1. Biofizika va radiobiologiya fani, uning predmeti

 

3-rasm. Boldir suyagining kuchlanganligi 

 

3-rasmda boldir suyagiga  kuchlanish qo‘yilgan. Agar boldir suyakka 

qo‘yilgan kuchlanishni oshirib borsak, xuddi mis sim holidek, ya’ni 4- 

rasmdagidek holat uchun grafik hosil qilamiz.  

 

4-rasm. 

 

Kuchlanish kam bo‘lganda nisbiy deformatsiya va kuchlanish orasidagi 

bog‘lanish chiziqli bo‘ladi.agar kuchlanish oshirilsa, bu bog‘lanish chiziqli 

bo‘lmaydi. Kuchlanish yana oshirilsa, suyak uzilishi mumkin. Katta yoshli odam 

suyagi 3% gacha cho‘zilishi mumkin. Boshqa moddalar uchun, masalan, metall, 

shisha, polimerlar uchun deformatsiya plastik hisoblanadi.  

Elastik deformatsiya quyidagi formula bo‘yicha sodir bo‘ladi: 

𝐅 =

𝛄𝐀

𝐋

𝟎

∆𝐋 yoki 

𝛄𝐀

𝐋

𝟎

= 𝐊 −elastiklik koeffitsienti. 

Mustahkamlik chegarasi cho‘zilishiga qaraganda siqilishda 25% ga ko‘proq 

bo‘ladi.  

Yuqoridagi formula Guk qonunidir. 

---

Misol 3.9YUng modulini suyak uchun qismi deformatsiyasi uchun 

baholaymiz. Agar odam massasi 85 kg bo‘lsa va suyak uzunligi 0,5m ko‘ndalang 

kesim yuzi 

𝟔𝐬𝐦

𝟐

. Agar odam 100 kg massali yukni ko‘tarsa, boldir suyak 0,04 

mm ga siqiladi. Agar elastiklik chegarasi 

𝟎, 𝟕 ∙ 𝟏𝟎

𝟖

𝐩𝐚

 bo‘lsa, bu suyak qancha 

kuchlanishga chidam bera oladi? 

Echish. 100 kg massali odam ikki oyog‘i bilan ko‘taradi, u holda har bir 

oyoq suyagiga 

𝟓𝟎𝐤𝐠 ∙ 𝟗, 𝟖 = 𝟒𝟗𝟎𝟒 kuch to‘g‘ri keladi.bu holda  

𝐅

𝐀

= 𝟖. 𝟐 ∙ 𝟏𝟎

𝟓

𝐩𝐚, 

u holda nisbiy deformatsiya 

𝟎,𝟎𝟒𝐦𝐦

𝟎,𝟓𝐦

= 𝟖 ∙ 𝟏𝟎

−𝟓

 yoki 

𝟏𝟎

𝟏𝟎

𝐩𝐚. 

Demak, bu suyakning ko‘tarish kuchi 𝐅 (mustahkamlik chegarasi) 𝟏, 𝟕 ∙ 𝟏𝟎

𝟖

 

𝟔 ∙ 𝟏𝟎

−𝟒

= 𝟏𝟎

𝟓

𝐧.