1. Biriktirilgan guruhda mustaqil ravishda kun tartibini o’tkazish

3-Tarbiyachiga yordamlashish va markazlardagi jihozlarni tartibga solish
Yosh mutaxassislar bilan yakkama-yakka ishlarni tashkil etish usul va uslublari Bolalarda ularning yangi tarbiyachilari qanday ilk taassurot uyg’otishi ham katta ahamiyatga egadir. Agarda u ikkilansa, qat`iyatsizlik ko’rsatsa, kichkintoylar oldida muvaffaqiyatsizlikka duch kelishidan cho’chisa, bolalar buni tezda anglab oladilar va ularni boshqarish oson bo’lmaydi. «Guruxni eplolmaydi» deyishadi, bunday tarbiyachi haqida. Yosh mutaxassis o’z muvaffaqiyatsizliklaridan chuqur tashvishga tushadi, hatto o’zining kasbga yaroqliligiga gumonsiraydi. Yosh tarbiyachilarga yordamni qanday uyushtirish kerak? Eng avvalo uni tajribali, bilimdon, bolalarni va o’z ishini sevadigan pedagog ishlaydigan guruxga yo’llash kerak. Eng yaxshi yordam pedagogga bolalar bilan qanday ishlash kerakligini ko’rsatishdir. Hech qanday maslahat, gapirib berish, tushuntirishlar ko’rsatishdek yordam berolmaydi. 28 Mana yosh tarbiyachi bolalarning mustaqil faoliyatlarini uyushtira bilmayapti. Bolalar nima bilan shug’ullanishini bilmaydilar, pedagog esa guruxda intizomni, tartibni o’rnatolmaydi. Uslubchi yoki maktabgacha ta`lim muassasasisining mudiri bolalarning bunday xatti-harakatlari sababini aniqlaydi: agarda bolalar bekorchilikdan to’polon qilayotgan bo’lsalar, unda darhol ularga ma`qul keladigan mashg’ulotlarni topish kerak bo’ladi. Bunday vaziyatlarda uslubchi tarbiyachiga bolalarning xilma - xil faoliyatlariga mos keluvchi sharoitlarni qanday tashkil qilishni, ularni o’yinlar, mashg’ulotlarga jalb qilishni ko’rsatadi. Ustalik bilan, ularning fikrlarini buzmay, bolalarga individual yondoshuvni amalga oshirishga yordam beradi, qiynalayotgan va ishni yarim yo’lda tashlab ketmoqchi bo’lganlarga maslahatlar beradi, tushuntiradi, ko’maklashadi, bolalarga o’z faoliyatlarini hamma narsani oldindan tayyorlab qo’yib uyushtirishni o’rgatadi; o’yin uchun sherik topishda yorhamdashadi... Bunday ko’rtazmali misol tarbiyachiga bolalarning faoliyatlaripi to’g’ri uyushtirishda yordam beradi. Har bir yosh mutaxassis - ishni endi boshlayotgan yosh tarbiyachi maslahatlar olib turishi uchun unga murabbiy - tajribaliroq va obro’liroq tarbiyachini biriktirish lozim. Yosh mutaxassisning kasb mahoratini egallab olishi osonlik bilan bo’lmaydi. Mana shuning uchun ham yosh pedagogni ishning ilg’or metodlari va usullarini egallashga, o’z bilimlarini doimo to’ldirib borishga, erishilganlar bilan cheklanmay, tarbiya sirlarini egallash ishtiyoqini singdirishga yo’llash uslubchining iazifasi hisoblanadi. Dastlabki kundan boshlab uslubchi yosh pedagogga bolalarni diqqat bilai kuzatishni, ularning fikrlariga quloq solishni, xatti-harakatlarini o’rganishni o’rgatadi. Har bir bolaning kimligini (qandayligini), uni nimalar qpziqtirishini, nimalar bilan yashashi, nimalar quvontirishi, tengqurlarining unga qanday munosabatda bo’lishini bilgan taqdirdagina har bir bolaning qalbiga yo’l topish mumkinligi hammaga ma`lum. Pedagogning, unda kasb mahoratining shakllanishi tarbiyachi bolani, uning xususiyatlarini, xattiharakatlarning sabablarini tushuna bilganda, har bir bolaga e`tiborli va sezgir bo’lganda, xayrixohlik bildirib, ko’nglini ko’tarib, erkalata olganda, guruxda bolalar o’zlarini uylaridagidek his qiladigan vaziyatni yarata olishidan boshlanadi. Yosh mutaxassisni iliqlik bilan kutib olish va o’z jamoasiga qabul qilish, unga kasbga «kirishishida» va unga mehr qo’yishida yorhamdashish muhimdir. Ayrim yosh tarbiyachilarning ishdan hafsalasi pir bo’lishi va qoniqmasliklari haqidagi mavjud faktlarga ba`zan to’liq darajada ma`muriyat va birinchi navbatda uslubchi sababchi bo’ladi. Tarbiyachi, ayniqsa yosh tarbiyachi mehnatining o’z vaqtida, adolatli baholanishiga ehtiyoj sezadi. Biz ko’pincha tarbiyachining ishini faqat tashqi belgilariga ko’ra baholaymiz. Guruxda osoyishtalikmi - demak hammasi joyida. Buning ortida nima bor? Asosiy maqsad tashvi intizom emas, balki pedagog bolalarni xushmuomala qilib tarbiyalay olgan- 29 olmaganligi, atrofdagilarga hurmat bilan munosabatda bo’lishni o’rgatgano’rgatmaganligi, bolalarning yordamga muhtoj o’rtoqlariga o’z vaqtida yordam ko’rsatishni bilish - bilmasliklarida emasmi? Maqtov kayfiyatni ko’taradi, faoliyatni rag’batlantiradi, ishonch tug’diradi, ishga qiziqishni oshiradi. Tarbiyachi shaxsidagi ijobiylikka tayanish unga qo’yiladigan yuksak talabchanlik bilan birgalikda amalga oshiriladigan jamoalarda yaxshi an`analar, yuksak mas`uliyat ruhi, do’stona o’zaro yordam, ijodiy tashabbuskorlik yashaydi. Bunday sharoitlarda ishni endi boshlayotgan tarbiyachi pedagoglar jamoasiga tez va osonlik bilan singib ketadi. Kasbga oid sifatlar ko’p jihatdan tarbiyachining o’ziga xosligi, xarakteri va temperamentining xususiyatlariga bog’liq bo’ladi. Pedagoglik faoliyatiga ma`lum irsiy moyilliklari bo’lgan mohoratli kishigina chinakam va omilkor tarbiyachi bo’lishi mumkin degan fikrlar mavjud. Bu fikrga asoslangan ayrim olimlar pedagogika oliy o’quv yurtlariga abiturientlarni teatr-san`at o’quv yurtlariga tanlagandek tanlab olish kerak, deb hisoblaydilar. Boshqalari bunday ommaviy tarqalgan kasb alohida iste`dodlilar imtiyozi bo’lolmaydi, deyishadi. Barcha odamlar (ayrim istisnolardan tashqari) tabiatan tarbiyachilik sifatlariga egadirlar. Masalan pedagoglik mahoratini o’rgatishdadir.

4-Reja asosida kelgusi kun guruhli mashg‘ulotlarni o‘tkazish va bolalarning markazlardagi faolitlariga tarqatma materiallari tayyorlash

Darsliklarni vizual material sifatida kiritib, o'qituvchi bolalarda materialistik g'oyalarni rivojlantirishga yordam beradi, dunyo bilan o'zaro munosabatda bo'lish ko'nikma va ko'nikmalarini rivojlantirishga o'rgatadi. Shu bilan birga, o'quv jarayonining har bir bosqichi uchun turli xil vizual materiallar qo'llaniladi. Maktabgacha yoshdagi bolani tarbiyalash turli xil o'quv vositalaridan foydalanish bilan birga juda muhimdir. Bu ularga yosh xususiyatlariga asoslangan yangi bilimlarni o'rganishga yordam beradi. Vizual material bir vaqtning o'zida bir nechta sezgilarga ta'sir qiladigan tarzda tayyorlanadi. Tasvir bolaga har tomonlama taqdim etiladi. Bola yangi ma'lumotlarni yanada mustahkam o'zlashtiradi va olingan bilim va amaliy hayot o'rtasidagi bog'liqlikni tushunishni o'rganadi.


Didaktik vazifalarga qarab, vizual material quyidagi xususiyatlarga ega bo'lishi mumkin: Tabiiylik. Bu hayvonlar va o'simliklar kabi haqiqiy vizual materialdir. Ularning yordami bilan bolalar o'simlik va hayvonot dunyosi bilan tanishadilar. Eksperimental. Muzning erishi kabi tajribalar o'tkazish bolalarga yovvoyi tabiatda ham sodir bo'ladigan jarayonlarni kuzatishga yordam beradi. Bu shunchaki fotosuratlar yoki tasvirlar bo'lishi mumkin yoki bu filmlar va filmlar bo'lishi mumkin. Ularning vazifasi bolalarni yangi hodisalar yoki faktlar bilan tanishtirish, ularni tashuvchilarda ko'rsatishdir. Volumetrik. Ob'ektni uch o'lchovli ob'ekt sifatida tasavvur qilish imkonini beruvchi uch o'lchovli maketlar yaratilgan, bu esa odatiy tasvirning imkoniyatlarini kengaytiradi. Ovoz. O'qituvchi turli xil tovush fayllarini o'ynaydi. Misol uchun, bolalar qushlarning qo'shiqlarini, oqayotgan suvni yoki boshqa tabiiy tovushlarni eshitishlari mumkin. Simvolizm. Turli diagrammalar va xaritalardan foydalanib, siz bolalarga real dunyodagi ob'ektlarni bilish uchun mavhum fikrlashdan foydalanishga yordam berishingiz mumkin. Chalkashlik. Bu saundtrekni o'z ichiga olgan film bo'lishi mumkin. Bu ko'rgazmali qurollar usuli bilan haqiqatni to'liq takrorlash imkonini beradi.
Maktabgacha yoshdagi bolalarda g'oyalarni rivojlantirish uchun majoziy vizualizatsiya qo'llaniladi. Ta'lim mazmunini maktabgacha yoshdagi bolalarga vizual shaklda etkazishga imkon beradigan eng keng tarqalgan vositalarni ko'rib chiqing. Rasmlar. Ular 19-asrda bolalarni o'qitishda qo'llanila boshlandi. Odatda rasmlar katta formatda devorlarga joylashtiriladi. Shuningdek, ba'zan bolalarga ma'lum bir dars uchun maxsus syujet rasmlari beriladi. Ko'pincha kitoblarda syujet chizig'ini tushuntirish va kengaytirish uchun rasmlar topiladi. Rasmlar ularni o'quv qo'llanmasi sifatida ishlatishga imkon beruvchi muhim xususiyatga ega: ular oddiy hayotda ko'proq loyqaroq ko'rinishga ega bo'lgan narsalarni yanada konsentratsiyalangan tarzda tasvirlaydi. Jadvallar. Ular turli maqsadlarda ishlatilishi mumkin va turli dizaynlarga ega. Bu badiiy rasmlarni o'z ichiga olgan jadvallar bo'lishi mumkin. Yoki ular bir xil mavzudagi fotosuratlardan iborat bo'lishi mumkin. Misol uchun, bu bizning hududimizdagi qutulish mumkin bo'lgan qo'ziqorinlar stoli yoki qushlar stoli bo'lishi mumkin. Ba'zan jadvallar yangi materialni tushuntirish uchun ishlatiladi. Boshqa hollarda, ular bilimlarni aniqlashtirish uchun ishlatiladi. tabiiy ob'ektlar. Bu haqiqiy o'simliklar yoki har qanday minerallar bo'lishi mumkin. Ularning yordami bilan bola ob'ektning o'lchami, shakli va boshqa xususiyatlari bilan vizual tarzda tanishadi. Ushbu vizual texnikaning o'ziga xosligi shundaki, bola rasmda nafaqat biror narsani ko'ra oladi, balki uni eshitadi, unga tegadi va har tomondan tekshiradi. Hayvonlarni haqiqiy hayotda tomosha qilib, bolalar ularning hayot tarzini yaxshiroq tushunishadi.


Tayyorgarlik. Tayyorgarlik deganda bu kontekstda tayyorlangan va saqlanib qolgan har qanday tabiat ob'ektlari tushuniladi. Bu gerbariylar, urug'lar va boshqalar bo'lishi mumkin. Ular nafaqat frontal ish paytida ko'rsatish maqsadida, balki yigitlarning faoliyatini tashkil qilish uchun ham qo'llaniladi. To'plam. Bu umumiy umumiy atributga ega bo'lgan ob'ektlar to'plami. Masalan, bu turli xil toshlar bo'lishi mumkin. Yoki har qanday hasharotlar. Model. Ob'ekt yoki uning bir qismining har qanday uch o'lchovli tasviri. Model ko'rinishidagi vizual material boshqa o'lchovga ega bo'lishi mumkin. Qulaylik uchun ba'zi modellar miqyosda kattalashtirilgan, boshqalari esa kichraytirilgan. Maktabgacha ta'lim muassasalarida, masalan, kattalashtirilgan termometr modeli bo'lishi mumkin. Yoki odatdagi shkalada terish modeliga ega bo'lish uchun. Ayrim o'simlik ekinlarining modellari ham qo'llaniladi. Bundan tashqari, ularning ba'zilari maxsus amaliy mashg'ulotlarda bolalar tomonidan yaratilgan. Tarqatma. U bolaning individual vazifalarni bajarishi uchun ishlatiladi. Bunday materiallar ko'pincha o'quv jarayonida qo'llaniladi. Bu, shuningdek, modellar yoki maketlar, shuningdek, tabiiy kelib chiqishi tabiiy vizual materiallar, shuningdek, rasmlar bilan kartalar o'z ichiga olishi mumkin. Ma'lum bir ta'lim maqsadiga erishish uchun har bir maktabgacha yoshdagi bolaga shaxsan topshiriladigan har qanday vizual yordam.
Ekran va ovozli materiallar. Bugungi kunda zamonaviy texnologiyalarning rivojlanishi tufayli bolalarni tarbiyalashda vizual va audio vositalar katta o'rin egallaydi. Bunday qo'llanmalardan foydalanganda, ularni universal vositalar deb hisoblash mumkin emasligini tushunishingiz kerak. Ular keng imkoniyatlarni tushuntirib beradigan o'ziga xos xususiyatlarga ega. Biroq, ushbu vositalarning har biri muayyan maqsadga erishish uchun ishlatilishi kerak. Film tasmalari. Ushbu vizual material bir necha o'n yillar oldin juda mashhur edi. Biroq, bugungi kunda u bolalar bog'chasi hududida kamroq va kamroq qo'llaniladi. Oilalar esa u haqida uzoq vaqt unutishgan. Bu bitta syujet bilan birlashtirilgan statik tasvirlar zanjiri. Materialni ochish uchun ularni ma'lum bir ketma-ketlikda ko'rsatish kerak. Bolalar bunday tasvirlarga juda ishtiyoq bilan qarashadi. Ramkada fotosurat yoki chizma bo'lishi mumkin.


Bolalarga qanday ishlashni o'rgatish uchun siz eng oddiy tortishishlardan boshlashingiz kerak. Avval siz bolaga ramkada ko'rsatilgan narsalarni ko'rishga yordam berishingiz kerak. Chizishni bolalar bilan birgalikda diqqat bilan ko'rib chiqish kerak, bitta tafsilotni o'tkazib yubormaslik kerak. Bunday batafsil ko'rib chiqish orqali bolalar bu erda nima tasvirlangani, bu odam nima bilan shug'ullanayotgani, bu voqea qayerda sodir bo'layotgani, shuningdek, bu xatti-harakatni qanday baholash mumkinligi haqidagi savollarga javob bera oladi. Talabalar bu savollarga turlicha javob berishlari mumkin. Bolalar lenta kadrlarini idrok qilishni o'rganganlaridan so'ng, o'qituvchi ularga film lentalaridagi topshiriqlarning ma'nosini tushuntiradi va topshiriqni qanday bajarish kerakligini ko'rsatadi. Diapozitiv. Bu 30 tagacha bo'lgan to'plamning bir qismi bo'lgan rasm. Ushbu tasvirlarda plyonkaga ijobiy suratlar joylashtirilgan. Ular plastik yoki karton ramkaga joylashtiriladi. Ushbu tasvirlarning oddiy film lentalari o'rtasidagi farq materialning qanday tashkil etilganligidir. O'qituvchi qaysi fikrlash chizig'iga amal qilishiga qarab, ijobiy tomonlarni namoyish qilish ketma-ketligini mustaqil ravishda aniqlash imkoniyatiga ega. Bugungi kunda turli mavzulardagi shaffoflar keng tarqalmoqda. Asosan, bu tabiiy mavzu. Bolalar o'simliklarning har xil turlari bilan tanishadilar, yil fasllari belgilarini o'rganadilar, o'rmon qanday ishlashi, tabiatda suv qanday ekanligi bilan tanishadilar. Transparantlarning roli o'rganilayotgan mavzuning mazmunini ko'rsatishdan iborat. Shunday qilib, ko'rgazmali qurollar guruh yoki individual ish davomida yangi bilimlarni olish uchun ajoyib vositadir, degan xulosaga kelishimiz mumkin. Bolalar mustaqillik va ijodkorlikni o'rganadilar, ular tadqiqot ko'nikmalariga ham ega bo'ladilar. Shuningdek, ko'rgazmali qo'llanmalar maktabgacha yoshdagi bolalar bilan suhbatlashish uchun vizual yordam sifatida ishlatilishi mumkin.
Tasvirga asoslanib, bola savolga to'g'ri javob berishi yoki badiiy asarning syujetini qayta aytib berishi mumkin. Bolalar bog'chalarida maktabgacha yoshdagi bolalarni o'rgatishda ko'rinish muhim rol o'ynaydi. Bu yoshdagi bolalarda vizual-majoziy fikrlash rivojlangan, ular uchun ob'ektlar bilan harakatlar, his qilish va o'rganish ob'ektlari bilan ma'lumotni idrok etish osonroq. Shuning uchun o`qituvchi darsda ko`rgazmali materiallar, sxemalar, rasmlar, ertaklar uchun illyustratsiyalar, o`quv qurollaridan ko`p foydalanadi. Innovatsion kompyuter texnologiyalaridan keng foydalanilmoqda. Stollarda bolalar uchun tarqatma materiallar qo'yiladi, ularni bolalar olishlari, ko'rishlari, teginishlari, his qilishlari mumkin. Bu narsalarning xususiyatlarini o'rganishga, o'qituvchi tomonidan qo'yilgan vazifalarni bajarishga yordam beradi.