1. Kirish Sun’iy antitelalar olish bosqichlari. Immunizatsiya. Qo‘shilish, tanlash va ko‘paytirish

Birinchi yo‘nalish – laboratoriya va ishlab-chiqarish sharoitida tirik sistemaning nanohodisalari va nanomexanizmlarini modellashtirish va ularni qayta tiklash masalalari bilan shug‘ullanadi.
Ikkinchi yo‘nalish – tirik organizmlar ishtirokida nanobo‘lakchalar va nanomashinalar yaratish bilan shug‘ullanadi.
Uchinchi yo‘nalish – nanostrukturalar va nanojarayonlarni tirik organizmga kiritish bilan shug‘ullanadi va tirik organizmlarni o‘rganish, ularni holatini diagnoz qilish va davolashni o‘z oldiga maqsad qilib qo‘yadi.
Nanobiotexnologiya sohasidagi ishlanmalar molekulyar biologiya, hujayra biologiyasi, rivojlanish biologiyasi, genetika, mikrobiologiya va molekulyar biotexnologiya fanlarining yutuqlari asosida yaratiladi. Oliy ta’limni biotexnologiya mutaxassisligida bilim olayotgan talabalarning nanobiotexnologiya fanining mohiyani to‘liq tushunishlari ularga bazaviy bilimlarni eslashni taqozo qilib, ushbu darslik tuzilishi va uning mazmunini belgilashda ayrim chegaralanishlarga olib keldi.


Sun’iy antitelalar olish. Bizni xilma-xil va kunma-kun mukammallashib borayotgan mikroorganizmlar o‘rab turadi. Ularni hujumidan bizni antitanalar himoya qiladi. Antitanalar - B-limfotsitlar tomonidan odam immun sistemasini hujayralarini ishlab chiqaradi.
Antitanalar (to‘liq nomi - monoklonal antitana) qadimiy tabiiy struktura hisoblanadi. Har bir antitana – oqsilni Y ga o‘xshagan molekulasi bo‘lib, ularni har biri 2 og‘ir va 2 yengil polipeptid zanjirlardan hamda murakkab shakarlardan tashkil topgan (1-rasm).
Odam antitanalarining millionlab xilma-xil shakllari, birgina strukturani har xil variantlari hisoblanadi: 2 ta kattaroq (og‘irroq) zanjirlar, 2 ta kichikroq (yengil) zanjir bilan bog‘langan. Zanjir shoxlarini variabel segmentlar juftligi har bir tipdagi antitanalar uchun unikal bo‘lib, u “komplementarlikni aniqlovchi qism (uchastka)” deb ataladi. Aynan mana shu qism antitana qanday nishon bilan bog‘lanishini belgilaydi. Nanotana - bu tuya antitanasini o‘zgaruvchan (variabel) qismi, unda yengil zanjir bo‘lmaydi. Kattaligi bo‘yicha antitandan 10 marta yengilroq.
Antitanalar qonda suzib, “yo‘lma-yo‘l” o‘ziga uchragan molekulalarni tekshirib yuradi. Har bir antitana faqat bitta o‘ziga mos keladigan mikrob turini, allergenni yoki toksinni “axtarib” topadi. Immun himoyani mukammalligiga qaramasdan odam tez-tez kasallanib turadi. Immun sistema faoliyatida kamchiliklar seziladi: ba’zan juda sekin ishlaydi, ba’zan oqlab bo‘lmaydigan “madaniyat” (masalan, rakka nisbatan) ko‘rsatadi, ba’zan esa katta kuch bilan transplantatsiya qilingan organlarni chiqarib tashlashga harakat qiladi. Ba’zida xatolikka yo‘l qo‘yib, organizmni o‘zini hujayrasiga qarshi hujum boshlaydi. Bunday holatda immun reaksiyani o‘zi organlarni o‘z-o‘zidan parchalanishiga olib keladi. Masalan, revmatoidli artritda bo‘g‘imlarni ishdan chiqishi.
Har bir antitana faqat bitta o‘ziga mos keladigan mikrob turini, allergenni yoki toksinni “axtarib” topadi. Immun himoyani mukammalligiga qaramasdan odam tez-tez kasallanib turadi. Immun sistema faoliyatida kamchiliklar seziladi: ba’zan juda sekin ishlaydi, ba’zan oqlab bo‘lmaydigan “madaniyat” (masalan, rakka nisbatan) ko‘rsatadi, ba’zan esa katta kuch bilan transplantatsiya qilingan organlarni chiqarib tashlashga harakat qiladi. Ba’zida xatolikka yo‘l qo‘yib, organizmni o‘zini hujayrasiga qarshi hujum boshlaydi. Bunday holatda immun reaksiyani o‘zi organlarni o‘z-o‘zidan parchalanishiga olib keladi. Masalan, revmatoidli artritda bo‘g‘imlarni ishdan chiqishi.
Aynan mana shu qism antitana qanday nishon bilan bog‘lanishini belgilaydi. Nanotana - bu tuya antitanasini o‘zgaruvchan (variabel) qismi, unda yengil zanjir bo‘lmaydi. Kattaligi bo‘yicha antitandan 10 marta yengilroq.