon 
hajm i,  ml.
1 0 5 7 -1 0 5 4  
1 0 5 3 -1 0 5 4  
1 0 4 9 -1 0 4 4  
1044  d a n   kam
6 5 -6 2  
6 1 -5 0  
5 3 -3 8  
38 dan past
0 ,4 4 -0 ,4 0  
0 ,3 8 -0 ,3 2  
0 ,3 0 -0 ,2 2  
0 ,2 2  dan  kam
500  gacha 
1000 
1500
1500  d a n y u q o ri
www.ziyouz.com kutubxonasi

Q o n   z ic h lig in i  a n iq la sh   u c h u n   z ic h lig i  1040  d a n   1060  g a c h a  
b o i g a n   m is   k u p o ro si  e ritm a s i  s h is h a   id ish la rig a   e g a   b o ‘lish   k e ra k . 
T u rli  z ic h lik d a g i  m is  sulfatli  p r o b ir k a g a   n a triy   n itr a t  b ila n   s ta b ili- 
z a ts iy a la n g a n   b e m o r   q o n i  to m c h ila b   q u y ila d i.  E r itm a   z ic h lig i  b ila n  
q o n   t o m c h i s i   a n iq la n ib ,  y o ‘q o tilg a n   q o n   h a jm i  j a d v a l  b o ‘y ic h a  
a n iq la n a d i.
Ix tiso slash g an   xirurgik  g o s p ita lla rd a   q o n   y o ‘q o tish   d a ra ja sin i  la b o - 
rato riy a  y o l i   b ila n   aniqlanadi:  ra d io iz o to p   yoki  b o ‘y o v c h i  in d ik a to r.
B r T P ,  A T O   va  harbiy  g o s p ita lla r d a   q o n   q u y ish g a   k o ‘r s a t m a   va
q u y ish   u s u lla ri
I. 
B rT P d a   tra n sfu zio n   te ra p iy a .  B rT P   tib b iy   k o ‘c h ir is h n i  b irin c h i 
b o sq ic h i  b o ‘lib,  transfuzion  te ra p iy a   o ‘tk a z ilish in i  k o ‘rib   c h iq a d i.  K o ‘p 
q o n   y o ‘q o tg a n la r,  sh o k n in g   o g ‘ir  fo rm a la ri  b ila n   k a s a lla n g a n   y a ra - 
d o rla r  h a rb iy   ra y o n d a  d a v o la s h -k o ‘c h iru v   c h o r a la r   tiz im i  ish la sh ig a  
aso s  b o ‘la d i.  Bu  b o sq ich d a  tr a n s f u z io n   te ra p iy a g a   m u h to j  y a ra d o r la r 
va  s h ik a s tla n g a n la r  soni  o s h ib ,  ja m i  sh ik a stla n g a n   v a  y a r a d o rla r n in g
0 .3 - 5 %   ni  ta sh k il  qilishi  m u m k in .  B rT P   d a   in fu z io n   te r a p iy a   q o n  
o ‘rn in i  b o su v c h ila m i  quyish  o rq a li  g e m o d in a m ik   tu rg ‘u n lik k a   erish ish g a 
q a ra tilg a n .
B rT P   d a   g em o tran sfu ziy ag a  k o ‘rs a tm a   0 ,5   1  I  q o n   g u r u h in i  q u ­
yish  b o klib ,  m assiv  q o n   y o ‘q o tis h   ( 1 ,5   1.  d a n   k o ‘p)  b o ‘la d i.
B rT P   d a   q o n   quyish  is h o n c h li  h o lla r d a ,  h a tto   v a q tin c h a   q o n  
t o ‘x ta ti!g a n d a   h a m   o ‘tk a z ilish i  m u m k in .  Q a rs h i  k o ‘r s a tm a   —  ich k i 
q o n   k e tis h .  Q o r in ,  k o 'k r a k   q a f a s i ,  m iy a   q u tis i  y a r a l a r i d a   q o n  
q u y m a slik   k e ra k .
Q o n   q u y ish   texnikasi.  B irin c h i  v ra c h lik   y o rd a m   k o ‘r s a tis h d a   te z -  
k o r  h o lla r d a   fa q a t  0(1)  g u r u h   q o n i n i   500  m l  m iq d o r d a   d o n o r   va 
r e ts ip iy e n t  q o n in in g   g u ru h   m o s lig i,  R h - f a k to r i  m o slig i  a n iq la n m a s -  
d a n   h a m   q u y ila v e ra d i.  S h u n in g d e k ,  h a y o tiy   k o ‘rs a tm a   b o ‘lsa   0(1) 
( R h - « —»)  e r itr o ts itla r   m a ssa sin i  q u y is h   h a m   m u m k in .  In d iv id u a l  va 
b io lo g ik   m o s lik n i  alb a tta   a n iq la s h   k e ra k .  H a r  b ir  fla k o n d a g i  d o n o r  
q o n in in g   g u r u h i  v a  R h -fa k to ri  a n iq la n g a n   b o l i s h i   k e ra k .
In d iv id u a l  m o slik n i  a n iq la s h   u c h u n   s in a m a   o ‘tk a z is h   d a s tu r i.
1.  R e tsip iy e n t  venasidan  3—5  m l  q o n   o lib ,  sta b iliz a to rla r  q o ‘s h m a g a n  
h o ld a  p ro b irk a g a   solinadi.  2.  Q o n   se n trifu g a la n a d i.  3.  P ip e tk a   y o r- 
d a m id a   re tsip iy e n t  q o n   z a rd o b id a n   2 —3  to m c h i  o lin a d i  va  ta re lk a g a  
so lin ad i.  4.  R etsip iy en t  q o n   z a rd o b ig a   1  to m c h i  (10  m a rta   k a m )  d o ­
n o r   q o n i  s o lin ib ,  sh ish a  ta y o q c h a   b ila n   y a x s h ila b   a r a la s h tir ila d i.
5.  R eak siy ag a  5 - 1 0   d a q iq a d a n   s o ‘n g   b a h o   b erilad i:  a g g ly u tin atsiy a  
b o ‘lm asligi  d o n o r  va  retsipiyent  q o n in in g   individual  m osligini  k o ‘rsatadi.
B io lo g ik   sin o v   o ‘tk azish   d a s tu ri.
1.  D o n o r   q o n in i  m ak ro sk o p ik   b a h o la s h   (flak o n ,  p lastik   x a ltad ag i).
www.ziyouz.com kutubxonasi

2.  F la k o n d a g i  q o n   q u y is h g a   y aro q li  b o 'ig a n d a   y ax sh ila b   a ra la sh - 
tir ila d i.
3.  Q o n   quyish  u c h u n   s is te m a   t o ‘g ‘rilanadi.
4.  V e n a   punksiyasi  o 'tk a z is h .
5.  B irin c h i  75  ml  q o n   re ts ip iy e n tg a   25  ml  d a n   o q im   b ila n   3 - 5  
d a q iq a   o ra liq   b ilan  y u b o rila d i.
6.  B io lo g ik   sin a m a   o ‘tk a z is h d a   puis,  nafas,  r e ts ip iy e n tn in g   ta sh q i 
k o ‘rin is h in i  k u zatib   tu rish   k e ra k .
M o s   k e lm a g a n d a   p u is  te z la s h a d i,  nafas  te z la sh a d i,  y u z   te risi  ra n - 
gi  o ‘z g a ra d i.  D astlab   teri  o q a r is h i  p a y d o   b o la d i,  k e y in   q iz a rish   b ilan  
a lm a s h a d i,  keyin  esa  la b la r  s ia n o z i  kuzatiladi.  B e m o r  k o ‘k rak   v a  b el- 
d a g i  o g ‘riq d a n   sh ik o y a t  q ila d i.  B a ’z id a   lab  va  qov o q   titr a s h i,  k o ‘ngil 
a y n is h i  va  qayd  qilish  p a y d o   b o l a d i .   G e m o tra n sfu z iy a   b u n d a   te z d a  
t o ‘x ta la d i.
7.  75  m l  q o n   q u y ilg a n d a n   k e y in   m os  kelm aslik  b e lg ilari  b o ‘lm asa, 
k e y in   q o n   tan afu ssiz  o q im   b ila n   y o k i  to m c h ila b   q u y ilad i.
B rT P d a   q o n   o ‘rn in i  b o s u v c h i  e ritm a la r  o ‘tk ir  q o n   y o ‘q o tish d a  
( 1 ,5   l  d a n   k am )  va  s h o k n in g   I I I   d arajasid a  q uyiladi.  B u  y ara d o rla rg a  
v e n a   ic h ig a   0 ,5 —1,0  I  p o lig ly u k in ,  reopoliglyukin  va  b o s h q a   p lazm a 
o ‘r n in i  b o su v c h i  s u y u q lik la r  o q im   b ilan   yuboriladi.
G ipovolem ik  s h o k d a   y u b oriladigan  q o n   hajm i
S h o k   darajalari
A rterial  bosim  
m m .sim .ust.
Puis  bir 
daqiqada
Z a ru r qon 
hajm i.  ml
I
1 0 0 -1 3 0
100
2 5 0 -5 0 0
II
8 0 -9 0
120
1000-2000
111
80
140
2000 dan  ko*p
T P P   d a   tra n sfu z io n   v o s ita la m i  q o lla s h d a n   m a q sa d   k ey in g i  tib b iy  
k o ‘c h ir is h   b o sq ic h id a   tr a n s p o r tir o v k a   davrida  y a ra d o r  g e m o d in a m i- 
k a s in i  sta b illa sh tirish .
B u  b o s q ic h d a   y a ra d o rla r  tr a n s f u z io n   terap iy a  sa b ab i  u sh la b   q o lin - 
m a slig i  k e ra k .  A g a r  y a ra d o rn i  k o ‘c h irish   iloji  b o ‘lm a sa ,  b u   b o sq ic h d a  
b o l g a n   m u d d a t  ic h id a   q o n   o ‘rn in i  b o su v ch ilar  y u b o rila d i.  Y a ra d o rn i 
k e y in g i  b o sq ic h g a   o 4tk a z is h d a   h a m   tran sfu z io n   te ra p iy a   o ‘tk a z ish   foy- 
d a lid ir.
II. 
A T O d a   tra n s fu z io n   v a  in fu z io n   terapiya.  T ra n s fu z io n   te ra p iy a  
a n iq   s h a ro itla rg a   b o g ‘liq.  Y a r a d o r la r   massiv  h o ld a   k elib   tu s h g a n d a  
A T O d a   asosiy  tra n s fu z io n   v o s ita la r   q o n   o ‘rn in i  b o s u v c h ila r  x izm at 
q ila d i.  Q o n   qu y ish   k o ‘r s a tm a la r i  o ‘tkaziladi.  T u rli  e tio lo g iy a li  s h o k ­
d a ,  in to k sik a tsiy a d a ,  s u v s iz la n is h d a   q o n   va  q o n   o ‘rn in i  b o su v c h ila r 
q o M Ian ilad i.
www.ziyouz.com kutubxonasi

Download 24.3 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   15




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling