1-Amaliy mashg’ulot tarmoq simulyatorlari bilan ishlash ishdan maqsad

  
2.1-rasm. Cisco Packet Tracer. 
Ushbu dasturiy mahsulot Cisco tomonidan ishlab chiqilgan va telekommunikatsiya tarmoqlari va 
tarmoq uskunalarini o'rganish uchun tavsiya etiladi.
Packet Tracer 4.0 quyidagi funktsiyalarni o'z ichiga oladi:
• 
mantiqiy topologiyani modellashtirish: CCNA murakkablik darajasida istalgan 
o'lchamdagi tarmoqlarni yaratish uchun ish maydoni;
• 
real vaqt rejimida simulyatsiya qilish;
• 
simulyatsiya rejimi;
• 
fizik topologiyani modellashtirish: shahar, bino va h.k. kabi tushunchalardan foydalangan 
holda jismoniy qurilmalar bilan yanada tushunarli o'zaro ta'sir qilish;

---

5 
• 
tarmoqni, qurilmaning ishlash tamoyillarini yaxshiroq tushunish uchun xarur bo`lgan 
takomillashtirilgan GUI;
• 
ko'p tilli qo'llab-quvvatlash: ushbu dasturiy mahsulotni foydalanuvchi talab qiladigan 
deyarli har qanday tilga tarjima qilish imkoniyati;
• 
turli xil tarkibiy qismlarni qo'shish / o'chirish qobiliyati bilan tarmoq qurilmasining 
yaxshilangan displeyi.
Activity Wizardning mavjudligi talabalar va o'qituvchilarga kelajakda tarmoq shablonlari 
yaratishga va ulardan foydalanishga imkon beradi. Ushbu dastur yordamida o'qituvchilar va 
talabalar tarmoqlarni loyihalash, qurish, sozlash va muammolarni bartaraf etishlari mumkin.
Packet Tracer eng yangi texnologiyalarni batafsilroq taqdim etish imkoniyatini yaratadi va shu 
bilan o'quv jarayonini olingan materialni o'zlashtirish nuqtai nazaridan juda foydalidir.
2.2-rasm. Network Emulator. 
Network Emulator dasturi 1997 yil boshida yaratilgan. Loyiha, aslida, o'z foydalanuvchisiga 
turli darajadagi texnologiyalarning barcha asosiy sirlarini o'rgatadigan dasturga aylandi: asosiy 
tushunchalardan tortib, tarmoq paketlarining alohida maydonlarini qayta ishlashning o'ziga 
xos xususiyatlariga qadar. Dastur oddiy "
paketli router" dan virtual mashinalarning aqlli 
tashkilotchisiga o'tdi: istalgan kompyuterda haqiqiy dasturlarga o'xshash bir nechta dasturlarni 
ishga tushirishingiz mumkin. Ularning barchasi bir vaqtning o'zida amalga oshiriladi. 
Keyinchalik Network Emulatorning yana bir "kasbi" paydo bo'ldi: talabalarga IP-tarmoqlarni 
boshqarish tamoyilini o'rgatish.

---

6 
Ushbu simulyator quyidagi imkoniyatlar va texnologiyalarni o'z ichiga oladi: marshrutizatsiya, 
kanallarni modellashtirish tizimi, IP-filtrlash; paket turlari: ICMP, UDP, TCP, shuningdek quyit 
darajadagi ARP so'rovlari; interfeyslar va soketlar tushunchasi ; haqiqiy TCP / IP tarmog'i orqali 
bir nechta Network Emulator bog'lash.
2.3-rasm.Tarmoq emulatori. 
Uzoq va keng tarqalgan bo'lib ishlatiladigan tarmoq modellashtirish vositalaridan biri ns-2 
simulyatoridir. Bu erkin tarqatiladigan ochiq kodli C ++ dasturiy mahsulotidir. Simulyatsiya 
qilingan tarmoq topologiyasi va simulyatsiya parametrlari foydalanuvchi tomonidan OTcl tilidagi 
tashqi skriptlarda tasvirlangan (Tcl-ning ob'ektga yo'naltirilgan lahjasi). Tarmoq modeli diskret 
hodisalar asosida qurilgan. Tarmoqni grafik ravishda namoyish qilish uchun tashqi modul - NAM 
(tarmoq animator) ishlatiladi. ns-2 IP tarmoqlari uchun cheklangan qo'llabquvvatlashni taqdim 
etadi, chunki loyiha deyarli muzlatilgan. Buning sababi, rivojlanish hamjamiyati ushbu 
simulyatorning yangi, yanada rivojlangan versiyasini - ns-3-ni ishlab chiqishga va targ'ib qilishga 
o'tdi.

---

7 
2.4-rasm. Linuxda Tarmoq interfeysi. 
ns-3 - 2006 yil o`rtalarida ns-2 ga alternativa sifatida boshlangan loyiha. Ns-3 simulyatori tarmoqni 
modellashtirish, tarmoqni tadqiq qilish va o'qitish uchun ochiq, kengaytiriladigan platformani 
taqdim etish uchun yaratilgan. Qisqacha aytganda, ns-3 paketli ma'lumot uzatish tarmoqlari 
qanday amalga oshirilishini va ishlashini ko'rsatib beradi. Ns-3-dan foydalanish sabablari talab 
qilinadigan holatlar, haqiqiy tizimda amalga oshirish qiyin yoki imkonsiz bo'lgan tadqiqotlar, 
yuqori darajada boshqariladigan muhitda, ko'paytiriladigan muhitda tizimning xatti-harakatlarini 
o'rganish, shuningdek tarmoqlar qanday ishlashini o'rganish mumkin.Foydalanuvchilar ns-3-da 
taqdim etilgan modellar to'plami Internet protokollari va tarmoqlarining ishlashini taqlid qilishga 
e'tibor berishadi, ammo ns3 faqat Internet tizimlari bilan chegaralanmaydi, ba'zi foydalanuvchilar 
ns-3-ni Internetga asoslangan bo'lmagan tizimlarni taqlid qilish uchun ishlatadilar.
GNS3 (Graphical Network Simulator) 2008 yilda Jeremi Grossmann tomonidan yaratilgan yana 
bir bepul tarmoq simulyatori. 2015 yilga kelib, ushbu tizimni yuklab olish soni 11 milliondan 
oshdi.Ushbu simulyatorning mashhurligi ko`p tarmoqli murakkab tarmoqlarni simulyatsiya 
qilishga imkon berishi bilan bog`liq.

---

8 
2.5-rasm GNS3da Loyihalash. 
GNS3 bu marshrutizator va virtual mashinalarning virtual tarmog'ini simulyatsiya qilishga 
imkon beradigan grafik tarmoq simulyatoridir. O'qitish va test qilish vositadir. Deyarli barcha 
platformalarda ishlaydi. GNS3 ishlatiladigan apparat platformasiga qarab, Cisco, Cisco ASA, 
Juniper marshrutizatorlaridan, shuningdek, tarmoq operatsion tizimlarida ishlaydigan serverlardan 
iborat murakkab loyihalarni qurish mumkin.GNS3 bir nechta virtual mashinalarni, jumladan 
Cisco tarmoq uskunalari uchun Dynamips, marshrutizatorlar uchun VMWare, VirtualBox, Docker 
va QEMU hamda kommutatorlari uchun Juniper kabilarni qo`llab-quvatlaydi. Simulyator 
taqsimlangan arxitekturaga ega bo`lib, u virtual va haqiqiy qurilmalarni birlashtirishga imkon 
beradi, shu bilan ishlash samaradorligini oshiradi va ushbu modellarni haqiqiy tarmoqlarning 
modellariga yaqinlashtiradi. Bundan tashqari, bir nechta kuzatuv fayl formatlari (pcap bilan birga) 
qo`llab-quvvatlanadi.
Opnet - bu dastur yaratuvchilariga ilmiy ishlarni topshirish sharti bilan, ta`lim maqsadlarida bepul 
foydalanish imkoniyati bo`lgan tijorat mahsulot. Opnet juda do`stona foydalanuvchi interfeysi va 
mukammal IP tarmoqlarini qo`llabquvvatlashga ega. Konfiguratsiya oyna interfeysi orqali ham, 
buyruq satridan ham amalga oshirilishi mumkin. Ko`plab funktsiyalarga ega bo`lgan 
qurilmalarning aksariyati qo`llab-quvvatlanadi. Simulyatsiya natijalarini turli xil formatlarda olish 
mumkin, ularning eng mashhurlari grafikadir. OPNET oilasi (OPNET Technologies tomonidan) 

---

9 
mahalliy va global tarmoqlarni, kompyuter tizimlarini, dasturlarni va taqsimlangan tizimlarni 
loyihalash va modellashtirish vositasi hisoblanadi.
2.6-rasm 
U o`z foydalanvchilariga quyida keltirilgan imkoniyatlari ochib beradi:
• 
Topologiya va tarmoq trafigi ma'lumotlarini import va eksport qilish imkoniyati;
• 
Mijoz-server dasturlari va yangi texnologiyalarning tarmoq ishlashiga ta'sirini tahlil qilish;
• 
Ierarxik tarmoqlarni, ko'p protokoli mahalliy va global tarmoqlarni modellashtirish;
• 
marshrutlash algoritmlarini hisobga olish; Ob'ektga yo'naltirilgan yondashuv.
• 
Protokol va ob'ektlarning keng qamrovli kutubxonasi.
Quyidagi mahsulotlarni o'z ichiga oladi:
• 
Netbiz (hisoblash tizimini loyihalash va optimallashtirish),
• 
Modeler (tarmoqlar, kompyuter tizimlari, dasturlar va tarqatilgan tizimlarning ishlashini 
modellashtirish va tahlil qilish),
• 
ITGuru (aloqa tarmoqlari va tarqatilgan tizimlarning samaradorligini baholash).