1-§. Электр ўтказувчанлик ҳақида умумий тушунчалар

41,6
65,3
208,0
ҳаракатчанл иги
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Катионлар
Ҳаракатчанлик
Анионлар
Ҳаракатчанлик
Н 4
315,0
О Н -
174,0
N a +
42,6
Cl-
66,3
К +
63,5
N 0 3_
62,6
A g +
52,8
снсоо-
35,0
1/2 Ғ с + +
45,0
1 /4 S O ”
68,7
1/3 Ғе* * *
61,0
М п 0 4
53,5
Демак, ҳарорат кўтарилганда электролит эритмалари- 
нинг электр ўтказувчанлиги ҳам ортади.
5-§. Электр ўтказувчанликнинг амалий аҳамияти
Эритмаларнинг электр ўтказувчанлиги назарий жиҳат- 
дангина аҳамиятга эга бўлиб қолмай, амалий жиҳатдан ҳам 
катта аҳамиятга эга. Масалан, оз эрийдиган тузларнинг эрув- 
чанлигини аниқлаш, гидролиз даражасини ҳисоблаш каби 
мухим масалалар электр ўтказувчанликни ўлчаш билан тез 
ҳал бўлади. Бу ерда амалда кўп қўлланиладиган кондукто- 
мегрик титрлаш усули устида тўхтаб ўтайлик.
Ишлаб чиқариш шароитида кўпгина хомашё, тайёр маҳ- 
сулот, кислота ёки ишқорларни синаб кўриш лозим бўлади, 
лекин бу ҳолларда, баъзан кимёвий титрлаш усулларидан 
фойдаланиш қийин бўлади, чунки эритма лойқа бўлганидан 
индикатор очиқранг кўрсатмайди. Ана шундай ҳолларда эрит- 
манинг электр ўтказувчанлигини ўлчаб т>три натижа олиш 
мумкин бўлади. Н+ ва ОН' ионлари электр майдонида ҳамма 
ионларга қараганда тез ҳаракат қилади. Шунингучун ҳам кис- 
лота ва асос эритмаларининг электр ўтказувчанлиги уларга 
мувофиқ келадиган тузларникидан ортиқ бўлади.
HCl нинг жуда ҳам суюлтирилган эритмасини NaOH 
эритмаси билан титрлаш керак бўлиб қолди, деб фараз 
қилайлик. Маълумки, HCl эритмасининг эквивалент электр 
ўтказувчанлиги Н+ ҳамда Cl' ионларининг ҳаракатчанлик- 
лари йиғиндисига тенг:
Лх 
= 315 +65,3 = 380,3 
С.м 
(бунда 
=315; t cl. =65,3)
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Э р и т м а г а и ш қ о р қ ў ш и л г а н д а
к и с л о т а н и н г э л е к т р ў т к а зу в ч а н л и - 
ги к а м а я д и . Э р и т м а б атам о м н е й т - 
р а л л а н г а н д а у н д а , а с о с а н , N a + ва 
С 1 и о н л а р и б ўлад и * .Бу қолда эр и г- 
м а н и н г э к в и в а л е н т эл е к т р ў тк азу в- 
ч ан л и ги
Лх
= 42,6 + 65,3 = 107,9 б ў ла- 
д и . А гар и ш қ о р д а н о р т и қ р о қ қ у й - 
и л с а, э р и т м а н и н г эл е к т р ў т к азу в - 
ч ан л и ги я н а о р та б о ш л ай д и . Д е м ак , 
Ишқор мл 
б а т а м о м н е й т р а л л а н и ш в а қ т и д а
29-расм.