1. Fan rivojining tarixi Fanning rivojlanishi

Fan rivojining tarixi
Reja;
1. Fan rivojining tarixi
2.Fanning rivojlanishi
3.Fanning maqsad vazifasi.
Tayanch so’z va iboralar

Kommutatsiya, tok va kuchlanishni cheklash, yurgizib-boshqarish, ulchash,EA lari magnit zanjirlari tugrisida umumiy tushunchalar.

Elektr mexanik tizimlarning apparatlari, elementlari va o’zgartgich texnikasining energetikada va avtomatlashtirilgan ishlab chiqarish jarayonlaridagi keng va tupli yoʻnalishlarda qoʻllanilishi elektr taʼminoti sictemasida ishlovchi boʻlajak muxandis elektriklar oldiga Elektr mexanik tizimlarning apparatlari, elementlari va o’zgartgich texnikasi nazariyasini, ularning qoʻllanilishi masalasini chuqur oʻrganishni qoʻyadi.
“Elektr mexanik tizimlarning apparatlari, elementlari va o’zgartgich texnikasi ” fanining maqsadi talabalarga elektr apparatlari nazariyasini, ularnining statik va dinamik rejimlardagi xarakteristikalari, konstruktiv jixatdan tuzilishi va ishlashi prinsipidan iboratdir.

“Elektr mexanik tizimlarning apparatlari, elementlari va o’zgartgich texnikasi” fanini oʻrganish jarayonida quyidagi masalalar xal qilib boriladi:
sxemalarining xususiyatlarini oʻrganish. elektr taʼminoti sistemasida ishlovchi EA ning umumiy xarakteristikasini oʻrganish, EA tarkibiga kiruvchi elementlarning asosiy parametrlarini va ish rejimini xisoblash ;apparatlarni texnik ekspluatatsiya qilish saboqlarini olish va avtomatik boshqaruv sistemalarning ishlab chiqaruvchanligini orttiruvchi EA xizmat muddatini oshirish tadbirlarini oʻrganish va bu masalalarni xal qilishda kontaktsiz va yarim utkazgichli apparatlardan foydalanish;турли ЭА билан таъминланган электр таъминоти системаси
Elektr apparati - elektrotexnik kurilmasi bulib elektr zanjirlarni ulash yoki uzish uchun, ulardagi parametrlarini (U,I,F) nazorat qilish , ulchash, rostlash, boshqarish uchun qullanadi. Bundan tashqari EA lar elektr energiya turini uzgartirish,taksimlash va isteʼmolchiga uzatishda ishtirok etadi. EA deyarli xamma sanoat korxonalarning texnologik jarayenlarida ishlatiladi.
EA turlanishi kuyidagi belgilar buyicha olib boriladi: vazifasi buyicha, qullanish jarayeni buyicha, ishlash prinsipi, tok turi buyicha, atrof-muxitdan muxofazalangani buyicha, konstruktiv xususiyatlari buyicha va xokazolar. Aytib ketilganlardan asosiysi deb Elektr mexanik tizimlarning apparatlari, elementlari va o’zgartgich texnikasini vazifasi xisoblanadi va kuyidagilarga ajratiladi:

1. Kommutatsion apparatlari elektr zanjirlarni ulab yoki uzish uchun ishlatiladi. Bularga - rubilgʻniklar, paket uzgichi, yuklama uzgichi,ajratgichlar, otdelitellar, korotkozamqkatellar, avtomatlar, saklagichlar kiradi. Bu gurux EA xususiyati shundaki ular maʼlum uzok ish vakti davomida kam ulab uziladi.
2. Cheklovchi apparatlar kiska tutashuv toklarni (reaktorlar) va uta kuchlanishlarni (razryadniklar) cheklash uchun ishlatiladi. K.Z. va uta kuchlanish rejimlari avariya rejimi xisoblanadi. Shuning uchun cheklovchi apparatlar katta yuklamalar ostida kam marotaba ishlaydi.
3. Yurgizib-boshqaruvchi apparatlar elektr mashinalarni yoki biror elektr energiyani isteʼmol etuvchi apparatni yurgizish, tezligini rostlash, U va I ni uzgartirish uchun qullanadi. Bu guruxga kontrollerlar, boshqaruvchi kontrollerlar, yuritgichlar, rezistorlar va reostatlar kiradi.
4. Elektrik va noelektrik parametrlarni nazorat qilish uchun rele va datchiklar ishlatiladi.
5. Ulchov apparatlari. Bu apparatlar yerdamida birlamchi kommutatsiya zanjirlari ulchov va ximoya uskunalaridan izolyatsiyanalanadi va ulcha-nayetgan parametr qiymati standart ulchamlarga moslanadi. Bularga transformatorlar va sigimli bulakligichi napryajeniya kiradi.
6. Elektr regulyatorlar - rostlagichlar bulib elektr parametrni belgilangan konun buyicha uzgarishini taʼminlaydi. Yaʼni bu apparatlar U,I,t,n va xokazolarni kerakli qiymatida ushlab turilishini taʼminlaydi. Nominal kuchlanish buyicha EA larni ikki guruxga ajratsa buladi: past kuchlanishli 1000 V gacha va yukori kuchlanishli 1000 V dan ortik boʻlgan.
Elektr mexanik tizimlarning apparatlari, elementlari va o’zgartgich texnikasiga qoʻyiladigan talablar ularning vazifasi, ishlash sharoiti, kerakli ishonchliligi va x.k.larga bogʻliq . Talablardan umumiylarini alohida aytib ketamiz:
1. Nominal ish rejimida EA ning tok utkazuvchi kismining xarorati GOST yoki normativ xujjatida belgilangan qiymatdan ortmasligi kerak. K.Z. paytida tok utkazuvchi kismlar katta toklar utish jarayenida termik va dinamik kuchlar ostida buladi, bu esa apparatning ishchi kobiliyatiga taʼsir kilmasligi lozim.
2. Tez-tez ulab uzish rejimida ishlaydigan EA mustaxkam boʻlishi kerak.
3. K.Z. rejimida elektr zanjirni uzadigan EA ning kontaktlari shu rejimga mo’ljallangan boʻlishi zarur.
4. EA izolyatsiyasi uta kuchlanishlarga bardosh beruvchi bulib, atrof-muxit taʼsirida nominal xizmat davomatini taʼminlash kerak.
5. EA iloji boricha tez ishlaydigan va xatoliklari kichik bulish lozim.
6. Ishlab chikarishni avtomalashtirish elektr sxemalarni murakkablashishga olib keladi, yaʼni unda EA soni ortadi va ularning ishonchli boʻlishi ga katta talab kuyiladi.
7. EA ning vazni, gabaritlari, narxi va ekspluatatsion sarflar minimal boʻlishi zarur. Zamonaviy talablarga ko’ra EA 25 yil davomida remont va reviziyaga muxtoj bulmasligi kerak.