1. Biofizika va radiobiologiya fani, uning predmeti
dl – elementar siljish, E e – E ning de yo’nalishidagi proyeksiyasi
Download 1.37 Mb. Pdf ko'rish
|
1-Maruza sirtqi1
dl – elementar siljish, E e – E ning de yo’nalishidagi proyeksiyasi. Elektrostatik maydon kuchlarining ishi siljish trayektoryasidan bog’liq emas. Bunday xossasaga ega maydon popensial maydon deyiladi.
Maydon potensiali deb potensial energiyaning birlik zaryadga nisbatiga aytiladi. q A (1.43)
Potensial ko’chish trayektoriyasidan bog’liq bo’lmasdan balki zaryadga, ko’chishining boshlang’ich va oxirgi nuqtalariga va maydonning o’ziga bog’- liqdir.
Son jihatidan kuchlarining birlik musbat zaryadni maydonning bir nuqtasidan ikkinchi nuqtasiga ko’chirishda bajarilgan ishga teng bo’lgan kattalik maydon ikki nuqta orasidagi potensiallar ayirmasi deyiladi.
2 1 2 1 2 1 12 de E q Ede q q A U e (1.44)
bu yerda 1 va
2 - elektr maydonning 1 va 2 nuqtalariga mos poten-siallari. Demak (6)dan ikki nuqta orasidagi potensiallar ayirmasi maydonga va tanlangan nuqtalar vaziyatiga bog’liq bo`lar ekan. Nuqtaviy zaryad maydoni potensiali r q 0 4 (1.45) Turli nuqtalar potensiallarini ko’rgazmali ravishda bir xil potensialli sirtlar (ekvipotensial sirtlar) shaklida tasvirlash mumkin. Potensial va kuchlanganlik orasida qo’yidagi bog’lanish mavjud.
(1.46)
« - » ishora potensialining E yo’nalishida tezda kamayib borishi –E yo’nalishida esa kattalashib borishini ko’rsatadi. E potensialning teskari ishorasi bilan olingan gradiyentiga tengdir:
E (1.47) Potensial o’lchov birligi Volt - bu shunday maydon nuqtasining potensialliki, u yerda 1 Kl li zaryad 1 J potensial energiyaga ega bo’ladi (1V=1J/Kl) Agar potensial bir qancha zaryadlar tomonidan hosil qilinayotgan bo’lsa, u holda maydon potensiali hama zaryadlar tomonidan hosil qilinayotgan bo’lsa, potensiallari algebraik yig’indisiga teng bo’ladi. n i i n i i q 1 0 1 4 1 (1.48)
Moddalar o’zlarining elektr o’tkazuvchanligiga qarab 3 ga bo’linadi. Elektr tokini yaxshi o’tkazuvchi-o’ikazgichlar, umuman o’tkazmaydigan moddalar - izolyatorlar (dielektriklar) va qisman o’tkazuvchilar (Yarim o’tkazgichlar).
Agarda o’tkazgich tashqi elektrostatik maydonga joylashtirilsa uning zaryadlariga maydon ta’sir qiladi va ular harakatga keladi. Zaryadlarning ko’chishi toki zaryadlar taqsimotida muvozonat yuzaga kelguncha davom etadi. Bu holda o’tkazgich ichidagi eletrostatik maydon nolga teng bo’ladi. Agar shunday bo’lmaganda edi, tashqi maydon ta’sir qilmasa ham zaryadlar ko’chishi va tok oqishi mumkin bo’lar edi. Demak kuchlanganlik o’tkazgich ichidagi hamma nuqtalarda E=0 (10). O’tkazgich ichida maydonning nolligi uning hamma nuqtalarida potensial bir xil bo’lishini ko’rsatadi (
), ya’ni elektrostatik maydonda o’tkazgich sirti ekvipotensial hisoblanadi. Bu esa maydon kuchlanganligi vektorning o’tkazgich sirtiga normal bo’lishini ko’rsatadi. Agar shunday bo’lmasa zaryadlar maydon ta’sirida harakatga kelar edi.
O’tkazgich ikki qismi ikki ishorali, zaryadlanib qoladi, demak neytral o’tkazgich elektrostatik maydonga kiritilsa, kuchlanganlik chiziqlari uziladi. Ular musbatda boshlanib manfiy zaryadda tugaydi. Industirlangan zaryadlar tashqi sirtda taqsimlanadi. T.Sirt zaryadlarining tashqi elektrostatik maydonda qayta taqsimlanish hodisasi elektrostatik induksiya hodisasi deyiladi. zaryadlar sirt zichligi desak, u holda o’tkazgich sirt yaqinda maydon kuchlanganligi 0
(1.49) - o’tkazgichni o’rab turuvchi muhit dielektrik kirituvchanligi. O’tkazgich ichida maydon nol bo’lishiga asoslangan elektrostatik himoya mavjud. Yakkalangan o’tkazgichga berilgan zaryad potensialga to’g’ri proporsionaldir, ya’ni q Agar
proporsionallik tenglikka o’tsak, u holda
q . Bunda C- yakkalangan o’tkazgich elektr sig’imi deyiladi. (12) dan
(1.50) (1Kl/1V) = farada (f)
f – deb unga 1 Kl zaryad berilganda potensial 1 V ga o`zgaradigan o’tkazgich sig’imiga aytiladi. Yer shari sig’imi mkf R C 700
4 0
Sig’imni oshirish uchun kondensatorlar ishlatiladi. Download 1.37 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling