1-amaliy: Dasturiy ta’minot arxitekturasi elementlari bilan tanishish

1-amaliy: Dasturiy ta’minot arxitekturasi elementlari bilan tanishish
"Dasturiy ta'minotni ishlab chiqishda muammolarni o'rnatish"
"Muammo bayonnomasi" hujjati quyidagi bo'limlarni o'z ichiga olishi mumkin:
17. Investitsiyalar rentabelligi . Dasturiy mahsulotni yaratish tashkilotning mo'ljallangan maqsadi nuqtai nazaridan beradigan foyda aniqlanadi.
Investitsiyalar rentabelligi, bir investitsiya obyekti yoki proyektining kiritilgan mablag'ga nisbatan olib borishi kutilgan daromadning yoki foydaning miqdori va nisbati sifatida tushuniladi. Bu rentabelligi, investitsiya natijasida olingan foydaga nisbatan kiritilgan mablag'ni (masalan, pul mablag'larini) o'z ichiga oladi.

Investitsiyalar rentabelligi, investitsiya qilinadigan obyekt yoki proyektni amaliyoti boyicha baho berishga va takliflarni solishtirishga yordam beradi. Investitsiyalar rentabelligi hisoblanishida ko'plab faktorlar o'z hissasini o'zgartirishi mumkin, masalan, kiritilgan mablag'ning miqdori, investitsiya muddati, daromadlar va xarajatlar, risklar va boshqa omillar.

Dasturiy mahsulotni yaratish tashkiloti uchun investitsiyalar rentabelligini belgilash esa mo'ljallangan maqsadiga bog'liq bo'ladi. Bu maqsadning aniq formulasi va hisoblash usullari tashkilot va sohaga qarab o'zgaradi. Misol uchun, tashkilotning mo'ljallangan maqsadi yangi dasturiy mahsulotni ishlab chiqarish bo'lsa, investitsiyalar rentabelligi uning ishlab chiqarish jarayonidagi kiritilgan mablag'lar va olingan daromadlar orasidagi nisbatni ifodalaydi.

Investitsiyalar rentabelligini aniq hisoblash uchun maqsadga yo'naltirilgan foyda va xarajatlarni ko'rsatuvchi hisob-kitoblarni bajarish kerak. Bu hisob-kitoblar investitsiyalar rentabelligini tahlil qilish, solishtirish va tanlovni qo'llab-quvvatlash uchun asosiy qavatlardir.

Dasturiy mahsulotni yaratish tashkiloti uchun investitsiyalar rentabelligini aniq hisoblash uchun o'zgaruvchanlarning, moliya ma'lumotlarning va dasturiy loyihalarni hisobga oladigan modellar va formulalar bilan ishlash mumkin. Bunda moliyaviy ko'rsatkichlarga, sotish, xarajatlar, daromadlar, amortizatsiya va boshqa muhim faktorlarga e'tibor berilishi kerak. Bunday hisob-kitoblar tashkilotning boshqarish organlari va investitsiya qabul qilish gremiumlari tomonidan ishlatilishi mumkin.

Investitsiyalar rentabelligi tashkilotning maqsadlarini boshqarish va moliyaviy-stratejik qarorlarning qabul qilinish

ida muhim ahamiyatga ega bo'ladi. Uning tahlili va baholashida tashkilot o'z faoliyatini rivojlantirish, daromad olish va xarajatlarni kamaytirish yo'lida qarorlar qabul qilishi uchun yordam beradi.Investitsiyalar rentabelligi haqida ko'proq malumot olish uchun quyidagi asosiy nuqtalarni ko'rib chiqing:

1. Rentabellikning tushunchasi: Investitsiyalar rentabelligi, investitsiya natijasida olingan daromadning kiritilgan mablag'a nisbatan miqdori va nisbati sifatida ifodalangan ma'lumotdir. Bu nisbat, investitsiyani qayta o'zgartirish yo'lida qanday foyda olingishning qanday natijalarni ko'rsatadi.

2. Rentabellikning hisoblanishi: Investitsiyalar rentabelligini hisoblash uchun bir nechta metodlar mavjud. Ba'zi umumiy hisoblash usullari quyidagilardir:

- Daromadlar va xarajatlar to'g'risidagi kalkulyatsiyalar: Investitsiyani o'qituvchilik, infrastruktura, ish bilan bog'liq xarajatlar, korporativ resurslar va boshqa faktorlarning hisobiga olgan holda yillik daromadlar va xarajatlarni hisoblash.

- Neto foyda: Investitsiya natijasida olingan yillik daromadlar va xarajatlarning ustidan kiritilgan mablag'ni ayirib olish orqali neto foyda (Net Profit) hisoblanadi.

- Pul mablag'larining qiymatlandirilishi: Investitsiyalar rentabelligini hisoblashda kiritilgan mablag'lar va daromadlarning muhim ahamiyati mavjud. Qiymatlandirilgan pul mablag'larining samaradorligini hisoblash uchun ishlab chiqarish narxlari, qiymatlarni belgilash metodi va moliyaviy hisob-kitoblardan foydalanish mumkin.

- Diskontlashtirilgan daromadlar (Discounted Cash Flow, DCF): DCF metodida investitsiya davomida olingan daromadlar mustahkamlanadi va mustahkamlash mumkinligini ko'rsatuvchi diskont faktori bilan narxlangan. Bunda hozirgi daromadlarning kelajakdagi qiymatlar bilan taqqoslanishi va investitsiyani o'zlashtirishlik orqali olingan foyda va zararlar o'zlashtiriladi.

3. Investitsiyalar rentabelligi ko'rsatuvchilari: Investitsiyalar rentabelligini baholash uchun bir nechta ko'rsatuvchilar ishlatilishi mumkin. Ba'zi ko'rsatuvchilar quyidagilardir:

- ROI (Return on Investment): Investitsiyalar bilan olingan daromadlar va kiritilgan mablag'lar orasidagi nisbatni ifodalaydi.

- NPV (Net Present Value): Investitsiyani o'zlashtirishlik orqali olingan foyda

va zararlar diskontlanadi va hozirgi qiymatlarni hisobga oladi.

- IRR (Internal Rate of Return): Investitsiyalar rentabelligini aniqlashda investitsiyani o'zlashtirishlik orqali olingan foyda va zararlar kalkulyatsiyalangan diskont faktorini aniqlashda ishlatiladi.

- Payback muddati: Investitsiyani qayta o'zlashtirishlik orqali olingan daromadlar to'g'risida kiritilgan mablag'ni qayta tiklash uchun kerak bo'lgan vaqtni ifodalaydi.

Investitsiyalar rentabelligi haqida ko'proq malumot olish uchun ilmiy literaturalar, investitsiya texnikasiga oid kitoblar va tahlil qilingan tadqiqotlar bilan tanishishingiz foydalidir. Bunda dasturiy ta'minot sohasidagi ilmiy jurnal maqolalar, konferensiyalar va investitsiyalar bo'yicha kurslar sizga yordam berishi mumkin.