1-bob. Shaxs psixologiyasi: fanga kirish

I-tushunchalarini o'lchash: Q-sortlash texnikasi
1950-yillarning boshlarida Rojersning Chikago universitetidagi hamkasbi Uilyam Stivenson odamning o'zini o'zi anglashini o'rganish uchun Q-sorting texnikasi deb nomlangan usulni ishlab chiqdi (Stephenson, 1953). Tez orada Rojers Stivenson ishining potentsial qiymatini psixoterapiya paytida o'z-o'zini anglashni o'zgartirish bo'yicha tadqiqotlari uchun tan oldi. Shunday qilib, u Q-sortni oldi va uni terapevtik takomillashtirish bo'yicha ma'lumotlarni to'plash uchun asosiy tadqiqot vositalaridan biri sifatida ishlatdi.
Q-sort nima? U juda ko'p imkoniyatlarga ega bo'lsa-da, aslida bu inson o'zini qanday namoyon etishini empirik aniqlash usulidir. Q-sort usuli juda oddiy. Mavzuga kartochkalar to'plami beriladi, ularning har biri shaxsiy xususiyatga ishora qiluvchi bayonot yoki sifat bilan bosilgan. Kartochkalarda "Men hissiy jihatdan etukman", "Men ko'pincha o'zimni kamsitilgan his qilaman", "Men aqlliman", "Men yolg'iz qolishni yaxshi ko'raman" yoki "Men o'zimni yomon ko'raman" kabi so'zlarni o'z ichiga olishi mumkin. Yoki ular: "metodik", "tajovuzkor", "aqlli", "samimiy" deyishadi. Mavzuning vazifasi kartalarni toifalarga (odatda ettitasi) saralashdan iborat bo'lib, unga eng mos keladigan sifatlar yoki iboralar to'g'ri keladi . Usulning asosiy xususiyati shundaki, sub'ekt kartalarni oldindan tayyorlangan yoki majburiy tarqatish bo'yicha saralashi kerak, ya'ni u har bir aniq toifaga ma'lum miqdordagi kartalarni joylashtirishi kerak. Q-kartalar soniga ko'ra toifalar soni o'qishdan o'qishga farq qilsa-da, majburiy taqsimot odatda o'rtacha bir xil bo'ladi. Masalan, Q taqsimotida - Jadvalda ko'rsatilgan tartiblash. 11-1, sub'ekt birinchi navbatda uni eng yaxshi tasvirlaydigan ikkita bayonotni tanlashi va ularni ettinchi toifaga joylashtirishi kerak. Keyin u qolgan 36 tadan yaxshiroq (va ettinchi toifadagi ikkitadan ham yomonroq) uni tavsiflovchi to'rtta bayonotni tanlaydi va ularni oltinchi toifaga joylashtiradi. Bu, u birinchi toifaga eng kam mos keladigan qolgan ikkita bayonotni joylashtirmaguncha davom etadi. Misoldan ko'rinib turibdiki, har bir toifaga joylashtirilgan kartalar soni markaziy belgidan nosimmetrik tarzda kamayib, oddiy taqsimotni hosil qiladi.