1. Iqtisodiy jarayon va hodisalarning obyektiv xususiyatlari va tadqiqot maqsadi nima malardan iborat?


Download 37.6 Kb.
bet9/13
Sana08.01.2022
Hajmi37.6 Kb.
#235220
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13
Muhammad  alayhissalomga  vahiy  qilingan,  deyiladi.  Qur‘oni 
Karimdagi iqtisodiy fikr va ko‗rsatmalar o‗zining to‗g‗ri va faolligi bilan 
ajralib turadi. 
Qur‘oni  Karimdagi  asosiy  g‗oyalardan  biri  musulmonlarning 
qardoshligi bo‗lib, arab qabilalari shu bayroq atrofida birlashdilar. Unda 
dehqon,  hunarmandlar  mehnati,  umuman  halol  mehnat  ulug‗lanadi, 
barcha boylik shu asosda paydo bo‗lishi uqtiriladi.  
Bu  muqaddas  kitobda  savdoga  katta  ahamiyat  beriladi,  sudxo‗rlik 
(sudxo‗rlik foizi) qoralanadi, xususiy mulkning muqaddasligi, birovning 
mulkiga  xiyonat  va  hatto,  hasad  qilish  katta  gunoh,  deb  ko‗rsatiladi. 
Islomda  jamiyatning  tengsizligi  taqdiri  azaldan,  deb  tan  olinadi,  ammo 
halollik  va  to‗g‗rilikka  buyuriladi  va  yolg‗on  ishlatish,  o‗g‗rilik  va 
mehnatsiz daromad topish man qilinadi. Qur‘oni Karimda qarz olish va 
berish,  merosni  taqsimlash,  yetim-yesirlarga  muruvvat,  xayr-ehson 
qilish,  o‗zaro  yordam  berish  haqidagi  g‗oyalar  hamda  soliq  turlari  va 
miqdori  to‗g‗risidagi  tushunchalar  katta  ahamiyat  kasb  etadi.  Oyati 
karima  va  hadisi  shariflarda  turli  kasblarni  egallash,  ayniqsa, 
dehqonchilik, qo‗ychivonlik bilan shug‗ullanish, mehnat qilish zarurligi 
marhamat qilingan. 
 
Qur‘oni  Karimdagi  iqtisodiy  g‗oyalarni  bir  necha  guruhga  ajratish 
mumkin.  Ulardan  biri  eng  avvalo  halol  mehnat,  xususan  dehqon, 
chorvador,  hunarmandlar  mehnati  ulug‗lanadi,  peshona  teri  bilan 
halollik  asosida  hayot  kechirishga  da'vat  etiladi,  barcha  boylikning 
asosida mehnat yotishi uqtiriladi.  
  «Yenglar,  ichinglar,  hadya  qilinglar,  ammo  isrof  qilmanglar»  (bu 
hozirgi  davrda  eng  asosiy  muammolardan  biri  hisoblanadi),  «Daryo 
bo„yida  tahorat  qilsangiz  ham  suvni  isrof  qilmanglar»  kabi  qoidalar 
aynan  hozirgi  zamon  iqtisodiyoti  va  ekologiyasi  uchun  nihoyatda 
ahamiyatlidir. 
Masalan,  Niso  surasida  (29-oyat)  «Mollaringizni  o‗rtalaringizda 
nohaq  (ya‘ni  o‗g‗rilik,  qaroqchilik,  sudxo‗rlik,  poraxo‗rlik,  qimor  kabi) 
yo‗llar  bilan  yemangiz!  Balki  o‗zaro  rizolik  bilan  bo‗lgan  savdo-sotiq 
orqali mol-dunyo qilingiz», deyiladi. Sudxo‗rlik, poraxo‗rlik kabi illatlar 
shar'iy jihatdan harom ekanligi qayta-qayta ta‘kidlanadi. 
Mulkning  muqaddasligi,  birovning  mulkiga  xiyonat  (ayniqsa, 
omonatga xiyonat) qoralanadi, hatto biron odamning mol-mulkiga hasad 
qilish ham katta gunoh, deb hisoblanadi.  
Masalan,  Moida  surasining  40-oyatida  yerdan  unumli  foydalanib 
olingan narsalargina insonga tegishli ekanligi ta‘kidlangan.  
Islomda  jamiyatning  tengsizligi  taqdiri  azaldan,  deb  tan  olinadi, 
ammo  halollik  va  to‗g‗rilikka  buyuriladi,  yolg‗on  ishlatish,  o‗g‗rilik, 
mehnatsiz daromad topish man etiladi. Bu xatoga yo‗l qo‗yganligi uchun 
qattiq  jazo  choralari  belgilanadi  (Moida  surasi,  38-oyat),  «ammo  kim 
bunday  jabru-zulmdan  keyin  tavba  qilib,  o„zini  tuzatsa,  albatta  olloh 
tavbasini qabul qilar» (39-oyat). 
Alloh  Taoloning  Qur‘oni  Karimda  qarz  olish  va  berish,  meros,  uni 
taqsimlash  (4-sura,  8-oyat),  yetim-yesirlarga  muruvvat,  xayr-ehson 
qilish  haqidagi  oyati  karimalaridan  kelib  chiqadigan  g‗oyalar  hamda 
soliq  turlari  va  miqdori  ham  katta  ahamiyat  kasb  etadi.  Yetim-yesirlar 
haqiga  xiyonat  qilish  eng  katta  gunohlardan,  deb  e'lon  qilingan. 
Shuningdek,  o‗zaro  yordam  ham  zarur,  lekin  yomon  ishlarda  va 
dushmanlikda emas, deyiladi.  

Download 37.6 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   13




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling