1 -бөлім психодиагностикаға кіріспе

Мектептегі оқуға дайындық:
Баланың мектепке деген психологиялық дайындығын анықтаған соң, психолог нақты неге бұны жасап жатқанын саналы түсінуі керек.
Егер мектепке балаларды алу үшін іріктеу жұмыстары жүріп жаткан жағдайда, психолог баланың функционалды дайындық немесе оның мектепте оқытуда тапсырмаларды орындау процесіне және жүйкелі психикалық функциясының деңгейіне байланысты іріктеуге де болады. Егер баланың функционалды дайындығы төмен болса, онда ол «қауіп-қатер тобын» құрады. («группа риска»). Яғни тапсырманы қабылдау және жоғарғы қажымалық көз-қарасы жағынан. Осы балалардың көпшілігі дәл айтқанда бірінші күннен бастап олардың үлгерімі төмен категориясына түседі, ал басқалары ( әдетте интеллектуалды деңгейінің жақсы дамуы немесе мектепке жақсы дайындығында да болуы мүмкін) жақсы оқуы әбден мүмкін, бірақ оларда жүйкелі психикалық қысым болады. Содан невроз, психосоматикалық ауруға әкеп соғуы мүмкін.
Диагностикалық функционалды дамуына, біздің елде және басқа да елдерде Шығыс Европада да Керна- Йирасеканың тестін қолданады.
Мектепке бейімделуі:
Мектепке бейімделу бірінші сынып балалары үшін өте қиын.
Әдетте ол 4-7 апта араларын құрады. Бейімделі кезеңінде кейбір оқушылар өте шулы болады, айғайлайды, коридорда жүгіреді, сабакта кайта- кайта алаңдайды, мұғалімдермен өзін әдепсіз ұстайды; Ал басқа оқушылар, алдындағыларға қарағанда қарама- қарсы яғни, қысылып отырады, Мұғалім оған сөйлеген кезде ұялады, кішкентай бір сәтсіздік болғанда, жылай салатын болады.
Кейбір балалардың ұйқысы, тәбеті бұзылады, олар өте қырсық болады, және бірден ойынға деген қызығушылығы артады, ойыншықтарға , оте кішкентай балаларға арналған кітаптарға да қызығады және оларда ауру саны көбейіп кетеді. Осы барлық бұзылулар (оларды функционалды ауытқу деп айтады) бала психикасына ауырлық түскенде туады және оның ағзасынада ауырлық түседі, яғни бірден өмір сүру салты маңызының өзгеруі, сапслы талаптары балаға әсер етеді. Әрине, барлық балаларда мектепке бейімделу осындай функционалды ауытқулармен жүрмейді, бірақ бірінші сыныптар арасында көбірек кездеседі.
Мектепке бейімделудің қиындығы, егер бала алдын бақшаға бармаған болса, өзімен жасты балалармен қарым-қатынасқа түспеген жағдайда, қиынға соғады деп саналады. Бірақ практика шындықпен сәйкес келмейтінін дәлелдейді.
Бейімделу кезінде қиындықтарды, алдын бала-бақшаға барған балаларда сол қиындық кезінен өтеді.
Ерекше қиыншылықты, үш жылдық бастауыш мектеп программасы оқытылататындар қиыншылықты сезінеді. Өйткені олар тез интенсивті оқу курсына ауысады.
Бейімделу кезеңінде бірнеше сынып оқушыларымен психологтың жасайтын жұмысы қандай болу керек деген бірнеше көзқарастар бар. Соның біреуімен келісетін болсақ, онда психолог өз жұмысындамаксималды белсенді болу керек, яғни, оқушыларға тезірек және жақсы бейімделу үшін көмектеседі, ал мұғалім әрбір балаға дұрыс жасау керек.
Психолог ерекше зейінді көбінесе анық функционалды ауытқулары көрініп тұрған балаларға яғни ұйқысы бұзылған және басқа да невротикалық белгілерге де барларды да қарайды.
Енді басқа да көзқарастарға сүйенсек, психолог әрбір балалардың психикалық дамуы жайлы ақпараттарға уақытын арнауы керек.
Бейімделу кезеңінде психолог сыныпты тек мұғалімге беру керек, яғни мұғалімнің өтініші бойынша ғана араласа алады. Орташа ағымдағы бейімделу процесі көп жағдайлардағы функционалды ауытқулар өзбетінше өтеді, сондықтан мұнда арнайы жұмыстар жүргізуді талап етпейді.
Психолог жұмыстың ең ықтимал формасы, мұнда ата – аналар жиналысында, осы кезеңнің ерекшеліктері туралы және ата – аналарға ocы кезең жеңіл өту үщін не істеу керек екенін айтып түсіндірсе өте ықтимал болады.