1 Elektron haqida umumiy ma’lumot Elektron solishtirma zaryadi

Kurs ishining maqsadi: elektronning solishtirma zaryadini aniqlash.
Kurs ishining vazifalari:

• 
  Electron va uning xususiyatlariga tavsif berish;
  
• 
  Elektronning solishtirma zaryadi haqida ma’lumot berish;
  
• 
  Elektronning solishtirma zaryadini Ioffe-Miliken tajribasi bo’yicha o’rganish.
  

Kurs ishining tuzilishi: kurs ishi kirish, asosiy qism, xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro’yxatidan iborat.

ELEKTRON HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA

Elektron - elementar zarracha bo'lib, u moddaning tuzilishidagi asosiy birliklardan biridir. Elektronning zaryadi manfiy. Eng aniq o'lchovlar XX asrning boshlarida Millikan va Ioffe tomonidan amalga oshirilgan.
Elektron zaryadi minus 1,6* C ga teng.
Ushbu qiymat orqali boshqa eng kichik zarrachalarning elektr zaryadi o'lchanadi.
Zarrachalar fizikasida elektron boʻlinmas va hech qanday tuzilishga ega emas, deyiladi. U elektromagnit va tortishish jarayonlarida ishtirok etadi, xuddi uning antizarrasi, pozitron kabi lepton guruhiga kiradi. Boshqa leptonlar orasida eng engil vaznga ega. Agar elektronlar va pozitronlar to'qnashsa, bu ularning nobud bo'lishiga olib keladi. Bunday juftlik zarrachalarning gamma-kvantidan kelib chiqishi mumkin.
Neytrinoni o'lchashdan oldin, eng yengil zarracha deb hisoblangan elektron edi. Kvant mexanikasida u fermionlar deb ataladi. Elektron magnit momentga ham ega. Agar unga pozitron ham aytilsa, u holda pozitron musbat zaryadli zarracha sifatida ajratiladi, elektron esa manfiy zaryadli zarracha sifatida negatron deb ataladi.

Elektronlarning individual xossalari

Elektronlar zarrachalar va to'lqinlarning xususiyatlariga ega bo'lgan leptonlarning birinchi avlodiga tegishli. Ularning har biri energiya, spin orientatsiyasi va boshqa parametrlarni o'lchash orqali aniqlanadigan kvant holatiga ega. U bir vaqtning o'zida ikkita elektronning bir kvant holatida bo'lishi mumkin emasligi orqali (Pauli printsipiga ko'ra) fermionlarga tegishliligini ochib beradi.
U davriy kristall potentsialdagi kvazizarra bilan bir xil tarzda o'rganiladi, bunda samarali massa tinch holatda bo'lgan massadan sezilarli darajada farq qilishi mumkin.
Elektronlarning harakati orqali elektr toki, magnitlanish va termo EMF paydo bo'ladi. Harakatdagi elektronning zaryadi magnit maydon hosil qiladi. Biroq, tashqi magnit maydon zarrachani to'g'ri yo'nalishdan buradi. Tezlashtirilganda, elektron foton sifatida energiyani yutish yoki chiqarish qobiliyatiga ega bo'ladi. Uning to'plami elektron atom qobig'idan iborat bo'lib, ularning soni va holati kimyoviy xossalarini aniqlaydi.
Atom massasi asosan yadro protonlari va neytronlaridan iborat, elektronlarning massasi esa umumiy atom og'irligining taxminan 0,06% ni tashkil qiladi. Kulon elektr kuchi elektronni yadroga yaqin tuta oladigan asosiy kuchlardan biridir. Ammo atomlardan molekulalar yaratilganda va kimyoviy bog'lanishlar paydo bo'lganda, elektronlar hosil bo'lgan yangi bo'shliqda qayta taqsimlanadi.
Elektronlarning paydo bo'lishida nuklonlar va adronlar ishtirok etadi. Radioaktiv xususiyatlarga ega izotoplar elektron chiqarishga qodir. Laboratoriya sharoitida bu zarralarni maxsus asboblarda o'rganish mumkin va, masalan, teleskoplar plazma bulutlarida ulardan nurlanishni aniqlay oladi.
Elektronni nemis fiziklari XIX asrda nurlarning katod xossalarini o‘rganganlarida kashf qilishgan. Keyin boshqa olimlar uni alohida zarracha darajasiga olib, batafsilroq o'rganishni boshladilar. Radiatsiya va boshqa tegishli fizik hodisalar o'rganildi.
Masalan, Tomson boshchiligidagi guruh elektronning zaryadini va katod nurlarining massasini hisoblab chiqdi, ularning nisbati ular aniqlaganidek, moddiy manbaga bog'liq emas.
Va Bekkerel minerallar o'z-o'zidan nurlanishni va ularning beta nurlari elektr maydonining ta'sirida burilishi mumkinligini aniqladi, massa va zaryad esa katod nurlari bilan bir xil nisbatni saqlab qoldi.