1. Inson mehnat faoliyatiga ta’sir etuvchi salbiy omillar,ularning turlari, mohiyati va himoyalanish usullari

Ishlab chiqarish jarayoni sanitariyasi va gigiyanasi. Inson mehnat 
faoliyatiningfiziologik gigienik asoslari. 
Ishlab chiqarish jarayonini mexanizasiyalash va avtomatlashtirish ishchilarning 
mehnat zo’riqishlarini (qo’lda ko’tarilib tushiriladigan og’ir yuklar, yuklarning 
tashilish masofalari, o’tishlarni kamaytirish, texnologik jarayonlar bilan bog’liq 
boshqa holatlar bo’yicha) keskin kamaytirish imkonini beradi, yoki odamning ish 
bajariladigan sohadan butunlay ketishini va ishlab chiqarish muhitini 
avtomatlashtirilgan mashinalar va qurilmalar yordamida masofadan turib 
boshqarishni 
ta`minlaydi.Biroq, 
texnologik 
jarayonlarni 
avtomatlashtirish 
qo’shimcha iqtisodiy sarf-harajatlarni talab qiladi, bu esa ko’rsatib o’tilgan chora-
tadbirlarni ishlab chiqarish amaliyotiga joriy etishda qiyinchiliklarni tug’diradi. 
Issiqlik nurlanishidan himoya qilishda turli xil issiqlikni alohidalovchi (ajratuvchi) 
materiallardan foydalaniladi, bunda issiqlik qaytaruvchi ekranlar va maxsus 
shamollatish tizimlaridan (havo almashtiruvchi) foydalaniladi. Yuqorida sanab 
o’tilgan himoya vositalari umumiy tarzda issiqlikdan himoya qilish vositalari deb 
nomlanadi. Issiqlikdan himoya qilish vositalari ishlash joyida issiqlik nurlanishi 
qiymatining 350 Vt/m
2
dan ortib ketmasligini ta`minlashi va issiqlik manbasining 
ichki qismida harorat qiymati 100°S gacha bo’lgan holatda qurilmalarning yuza 
qismida haroratning 35°S dan yuqori bo’lmasligini ta`minlashi yoki issiqlik 
manbasining ichki harorati 100°S dan yuqori bo’lgan holatlarda qurilmalar 
yuzasida harorat 45°S dan ortiq bo’lmasligini ta`minlash talab qilinadi.Issiqlikni 
ajratuvchi materiallarning asosiy samaradorlik xususiyati ularning issiqlik 
o’tkazuvchanlik koeffisentining pastligi xisoblanadi
2
, bunda ko’pchilik ushbu 
turdagi materiallar uchun ushbu qiymat 0,025-0,2 Vt/m·K ni tashkil qiladi. 
Issiqlik ajratilishi uchun turli xil materiallardan foydalaniladi, masalan, asbest 
to’qimasi va karton, maxsus beton va g’isht,ineral va shlakli paxta, shisha to’qima, 
uglerodli namat va boshqalar ishlatiladi. Ushbu ko’rinishda, issiq suv va bug’ 
o’tkazgich quvurlarda va shuningdek sovuq suv o’tkaziladigan quvurlarda, sanoat 
miqyosidagi sovitkichlarda issiqlikdan saqlovchi materiallar sifatida mineral paxta 
ishlatilishi mumkin. Issiqlikdan himoyalovchi ekranlar issiqlik manbalarini 
joylashtirishda, ishlash joylarida issiqlik nurlanishi ta`sirini kamaytirishda va 
2