1. Elektro (ultrabinafsha) spektroskopiya

2-masala. Siklopentadiyenning geptandagi eritmasini UB-spektridagi optik zichligi _maks 240 nmda kyuvetaning yorug’lik yo’lining uzunligi 1 sm bo’lganda 0,83 nl tashkil etadi. Agar mol yutilish koeffitsienti 3400 l/(mol*sm) ga teng bo’lsa?
Yechish. Eritma konsentratsiyasi quyidagicha aniqlanadi.
C=D/ l=0,83/3400*1=2,442*10^-4 mol/l
UB-spektrida erituvchi sifatida alkanlar (geksan, geptan) , etanol, suv, ba’zida dioksanlar ishlatiladi. Tekshirilayotgan eritmaning konsentratsiyasi (odatda 10^-4 -10^-6 mol /l bo’ladi). Shunday tanlanadiki, ularning optik zichligi 0,3-07 oraligída bo’lib, u o’lchashni maksimal aniqlik o’lchash ta’minlanadi. Yetarli darajada kam konsentratsiyani yuqori aniqlikda olish uchun erituvchi va eritmalarning tortishi boýicha ketma-ket suyultirish metodidan foydalanilganda suyultirushga nisbatan kam xatolik bilan aniqlanadi. Asosan erituvchilarni juda tozalash va undagi aralashmalar masalan, aromatik birikmalarnig miqdori 10^-5 mol/l bo’lsa, alkanlar ishlash uchun noqulay bo’ladi.ko’proq oddiy usulda suvni tozalash eng qulay erituvchi hisoblanadi. Alohida holatlarda erituvchini almashtirish yutilish chiziqlarini holatini o’zgarishiga (2-10 nmga) olib kelib ularning intensivligini ham (10-20 foizga) o’zgarishiga olib keladi. Qoidaga ko’ra bunday almashtirish qutbli moddalarning spektriga ta’sir qiladi va amaliyotda qutbsiz birikmalarning UB-spetriga ta’sir ko’rsatmaydi: kimyoviy birikmalarning erituvchi bilan o’zaro ta’sirlashishni spektrlarning deyarli kuchli o’zgarishiga olib keladi (ko’pincha vodorod bog’larning hosil bo’lishi) shuningdek dissotsialanish darajasiyoki moddalarning tautomer formalarining o’zgarishi ham kuchli ta’sir qiladi. Hamma shunday hollarda eritmalar Buger-Lamber-Ber qonuni uchun bajarilishini tekshirilib ko’rilishi kerak. Shunday qilib UB-spetraskopiyasi tekshirilayotgan birikma guruhlari-xromaforlarni aniqlashga imkon berib, hamda tarkibada bunday moddalarni borligini aniqlash imkonini beradi. Bu usul nafaqat labaratoriya amaliyotlarida balki, kimyaviy va oziq-ovqat sanoatlarida masalan, stirolni divenil benzol bilan aralashmasidan aniqlashda (GOST 10003-67) karotinoyetlarni aniqlashda benzopirinlarni v.k.z.larni aniqlashda keng ishlatiladi. UB-spektraskopiya metodi struktur analitik kimyoda yetarli darajada boshqa metodlar bilan solishtiriladi asosan emperik xarakterga ega bo’lib, kam axborotga egadir. Bunda yutilish xarakteri bilan molekulaning strukturasi bog’liqligi fizika-matematika nuqtayi nazaridan qatíy asoslashda keng ishlatilishiga xalaqit bermaydi.