1-§. Электр ўтказувчанлик ҳақида умумий тушунчалар
-§. Электр юритувчи кучлар. Электр оқимининг
Download 1.49 Mb. Pdf ko'rish
|
elektrokimyo
- Bu sahifa navigatsiya:
- 30-расм. Қ у ш э л е к т р қ ават.
7-§. Электр юритувчи кучлар. Электр оқимининг
кимёвий манбалари Кимёвий реакция натижасида электр энергияси ҳосил қиладиган, яъни кимёвий энергияни электр энергиясига айлантирадиган асбоблар галваник элементлар деб аталади. Гальваник элемент тузиш учуи бир-бирига тегиб турган (ёки бир-бири билан сифон орқали туташтирилган) икки элек- тролит эритмасига икки хил металл туширилиб, уларнинг учлари ташқи занжир орқали бир-бирига уланади. И ккала электрод биргина металлдан ясатган бўлиши ҳам мумкин; у ҳолда бир электродни суюлтирилган эритмага, иккинчи- сини концентрланган эритмага тушириб, концентрацион гальваник элемент ҳосил қилинади. Волта мис ва рух пласгинкаларни сулфат кислота эрит- масига тушириб, мисни рух билан туташтирганда электр токи ҳосил бўлди; электр токининг бу манбаи Волта эле- менти деб аталди. Вольта элементининг электр юритувчи кучи дасглабки пай- тда тахминан I волтга е т а д и . Сўнгра, бу элементнинг мусбат қутби бўлган мисда водород ажралиб чиқиши (қутбланиш) сабабли, унинг электр юритувчи кучи тезда пасайиб кетади. Галваник элементга Я к о би -Д ан и эл ь таклиф қилган элем ент мисол бўла олади. Бу элем ент мис сулфат ва рух сулфат эритм аларига туш ирилган мис ва pvx п л асти н ка- ларидан иборат. Галваник элементларда электр токининг ҳосил бўлиши ҳақидаги назариянинг мохияти қуйидагидан иборат: агар бирор металл парчаси сувга ботирилса, металл ионлари сувнинг қутбли молекулаларига тортилиши сабабли эрит- www.ziyouz.com kutubxonasi ч- +- 30-расм. Қ у ш э л е к т р қ ават. мага ўтабошлайди. Бунинг натижасида мусбат ионларининг бир қисмини йўқотган металл ортиқча электронлар- га эга бўлиб қолади ва манфий заряд- ланади, эритма эса мусбат зарядлана- ди. Металлда \осил бўлган манфий за- ряд металлдан эритмага ўтган мусбат ионларни торта бошлайди; система му- возанат ҳолатига келади: вақт бирлиги ичида металлдан қанча ион эритмага ўтса, худци ўшанча ион эритмадан металлга ўтади. Метал- лдан эритмага ўтган ионлар эритманинг бутун ҳажмига ба- равар тақсимланмай, металлга тортилади ва металл сирти яқинида жойлашиб, қўш электр қават ҳосил қилади. (30- расм). Бунинг натижасида металл билан эритма орасида потенциаллар айирмаси вужудга келади. Бу потенциаллар айирмаси металлнинг мувозана '1 потенциапи деб юритила- ди. Мувозанат потенциалининг қиймати металл табиатига ва электрод туширилган эритмадаги ионлар концентраци- ясига боғлиқ бўлади. Эритмада ионлар концентрацияси юқори бўлса, катионларнинг металлдан ўтиши қийинла- шади. Шу сабабли, ионлар концентрацияси ошганда, ме- тамл билан эритма орасидаги аввалги мувозанат ҳолати бузилиб, унинг ўрнига бошқа мувозанат юзага чиқади; ме- таплдан эритмага ўтаётган катионлар сони камаяди, лекин мувозанат динамик характерга эга бўлганлиги учун вақт бирлиги ичида метаплдан эритмага ўтган катионлар сони эритмадан металлга ўтган катионлар сонига тенг бўлиб қола- ди; натижада металлнинг манфий потенциали камаяди. Электрод эритмадан олинганида қўш электр қаватни ҳосил қилган катионлар яна қайтадан металлнинг криста- лик панжарасига ўтади ва эритма электр жихатидан нейт- рал бўлиб қолади. Мусбат ва маифий электродлар орасидаги айирма шун- даки. мусбат электрод эришган манфий мувозанат потен- циал манфий электрод эришган манфий потенциалга қара- ганда кичикроқбўлади. Шу сабабли бу икки металлни бир- бири билан ўтказгич орқали уланганида, электродлар ман- фий электроддан мусбат электродга ўтади. www.ziyouz.com kutubxonasi Электрод потенциалларнинг келиб чиқиши тўгрисида- ги бу тасаввурлар қамма ҳоллар учун қўлланила олмайди. Баъзи мегалларнинг, масалан, платина ёки олтиннинг кри- сталик панжараси жуда мустахкам тузилган бўлади. Унинг катионлари металлдан чиқиб эритмага ўтолмайди. Шунинг учун бундай электродларни инерт ёки индеферент элект- родлар деб юритилади. Платина ўзига бошқа моддаларни, масалан, водородни адсорбилай олади ва бу ҳодиса элект- рокимё учун мухим аҳамиятга эга. Энди мисолимизга қайтиб Якоби-Даниэль элементини кўриб чиқайлик. Бу элементни тайёрлаш учун Zn пластинка- си ZnS04 эритмасига, Cu пластинкаси эса Си504эритмасига туширилади, сўнгра иккала эритма KCl ли сифон орқали бир- бири билан туташтирилади. (31-расм). Агар мис электрод рух электрод билан бирлашти- Cu Zn Рилса^ занжирда электр токи ҳосил бўлади. Рух ZnS04 эритмасига туши- рилганда рух манфий за- рядпанади. Шунинг учун рух билан мис бир-бири- га уланганда электронлар рухдан мисга томон ҳара- кат қилади. Якоби элемен- тини схематик равишда қ>'йидагича ёзиш мумкин: Cu SCM 'Ап SCU Download 1.49 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling