1. Аmаliy mаshg’ulоt. Pоrtlоvchi modda kislorod muvozanatini hisoblash (2s)

1. Аmаliy mаshg’ulоt.
Pоrtlоvchi modda kislorod muvozanatini hisoblash (2s)
Kislorod muvozanati deb PM larda yonuvchi moddalarning (vodorod, uglerod, metallarning) to`liq oksidlanishiga gramm atomini gramm molekulyar massasiga PM ni kislorodini ortishi yoki yetishmasligiga aytiladi.
Kislorod muvozanati ulushlarda yoki foyzlarda ifodalanadi. To`liq oksidlanish deganda vodorodni suvga, uglerodni esa uglerod oksidi gazga aylanishiga aytiladi. Bunda yana molekulyar azod va kislorod ham ajraladi. Agar PM tarkibida metall modda bo`lsa bu holda oksidlanish yuqori bo`ladi.
To`liq oksidlanish reaktsiyasi:

C + O CO₂ + 396 kDj/molya

Suyuq suv holida H₂ + O₂ H₂O + 283 kDj/mol
Bug`simon suv H<sub>2</sub> + O<sub>2</sub> H<sub>2</sub>O + 241 kDj/mol
2 Al + O<sub>2</sub> Al<sub>2</sub>O<sub>3</sub> +1671 kDj/mol
Ya`ni agar PM tarkibida C_a H_b N_c O_d Al_e bo`lsa kislorod muvozanati (%):

K_m =

bu yerda 16 – kislorodning nisbiy atom massasi, M_PM – PM molekulyar massasi:
d > 2а +
kislorod muvozanati musbat bo`lsa agar:

d = 2а +

kislorod muvozanati nolga teng bo`ladi;

agar d < 2а +

kislorod muvozanati salbiy bo`ladi.

PM kislorod muvozanati (0) nolda bo`lganda maksimal enrgiya ajralib minimal zaharli gazlar chiqadi.
PM portillaganida salbiy kislorod muvozanati bo`lsa unda kislorod ko`p yoki kamligiga qarab zaharli uglerod oksidi (is gazi) kam issiqlik ajralib

C + O₂ CO + 109 kDj/mol

Yoki toza uglerod is gazlar paydo bo`lishini susaytiradi.
Musbat kislorod balansida energiya aylanishi pasayadi chunki zaharli azot oksidi issiqlikni yutadi


N₂ + O₂ NO -90,5 kDj/mol
1-misol: Trotil PM ning C₇H₅(NO₂)₃ kislorod muvozanatini hisoblash molekulyar massasi 227 ga teng.
To`liq oksidlanish uchun 2a + b/2 yoki 2 7 + 5/2 =16,5 kislorod atomi
Kisloroddan 6 ta atomi mavjud.
bunda:

K_M=

Javob -74 % salbiy kislorod muvozanati