1. Introdukciya haqqında tusinik. Introdukciya etilgen dárilik ósimlikler

Tik ósuvchi ǵozpanja-Potentilla erecta (L.) Raeusch., Potentilla tormentilla Neck.
Lapchatka pryamostoyashaya, kalgan dikiy Rosaceae
Ócimlikning xarakteristikası. Tik ósuvchi ǵozpanja (Potentilla erecta) Ránoguldoshlar (Rosaceae) tuxımlasına kiretuǵın, boyı 15-50 smga jetetuǵın kóp jıllıq ot ósimlik.
Geografiyalıq tarqalıwı. Rossiyanıń Evropa bóleginde, Ukraina, Belorussiya, Moldaviya, Kavkaz, Sibirda tarqalǵan.
Ximiyalıq quramı. Ósimliktiń jer ústki bóleginen kumarinlardan: skopoletin, umbelliferon; flavonoidlardan: kvertsetin hám izoramnetin glikozidlari, katexinlar, ellagovat, gallovat, qahrabo hám de xloragen kislotaları anıqlanǵan. Túbirpoyasi quramında triterpen saponinlar, katexinlar, kumarinlar, leykoantotsianlar, flobafenlar, xinnin, gallovat, ellagovat kislotaları, smolalar, efir moyi, askorbin kislota, kem muǵdarda may, 30 % ge shekem oshlovchi elementlar bar ekenligi anıqlanǵan. Túbirpoyasi jıynama -shaylar quramına kiredi.
Isletiliwi. Emlew maqsetinde ósimliktiń jer ústki bólegi hám túbirpoyasi isletiledi.
Burıwtiruvchi hám antiseptik dári retinde awızdıń silekey qabatları isiwi (stomatit, gingivit), tıs awrıwı hám tamaq awırıwda awız shayıw ushın hám de asqazan -ishek keselliklerin (enterit, enterokolit, dispepsiya) emlewde isletiledi.

Xosh iyisli ruta-Ruta graveolens L. Ruta Rutaceae
Ócimlikning xarakteristikası. Xosh iyisli ruta (Ruta graveolens) Rutadoshlar (Rutaceae) tuxımlasına tiyisli, kóp jıllıq yarım puta.
Geografiyalıq tarqalıwı. Xosh iyisli rutaning watanı Orta Jer teńizi esaplanıp, qubla Evropadan Kanar aralınacha tarqalǵan. Ózbekstanǵa introduktsiya etilgen ósimlik (Raximova, 2002).
Ximiyalıq quramı. Medicinada jer ústki bólegi isletiledi. Quramında efir moyi, rutin hám basqa flavonoidlar, alkaloidlar bar.
Isletiliwi. Ósimlikten tayarlanǵan preparatlar hám surgi dárileri radikulit, samal, nevralgiya, pleksit sıyaqlı keselliklerdi emlewde qollanıladı. Italiyada bul ósimlik jardeminde kóz kesellikleri; Kitayda bas awrıwları, pnevmoniya, balalar epilepsiyasi kesellikleri; Avstriyada revmatizm, nevroz sıyaqlı keselliklerdi emlewgen. Xalıq shıpakerlik kásibiinde ósimlik qaynatılǵanı menen hár qıylı irińli jaralar emlengen.