1. Chakka, g‘alvirsimon va tanglay suyaklarining tuzilishi, yoshga doir hususiyatlari

1.)Chakka, g‘alvirsimon va tanglay suyaklarining tuzilishi, yoshga doir hususiyatlari.

Chakka suyagi ostemporalebir juft bo‘lib, ensa, tepa va ponasimon suyaklar orasida joylashgan. Shu sababdan uning margooccipitalis, margoparietalis, margosphenoidalis qirralari bo‘ladi.

G‘alvirsimon suyak osethmoidale- burun bo‘shlig‘ining yuqori qismida joylashib, peshona suyagidagi shu suyak nomi bilan ataladigan o‘ymani to‘ldirib turadi. G‘alvirsimon suyakda, kallaning miya yuzasida joylashgan, juda ko‘p teshikchalarga ega bo‘lgan gorizontal holdagi qismi - laminacribrosava burun bo‘shlig‘iga davom etadigan, ko‘ndalang holdagi - laminaperpendicularis qismlaridan iborat bo‘ladi. Bu qismning ikki yonida, burun bo‘shlig‘iga ochilgan holda, g‘ovaklii to‘zilishga ega bo‘lgan labyrintusethmoidalis deb atalgan bo‘lakni ko‘rish mumkin. G‘alvirsimon plastinkada laminacribrosako‘p miqdorda teshikchalar farminacribrosa bo‘lib, bu yerdan hid biluv nervining tolalari yo'naladi.

2.)Chakka suyagining kanallari.

Uyqu kanali (canalis caroticus).

Piramida qismning pastki yuzasidagi tashqi uyqu tirqimi bilan ichki yuzasiga ochiladigan ichki uyqu tirqimi orasida. Kanal dyevoridan uyqu - nog‘ora kanali boshlanadi.

Ichki uyqu artyeriyasi, uning dyevoridagi vyegyetativ (simpatik) nyervlar.

2.

Uyqu-nog‘orakanali (canaliculicarotico-tympanici)

Uyqukanaliboshlanishjoyidagiorqadyevoridan, o‘rtaquloqbo‘shlig‘i (nog‘orabo‘shliq) oldingidyevorigachadavomэtadi.

Ichkiuyquartye-riyasidanchiqadiganuyqu - nog‘oraartyeriyasi, ichkiuyquartyeriyasidyevoridagivyegyetativ (simpatik) nyervlartarmog‘ibo‘lgan - uyqu - nog‘oranyervi.

3.

Yuznyervikanali(canalis facialis).

Chakkasuyaginingichkiyuzasidagiichkiэshituvtyeshigidanboshlanib, tashqiyuzadagibigizsimon-so‘rg‘ichsimontyeshikbilanyakunlanadi. Kanaldanpiramidaningichkiyuzasigakattatoshsimonnyervo‘tadigantirqishochiladi. Yuz kanali pastki qismidan nog‘ora tori nyervi o‘tadigan kanal boshlanadi.

Yuz nyervi (7 juft).

4.

Nog‘ora tori nyer-vining kanali (canaliculus chordae tympani).

Yuz nyervi kanalining pastki qismidan boshlanib, nog‘ora bo‘shlig‘ining orqa dyevoriga ochiladi.

Nog‘ora tori nyervi o‘rta quloq bo‘shlig‘iga yo'naladi va tashqi tarafga toshsimon – nog‘ora tirqishi orqali chiqadi.

5.

Nog‘ora nyervining kanali (canaliculus tympanicus).

Toshsimon qismning pastki yuzasida apertura inferior canaliculi tympani tirqishi bilan boshlanib, o‘rta quloq bo‘shlig‘ining pastki dyevoriga ochiladi.

Nog‘ora nyervi (9 juft nyervining tarmog‘i). o‘rta quloq bo‘shlig‘idan kallaning ichki yuzasiga kichik yuzaki toshsimon nyerv bo‘lib davom эtadi.

6.

Mushak - naysimon kanal (canalis muscu-lotubarius). Bu ka-nal ikkita yarim kanalga bo‘linadi: yuqorigisi – nog‘o-ra pardasini ta-ranglaydigan mushak saqlaydi- gan yarim kanal, ostidagisi: эshituv nayi yarim kanali.

Chakka suyagi piramida qismining ustki uchi sohasidan boshlanib, o‘rta quloq bo‘shlig‘ining oldingi dyevoriga ochiladi.

1) nog‘ora pardani taranglaydigan mushak joylashadi;

2) o‘rta quloq bo‘shlig‘ini xalqumning burun qismi bilan birlashtiradi.

7.

So‘rg‘ichsimon kanal (canalis mastoideus).

Bo‘yinturuq chuqurchasining tubidan boshlanib, nog‘ora-so‘rg‘ichsimon tirqishida yakunlanadi.

4.) Kalla suyagi miya qismi tuzilishining xususiyatlari. 

Bu turkum suyaklar kalla gumbazi yoki qopqogʻi suyaklari va kalla

asosini hosil qiluvchi suyaklarga bo'linadi. Kalla qopqogʻini peshona

suyagining palla qismi, tepa suyagi, ensa va chakka suyagining serbar qismi

va ponasimon suyakning katta qanoti hosil qiladi. Yangi tugʻilgan chaqaloqda

kallaning qopqoq qismi asosiga nisbatan katta. Bola hayotining birinchi

yilida kallaning qopqoq qismi tez oʻsadi va bir yoshga toʻlganda uning

uzunligi katta odam boshining 1/2 ga teng bo'ladi. Keyinchalik uning o'sishi

sekinlashib, 20 yoshda doimiy shakl oladi. Bir yoshgacha boʻlgan bolaning

kalla qopqog'i suyaklari elastik bo'lib, ularda zich (kompakt) qavat yaxshi

takomillashgan. Tashqi qatlam va ichki qatlam oʻrtasida ma'lum chegara

boʻlmagani uchun bola kalla suyagi lat yeganda ichki qatlami koʻchmaydi.

Kalla qopqogʻi suyaklarining tashqi yuzasi silliq boʻlib, faqat choklar

sohasidagina biroz g'adir-budirliklar bor. Suyaklarning ichki yuzasi ham

tekis boʻlib, bola 5-6 oylik boʻlganda miya qattiq pardasi o'rta arteriyasi

egati, vena boʻshliqlari egati paydo boʻla boshlaydi. Katta bolalarda kalla

qopqogʻi suyaklari tashqi va ichki zich qatlamdan va ular oʻrtasida joylashgan

gʻovak moddadan iborat bo'ladi. Suyaklarni ichki yuzasida suyak usti pardasi

boʻlmay, miya qattiq pardasi unga yopishib turadi.

Kalla suyagi miya qismi asosini ensa suyagining asosiy va yon qismlari,

ponasimon suyak, chakka suyagining tosh qismi, g'alvirsimon suyakning

ilma-teshik plastinkasi hosil qiladi. Yangi tugʻilgan chaqaloq kalla suyagining

asosi sagittal yoʻnalishda cho'zilgan, ko'ndalangiga toraygan. Bola hayotining

birinchi 7 yilida suyakning bu qismi bir tekis oʻsadi va uning uzunligi katta

odam kallasi asosini 1/2 ga teng boʻladi. Bolalikning ikkinchi davrida kalla

suyagi asosining oʻsishi sekinlashadi va balog'at davrining ikkinchi yarmida

u katta odamlamikiga barobarlashdi.

5.)Rentgenanatomiyasi.

Rentgenoanatomiyasi. Toʻgʻri rentgenogrammada kallaning yuz qismi suyaklari aniq koʻrinsa, yon rentgenogrammada kallaning miya qismi suyaklari, uning gumbazi, asosi (turk egari, ponasimon sinus va qisman chakka suyagi) ko'rinadi. Yon rentgenogrammada kallaning shakli, kalla gumbazi va asosi suyaklarining qalinligi, uning g'ovak moddasi, choklar va qon tomir egatlari ko'rinadi. Kallaning yon rentgenogrammasida kalla gumbazi suyaklarining tarkibi aniqlanadi. Odatda, tashqi va ichki zich modda qatlami choklar sohasida uziluvchi aniq tekis chiziq shaklida ko'rinadi. Ichki qatlamning qalinligi, tashqisiga nisbatan katta. Ular orasida g'ovak modda yoriqligi hoshiyasi yotadi. Goho suyakning ichki qatlamida

joylashgan bosh miya qattiq pardasining arteriyasi tarmoqlarining tarqalishidan hosil boʻlgan qon tomir egatlari koʻrinadi.