1-7 Yongir o'chirish 2019. p65

Yong‘in o‘chirish avtomobilining quwat balans tenglamasi. Quvvat balans metodi yong‘in o‘chirish avtomobili harakatlanganida dvigatel quvvatidan foydalanishni tahlil qilishga asoslangan. Kuch balansi tenglamasi kabi yong‘in o‘chirish avtomobili quvvat tenglamasini quyidagi ko‘rinishda yozish mumkin:
Nk = Nд - N_TP — N _no = Nf + N + Nb + N_}, (7.41)
bu yerda N_d — yong‘in o‘chirish avtomobilining dvigatelidan transmissiyaga beriladigan quvvat;
N_tr — transmissiyada ishqalanishni yengishga sarflanadigan quvvat; N_po — yong‘in o‘chirish avtomobili harakatlanganida yong‘in o‘chirish uskunasini yuritishga sarflanadigan quvvat (masalan, nasos, yong‘in o‘chirish yeng yo‘llarini chiqarish va to‘plash mexanizmi).
Dvigatel quvvatining bazaviy shassining (K_c) qo‘shimcha qurilmasi ishiga va transmissiyaning ishqalanishiga (д koeffitsient bilan hisobga olinadi) sarflanishini hisobga olgandan so‘ng (7.14), (7.19), (7.23) va (7.26) formulalar, (7.41) tenglamani quyidagi ko‘rinishga keltirish mumkin:
f .j " Gg К_BF ₃
N. = nKN —N... = V + 3- —зV + -77— V • (7.42)
e ¹ c e 11 g 10 Ю ^{V 7}
Yong‘in o‘chirish avtomobilining birinchi va ikkinchi uzatmalarda bir vaqtning o‘zida sisternadan lafet dastagi orqali suv berilishi bilan harakat tezligini aniqlash uchun quvvat balansi tenglamasining grafik yechimi 7.6-rasmda keltirilgan.


7.6-rasm. Yong‘in o‘chirish avtomobili quvvat balans
tenglamasining grafik yechimi:
— birinchi uzatmada harakat; --- ikkinchi uzatmadagi harakat. 1—N_e ; 2—K_enN; 3—N_k = КдN—N_n; 4—N_f
Dvigatelning tashqi tezlik tavsifi N_e(n) (5.9 rasm) N—v koordinatalarda ko‘rilgan. N_e(n) bog‘liqlikni ko‘rishda (6.6 rasm, 1-egri chiziq) yong‘in o‘chirish avtomobilining yurituvchi g‘ildiraklarida sirg‘alish yo‘q deb olinadi va n_d ni v ga hisoblashda va aksincha amallarda, (7.40) formuladan foydalanish mumkin.
N_e(v) dan pastda transmissiyada ishqalanishni yengish va bazali shassi qo‘shimcha qurilmasining ishini ta’minlashga sarflanadigan quvvat qo‘yilgan. Yong‘in o‘chirish avtomobilinining harakati va nasos ishlatilishi uchun КдN_e quvvatdan foydalanish mumkin (7.6-rasm, 2-egri chiziq).
N_po quvvat K_snN_e quwatdan pastga qo‘yilgan. Yong‘in o‘chirish markazdan qochma nasosni ishlashiga sarflanadigan N_po quvvat nasosning ishchi g‘ildiragi aylanish chastotasining uchinchi darajasiga proporsional. N_e(n) bog‘liqlik va K_snN_e bog‘liqlik ham N~v koordinatalarda (7.6, 2-pozitsiya), shuningdek, uchinchi daraja ko‘p a’zoni o‘zida namoyon etadi (7.11). Shuning uchun dvigatel yong‘in o‘chirish avtomobilining yurituvchi g‘ildiraklarida ta’minlashi mumkin bo‘lgan quvvat bog‘liqligi (7.6-rasm, 3-egri chiziq), kub parabola, uning ko‘rinishi: dvigatel tashqi tezlik tavsifi N_e(nd), yoqilgan uzatmada yong‘in o‘chirish avtomobilining transmissiyasida n foydali harakat koeffitsienti va uzatma soni u, yong‘in o‘chirish nasosi uzatishlar soni u_tn va n_tn foydali ish koeffitsienti, nasosning uzatishi Q_H, bosimi H_H va foydali ish koeffitsienti n_n ga bog‘liq.
Agar f — doimiy kattalik va birinchi va ikkinchi uzatmada harakatlanishda havoning qarshilik kuchi e’tiborga olinmaydigan darajada ekanligini hisobga olsak, unda (7.42) tenglamaning o‘ng qismi koordinatalar boshidan o‘tuvchi qiya to‘g‘ri chiziqni (7.6-rasm, 4-to‘g‘ri chiziq) o‘zida namoyon etadi.
Karburator dvigatelli drossel qopqog‘ini to‘liq ochganda yoki dizel dvigatelda yoqilg‘ining to‘liq berilishida yong‘in o‘chirish avtomobilining birinchi va ikkinchi uzatmalardagi harakati v₁ va v₂ tezliklardan ortiq bo‘lishi mumkin emas. v₁ va v₂ tezliklar kesishuv nuqtalari bo‘yicha aniqlanadi (7.6- rasm). Shu sharoitlarda v₁ yoki v₂ dan kichik tezliklarda ravon harakatlanish uchun haydovchi karburator dvigatelida drossel qopqog‘ini yopishi yoki dizel dvigatelda yoqilg‘i berilishini kamaytirishi kerak, bu dvigatel tirsak valining aylanish chastotasining kichrayishiga, bu esa nasos uzatishi Q_H va H_Hbosimining kamayishiga olib keladi.
Agar yong‘in o‘chirish avtomobilida doimiy uzatish soniga ega quvvat tanlash qutisi (QTQ) o‘rnatilgan bo‘lsa, unda haydovchiga bir vaqtning o‘zida ham harakatning zarur tezligini, ham lafet dastakdan zarur suvni berish qiyin bo‘ladi. Haydovchiga bir vaqtning o‘zida harakatning talab qilinadigan tezligini tanlash va lafet dastakdan suv berilishini ta’minlash imkonini berish uchun yo o‘zgaruvchan uzatma soniga ega QTQ o‘rnatish, yoki yong‘in o‘chirish avtomobiliga quvvat balansi grafigida 3-egri chiziq birinchi va ikkinchi uzatma- larda 4-to‘g‘ri chiziq bilan kesishmaydigan dvigatel va nasoslarni o‘rnatish kerak. Quvvat balansi metodini yong‘in o‘chirish avtomobilining bazali shassisi dvigatelini tanlashda ishlatish qulay. Bu metoddan v_max, t_u, a_max, v_min larni aniqlashda foydalanish maqsadga muvofiq emas, chunki qo‘shimcha tarzda P_K, R_p larni hisoblash, bajarilgan tengsizliklarni tekshirishga to‘g‘ri keladi (7.11).