1. «0 ‘zbek tili tarixiy grammatikasi» qaysi fanlar bilan aloqada?

KIRISH

1. « 0 ‘zbek tili tarixiy grammatikasi» qaysi fanlar bilan aloqada?

A. Falsafa.

B. Kibernetika.

D. Dialektologiya.

E. Adabiy til tarixi.

2. XX asrgacha yashab turkiy tillarni o‘rgangan olimlaraing

nomlari berilgan qatorni ko‘rsating:

A. M ahm ud Koshg‘ariy, Zamaxshariy, A. Sherbak.

B. N .P , Ostroumov, Abu Hayyan, A.K. Borovkov.

D. S.E. Malov, S.N. Ivanov, Alisher Navoiy, B.N. Nalivkin.

E. M uham m ad Yoqub Chingiy, N.I. Ilminskiy, B.B. Radlov.

3. 0 ‘zbek tilini XX asrdan so‘ng o‘rgangan olimlarning nomlari

berilgan qatorni ko‘rsating:

A. A. Fitrat, A .G ‘ulom , B.B. Reshetov, A.N. Kononov.

B. Fayzullaxon, M ehdixon, K. K. Yudaxin, A. Kazembek.

D. U. Tursun, A. N urm onov, Sulaymon Buxoriy.

E. G. Vamberi, M. Asqarova, F.Kamol.

4. Turkiy tillarning qarluq guruhiga kiruvchi tillar qatorini

belgilang:

A. Turk, qirg‘iz, qozoq, turkm an.

B. G agauz, tatar, turkm an, altay.

D. 0 ‘zbek, uyg‘ur.

E. Uyg‘ur, bashqird, bulg‘or, qumiq.

5. 0 ‘zbek xalqi va tilining shakllanish davrlarini ko‘rsating:

A. VII - IX asrlar.

B. X I-X II asrlar.

D. X—XI asrlar.

E. X II-X V I asrlar.

6. Eski o‘zbek adabiy tili tarixi davrini ko‘rsating:

A. V II-IX asrlar.

B. X—XIII asrlar.

D. X IV -X V II asr birinchi yarmi.

E. XVII asr ikkinchi yarmi — XX asr 20-yillar.

7. Eng qadimgi turkiy til davrini ko‘rsating:

A. VII asrgacha bo‘lgan davr.

B. V II-X asrlar.

D. VI—X asrlar.

E. V II-X I asrlar.

8. Qadimgi turkiy adabiy til davrini ko‘rsating:

A. X -X V asrlar.

B. VI—IX asrlar.

D. V II-X I asrlar.

E. V -V I asrlar.

9. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy til davrini ko‘rsating:

A. X -X V asrlar.

B. XI—XIII asrlar.

D. X II-X V I asrlar.

E. X -X IV asrlar.

10. Hozirgi o‘zbck adabiy tili shakllanish davrini ko‘rsating:

A. XX asrning 30-yillari.

B. XX asrning 20-yillari.

D. XIX asr.

E. XIX asrning ikkinchi yarmi.

11. Yangi o‘zbek adabiy tili davrini ko‘rsating:

A. X -X V III asrlar.

B. X V I-X X asrlar.

D. X II-X IV asrlar,

E. X III—XVIII asrlar.

12. Qadimgi turkiy adabiy tilining asosiy yozma yodnomalarini

ko‘rsating:

A. «Oltin Yoruq», «Tonyuquq», «Devonu lug‘atit-turk».

B. «Kultegin», «Bilga Qagan», « 0 ‘ngin bitigi».

D. «Oltin Yoruq», «Qutadg‘u bilig», «Hibatul haqoyiq».

E. «Kultegin», «Devonu Hikmat», « 0 ‘ngin bitigi».

13. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy til davrining asosiy yozma

yodnomalarini ko‘rsating:

A. «Tonyuquq», «Oltin Yoruq», «Hibatul haqoyiq».

B. «Qutadg‘u bilig», «Devonu lug‘atit-turk», «M uqaddimatul

adab».

D. «M uhokam atul lug‘atayn», « 0 ‘ngin bitigi», «Tafsir».

E. «Boburnoma», «Qutadg‘u bilig», «Shayboniynoma».

14. Eski o‘zbek adabiy tili davri asosiy yozma yodnomalarni

ko‘rsating:

A. «Tafsir», «Hibatul haqoyiq», «Shayboniynoma».

B. «Qutadg‘u bilig», «Boburnoma», «Gulistoni bit turkiy».

D. «Muhokamatul lug‘atayn», «Muhabbatnoma», «Boburnoma».

E. «Shajarai tarokima», «Tafsir», «Mahbubul qulub».

FONETIKA

1. 0 (ota, ona) va e unlilarining shakllanish davrini belgilang:

A. Eng qadimgi turkiy til.

B. Qadimgi turkiy adabiy til.

D. 0 ‘rta Osiyo turkiy tili.

E. Eski o ‘zbek adabiy tili.

2. j (jurnal), w undoshlarining qo‘llanish davrini aniqlang:

A. Qadimgi turkiy adabiy tili.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

D. Eski o ‘zbek adabiy tili.

E. Hozirgi o ‘zbek adabiy tili.

3. ü, o unlilarining qo‘llanish davrlarini bclgilang:

A. Qadimgi turkiy adabiy til.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

D. Eski o ‘zbek adabiy tili.

E. Hozirgi o'zbek adabiy tili.

4. So‘z boshida va oxirida qo‘sh undoshlarning qoilanishi:

A. Asliy turkiy so‘zlarda.

B. Ajnabiy so‘zlarda.

D. Eski o‘zbek adabiy tilida.

E. A va B.

5. It, nt, nch, rt tovush birikmalarining qo‘llanish davrlarini

ko‘rsating.

A. Qadimgi turkiy adabiy til.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

D. Eski o‘zbek adabiy tili.

E. Hozirgi o‘zbek adabiy tili.

6. Quyidagi so‘zlarda qanday fonetik hodisa ro ‘y berganini

aytib bering (singarm oniya, tushish, p ro te za, m etateza,

geminatsiya, assimilatsiya, dissimilatsiya):

I. alar, qog'urmach, ew, bichaq, ag‘zin, qilqi, avueh, qadg%

bohun, ikindi, yag'mur, hm , tu/raq, qag(any taqag'u, uwut.

II. qag‘un, adaq, qanda, emdi, sirjuq, kirpik, eki, achi, sari,

oküz, yatti, ailimda, qilsamen, qaduq, neräk.

7. d undoshning asrlararo o‘zgarishni ko‘rsating:

A. z, d, s, k

B. t, y, d, z

D. 1, m ; n, d

E. d, z, sh, s

8. ä (ota) unlisining qo‘lIanish davrlarini ko‘rsating:

A.VI—IX asrlar

B .X I-X III asrlar

D. XV—XVII asrlar

E. X II-X V III asrlar

9. Runn yozuvining qoMlanish davrlarini ko‘rsating:

A. VI—IX asrlar

B. X I-X IÏI asrlar

D. VI—XV asrlar

E. V I-X V II asrlar

10. Turkiy («Uyg‘ur») yozuvining qo‘Uanish davrlarini

ko‘rsating:

A. VI—X asrlar

B .V I-X ÏI asrlar

D. VI—XV asrlar

E. VI—XVII asrlar

11. Turkiy so‘zlarda birlamchi unlilarning qo‘llanishi:

A. VI—IX asrlar

B.IX—XI asrlar

D. X I-X II asrlar

E. XI—XV asrlar

12. Turkiy so‘zlarda /v a w undoshlarining qo‘llanish davrlarini

ko‘rsating:

A. VI—X asrlar

B.VI—XI asrlar

D. X I-X V asrlar

E. X II—XVI asrlar

MORFOLOGIYA

1. Quyidagi -lar qo‘shimchasining qoMlanish davrlari va

ma’nolarini berilgan qatorni ko‘rsating: Kep qayg'ular tdpti,

üfarinlar o‘qib iztiräblar qtltb.

A. Qadimgi turkiy adabiy til, ko'plik.

B. Qadimgi va eski o‘zbek adabiy tili, ma’noni kuchaytirish.

D. Yangi o‘zbek adabiy tili, ko‘plik.

E. Hozirgi o‘zbek adabiy tili, m a’noni kuchaytirish.

2. Quyidagi so‘z qo'shim chalarining qoMIanish davrini

ko‘rsating: budumg‘ qop almish, begig, qatunug‘ eghntiirdilar,

tanug‘ quntti, soziig, sezläshyur, og'uzg'aru, qaygiaru, tashqaru.

A. Qadimgi turkiy va 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili, jo ‘nalish

va tushum kelishigi.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy va eski o ‘zbek adabiy tili, o‘rin va chiqish

kelishigi.

D. Eng qadimgi va qadimgi turkiy adabiy til, jo ‘nalish va vosita

kelishigi.

E. Hozirgi va eski o‘zbek adabiy tili, tushum va jo'nalish

kelishigi.

3. Quyidagi -liq/-lik/-ligi/-lig yasovchi qo‘shimcha qanday

so‘z tnrkumi yasashi qatorini ko‘rsating:

A. Ot.

B. Sifat.

D. Ot va sifat.

E. Ravish.

4. Quyidagi sifat darajasining qaysi davrga oidligini ko‘rsating:

asru keptiir, tup-tuz yoUdur, yashimti.

A. Qadimgi turkiy adabiy til.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

D. Eski o‘zbek adabiy tili.

E. Hozirgi o‘zbek adabiy tili.

5. Quyidagi sonlarning qoMIanish davrini ko‘rsating:

yigirma dagU bir, iki yigirmi, uch etmish, otuz artuqi, otuz,

telirn, ekiish, altinch, sekizinch, ikirtdi, ikegii, ikigün, iksher, birer￾bircr:

A. Qadimgi turkiy va eski o ‘zbek adabiy tili.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy va eski o‘zbek adabiy tili.

D. Qadimgi turkiy, 0 ‘rta Osiyo turkiy, eski o ‘zbek adabiy tili.

E. Yangi va hozirgi o ‘zbek adabiy tili.

6. Quyidagi olmosh turlari va shakllarining qaysi davrlarda

qo‘llanishini ko‘rsating:

Faqir, banda, alar, anlar, biziq, bizim, saqar, mar$a, munrn3,

oshul, kendü, neliik, qanda, qamugnimarsa.

A. Qadimgi turkiy adabiy tili.

B. 0 ‘rta Osiyo adabiy tili.

D. Eski o‘zbek adabiy tili.

E. Yangi o‘zbek adabiy tili.

7. Quyidagi fe’llarning qo‘llanish davrlarini ko‘rsating:

dam urmamaq — dam olmaslik, hayalg'a kechurmemekdur —

xayoldan kechirmaslik, urushg'u - urushgani, yegü — yegani.

A. Qadimgi turkiy, yangi o ‘zbek va hozirgi o‘zbek adabiy tili.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy, yangi o ‘zbek va hozirgi o ‘zbek adabiy

tili.

D. Yangi o'zbek, hozirgi o‘zbek adabiy tili.

E. Qadimgi turkiy, hozirgi turkiy adabiy tili.

8. Quyidagi sifatdosh shakllari o‘zbek adabiy tilining qaysi

davriga qarashligini aniqlang:

qachmishda, suvsamish erdi, Makka achilduq kiin boldi,

kechiran umr, keligli kishi, qildachilar.

A. Q adim gi turkiy adabiy til.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

D. Yangi o ‘zbek adabiy tili.

E. Hozirgi adabiy til.

9. Quyidagi ravish shakllari o‘zbek adabiy tilining qaysi davrida

qoilanganini ko‘rsating:

qichqira — aytti, titreyu aydi, Ash bermishinchi.

A. Qadim gi turkiy va 0 ‘rta Osiyo adabiy tili.

B. Eski va yangi o‘zbek adabiy tili.

D. 0 ‘rta Osiyo turkiysi va hozirgi o'zbek adabiy tili.

E. 0 ‘rta Osiyo turkiysi va eski o ‘zbek adabiy tili.

10. Vosita kelishigi -n/-in/-in/-ün/-urt shakllarining qo‘llanish

davrlarini ko‘rsating:

A. Qadimgi turkiy adabiy til.

B. Qadimgi turkiy va 0 ‘rta Osiyo adabiy tili.

D. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

E. Yangi o‘zbek adabiy tili.

11. 0 ‘tgan zamon III shaxs qo‘shimchasi -dim, -dingf -di,

-dik, -dingiZy -dilar qanday fe’l shaklidan kelib chiqqan:

A. -duq/-dük/-tuq/-tük.

B. -gan/-qan.

D. -m ish/-m ish.

E. A va B.

12. Fe’Ining -duq/-dük/-tuq/-tük/f -g‘u/~gii/-qu/-kü shakllari

qanday ma’no ifodalagan:

A. 0 ‘tgan zamon harakati.

B. 0 ‘tgan zamon harakat belgisi (sifati).

D. A va B.

E. Hozirgi zamon.

13. Fe’Ining qilahm, beraling, bfiran, tiierem, aytah, barsamiz,

aytmayim shakllari turkiy tillarning qaysi shcvasiga oid:

A. Qarluq, o ‘g‘uz.

B. 0 ‘g‘uz.

D. 0 ‘g‘uz, qipchoq.

E. Qarluq, qipchoq.

14. S hart fe’lining uch shaxsdagi shakllari ( barsarbiz,

barsaman) adabiy tilning qaysi davrida qoilangan:

A. Qadimgi turkiy adabiy til.

B. Qadimgi turkiy va 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

D. Eski o ‘zbek va yangi o ‘zbek adabiy tili.

E. Hozirgi o‘zbek adabiy tili.

15. Fe’Ining -mish/-mish shakllarining ma’nolarini ko‘rsating:

A. 0 ‘tgan zamon.

B. 0 ‘tgan zam on va eshitilmish m a’nolari.

D. 0 ‘tgan eshitilmish zam on.

E. U zoq o‘tgan zam on.

16. Bikin, taba/tabaru, ashnu, o‘tru, baqa ko‘makchiIarining

qo‘llanish davrlarini ko‘rsating:

A. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiysi va eski o‘zbek adabiy tili.

D. Eski va yangi o'zbek adabiy tüi.

E. Qadimgi turkiy, 0 ‘rta Osiyo turkiysi va eski o‘zbek adabiy

16. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tilida qo‘llangan bog‘lovchi!arni

kokrsating.

A. Taqi/dagU, yema, vale.

B. Aznu, yahud, goh, ammo.

D. kim/ki, agar, garche, chun.

E. bavujudi, va, to, magar.

SINTAKSIS

1. tegii, ashnu, otru, taba, basa, uzu, tegra, azin, qaru

ko‘makchilarining boshqaruv munosabatini shakllantirgan davrlarni

ko‘rsating:

A. Qadimgi bitiklarda.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili davri adabiyotida.

D. Qadimgi bitiklar va 0 ‘rta Osiyo adabiy tili adabiyotida.

E. A va B.

2. M oslashuv aloqasini shakllantirgan -timiz (bastimiz)

qo‘shimchasi qo‘l!angan asarlarni ko‘rsating:

A. Qadimgi bitiklar.

B. «Devonu lug‘atit-turk».

D. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

E. A va B.

3. Qadimgi turk adabiy tilida qoMlangan turkiy izofalarni

ko‘rsating:

A. Birinchi guruh.

B. Ikkinchi guruh.

D. Uchinchi guruh.

E. A,B, D.

4. T o‘ldiruvchimng kelishiklarning -n /-in /-u n , -g/-ig/-igS

-garuZ-g'aruZ-ra qo‘shimchaIari bilan birikkan so ‘zlar bilan

ifodalanish davrini ko‘rsating:

A. Qadimgi turkiy adabiy tili.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tiîi.

D. Yangi o‘zbek adabiy tili.

E. A va B.

5. Belgisiz to ‘Idiruvchi, aniqlovchi, hol o ‘zbek adabiy tili

tarixining qaysi davrida ko‘proq qoilangan:

A. Qadimgi turkiy adabiy tili.

B. 0 ‘rta Osiyo adabiy tili.

D. Eski o‘zbek adabiy tili.

E. Hozirgi o‘zbek adabiy tili.

7. -gu/-gu/-qu va -mish qo‘shimchaIi h arak at nomi modal

so‘zi bilan qaysi asrlarda ko‘proq qo‘Hanadi:

A. Qadimgi turkiy bitiklar.

B. «Qutadg‘u bilig», «Hibatul haqoyiq».

D. Alisher Navoiy, «M ahbubul qulub».

E. A, B.

8. -g ü /ku Z -q u /^u va -mishZ-mish qo‘shimchali fe’Ining kerak,

er, -maqZ-mek so‘zIari va qo‘shimchaIari bilan birikib, shaxssiz

gaplar tuzilgan adabiy til davrini ko‘rsating:

A. Qadimgi turkiy adabiy til.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

D. Eski o‘zbek adabiy tili.

E. A, B

9. Adabiy til tarixida -g'uluq, -sig', -g'alir, -g'li, ~g‘nta,

-tadchi, -d i/’duk qo‘shimchali sifatdoshlarning qo‘llamsh davrlari:

A. Q adim gi turkiy adabiy til.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

D. A, B.

E. Yangi o ‘zbek adabiy tili.

10. -gan/-gon/-kan/-qan qo‘shimchaIi sifatdosh qurilmalarning

qo‘l!anish davrlarini ko‘rsating:

A. Qadimgi turkiy adabiy til.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

D. Eski o ‘zbek adabiy tili.

E. A, B.

11. Q adim gi turkiy adabiy tilida qoMlangan ravishdosh

shakllarini k o ‘rsating;

A. -ib an /-b an , -ib/-ub, -geli/-g‘ali.

B. -a/y , -m atin , -u/ü.

D. -guncha, -gech, -gan/-g‘an, -gach.

E. -guncha, -duqcha.

12. Bog‘lovchisiz qo‘shma gaplar qaysi adabiy til davrlarida

ko‘proq qo‘llangan:

A. Qadim gi turkiy adabiy til.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

D. Eski o ‘zbek adabiy tili.

E. A, B.

13. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tilida bogMangan qo‘shma gaplarni

tuzuvchi bog‘lovchilarni ko‘rsating:

A. yeme, parta, va, taqi.

B. Ham, amma, yä, yohud.

D. ~li, -azu, valekin.

E. na, goh, lek, kim.

14. Eski o‘zbek adabiy tili davrida ergash gapni tashkil etgan

sifatdosh turlarini ko‘rsating:

A. -gän/-kan, -m ish, -ar/-ur.

B. -duq/-dük, -g‘ali/-gäli, -gän/-kan.

D. -tachi/-dachi, -ar/-u r, -mas.

E. A, D.

15. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tilida ergash gapni tuzgan

ravishdosh qo‘shimchaIarini ko‘rsating:

A. -a/-ä, -u/-yu, -b/-ib

B. -ban/-ibän, -g’ali/-geli, -gach/-g‘ach

D. -g‘uncha/-gunchä, mishcha, -b /-ib

E. A, D.

16. Eski o‘zbek adabiy tilida -k im /-k if -chun/-chü tobe

bog‘lovchilari yordami bilan tuzilgan ergash gapli qo‘shma gap

xos turlarini ko'rsating:

A. Aniqlovchi, kesim, qiyos, toMdiruvchi ergash gaplar.

B. Ega, natija, payt, izoh ergash gaplar.

D. Sabab, maqsad, ravish ergash gaplar.

E. A, B, D.

17. -g an /-k a n /-g ‘an sifatdosh shakllarining faol qo‘Hanish

davrlarini ko‘rsating:

A. Qadimgi Turkiy adabiy tili.

B. 0 ‘rta Osiyo turkiy adabiy tili.

D. Eski o‘zbek adabiy tili.

E. B, D.

18. Ergash gap kesimlari qanday kelishiklar bilan birikadi?

A. Bosh kelishik.

B. Qaratqich kelishigi.

D. Tushum kelishigi.

E. 0 ‘rin-payt, chiqish kelishiklari.