1- tajriba. Laboratoriya mashg’ulotlari va ularni
Download 18.52 Kb. Pdf ko'rish
|
Erdon
|
1- Tajriba.Laboratoriya mashg’ulotlari va ularni tashkil qilish usullari. O'lchash xatoliklari haqida. Gorizontga nisbattan burchak ostida otilgan jism harakatini o’rganish Burchak ostida otilgan jism harakati — bu gravitatsiya maydonida, masalan, Yer yuzasidan proyeksiya qilingan va faqat tortishish kuchi taʼsirida egri chiziq boʻylab harakatlanadigan jism yoki zarracha (snaryad) tomonidan boshdan kechiriladigan harakat shakli. Biz bu harakatni snaryad misolida koʻrib chiqamiz. Yerdagi snaryad harakatining alohida holatida, koʻpchilik hisob-kitoblar havo qarshiligining taʼsirini passiv va ahamiyatsiz deb hisoblaydi. Snaryadlar harakatidagi jismlarning egri chiziqli yoʻlini Galiley koʻrsatgan parabola, lekin u toʻgʻridan-toʻgʻri yuqoriga yoki pastga tashlangan maxsus holatda toʻgʻri chiziq boʻlishi mumkin. Bunday harakatlarni oʻrganish ballistika deb ataladi va bunday traektoriya ballistik traektoriyadir . Ob’ektga faol taʼsir koʻrsatadigan yagona matematik ahamiyatga ega boʻlgan kuch bu tortishish kuchi boʻlib, u pastga qarab harakat qiladi va shu bilan ob’ektga Yerning massa markaziga qarab pastga tezlanishni beradi. Ob’ektning inertsiyasi tufayli ob’ekt harakatining gorizontal tezligi komponentini ushlab turish uchun hech qanday tashqi kuch kerak emas. Boshqa kuchlarni hisobga olish, masalan, aerodinamik qarshilik yoki ichki harakatlanish (masalan, raketada) qoʻshimcha tahlilni talab qiladi. Balistik raketa — bu faqat uchishning nisbatan qisqa quvvatli bosqichida boshqariladigan va qolgan kursi klassik mexanika qonunlari bilan boshqariladigan raketa . Kinematik kattaliklar [ Snaryadlar harakatida gorizontal harakat va vertikal harakat bir-biridan mustaqil; yaʼni hech bir harakat ikkinchisiga taʼsir qilmaydi. Bu 1638 yilda Galiley tomonidan oʻrnatilgan va u tomonidan oʻq otish harakatining parabolik shaklini isbotlash uchun qoʻllanilgan murakkab harakat tamoyilidir. Balistik traektoriya — bu bir hil tezlanishga ega boʻlgan parabola, masalan, boshqa kuchlar boʻlmaganda doimiy tezlanishga ega boʻlgan kosmik kemada. Yerda tezlanish balandlik bilan kattalikni va kenglik/uzunlik bilan yoʻnalishni oʻzgartiradi. Bu kichik miqyosda parabolaga juda yaqin boʻlgan elliptik traektoriyani keltirib chiqaradi. Biroq, agar biror narsa uloqtirilsa va Yer toʻsatdan teng massali qora tuynuk bilan almashtirilsa, ballistik traektoriya cheksizlikka choʻziladigan parabola emas, balki bu qora tuynuk atrofidagi elliptik orbitaning bir qismi ekanligi ayon boʻladi. Yuqori tezlikda traektoriya aylana, parabolik yoki giperbolik boʻlishi mumkin (agar Oy yoki Quyosh kabi boshqa ob’ektlar tomonidan buzilmasa). Ushbu maqolada bir hil tezlanish qabul qilinadi. Tezlik Snaryad boshlangʻich tezlik bilan uchilsin uni gorizontal va vertikal komponentlar yigʻindisi sifatida quyidagicha ifodalash mumkin Snaryadning maksimal balandligi Ob’ekt erishadigan eng katta balandlik ob’ekt harakatining choʻqqisi deb nomlanadi. Balandlikning oshishi gacha davom etadi Gorizontal diapazon va maksimal balandlik oʻrtasidagi munosabat Snaryadning maksimal masofasi Snaryadning masofasi va maksimal balandligi uning massasiga bogʻliq emas. Demak, masofa va maksimal balandlik bir xil tezlik va yoʻnalishda otilgan barcha jismlar uchun tengdir. Snaryadning gorizontal diapazoni d — uning dastlabki balandligiga qaytganida bosib oʻtgan gorizontal masofas Download 18.52 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|