1. Konvergent tarmoq ma’nosi. Konvergent tarmoq parametrlari

Konvergent tarmoqlarda boshqaruv tizimlarining konvergent usullari
Reja:
1.Konvergent tarmoq ma’nosi.
2.Konvergent tarmoq parametrlari.
3.Konvergent tarmoqning telekommunikatsiyadagi o’rni.
Bir necha yillar avval ko’plab tarmoq qurilmalari ishlab chiqaruvchilar va provayderlar iqtisodiy chiqimlarini kamaytirish, ishlatish va boshqarishni osonlashtirish maqsadida kommunikatsiya vositalarini birlashtirish muammosi ustida ish olib bora boshladilar. Dastavval bu muammoning yechimi sifatida multiservis tarmoqlar qarala boshlandi, lekin hozirgi kunga kelib, konvergent tarmoqlar haqida ko’p so’z yuritilmoqda. Konvergent tarmoqqa ta’rif berishdan oldin «konvergentsiya» atamasiga izoh berish lozim. Konvergentsiya — atamasi ingliz tilidagi «convergence» so’zidan kelib chiqqan bo’lib, «bir nuqtada birlashish» degan ma’noni bildiradi.
Bir necha yillar avval ko’plab tarmoq qurilmalari ishlab chiqaruvchilar va provayderlar iqtisodiy chiqimlarini kamaytirish, ishlatish va boshqarishni osonlashtirish maqsadida kommunikatsiya vositalarini birlashtirish muammosi ustida ish olib bora boshladilar.
Dastavval bu muammoning yechimi sifatida multiservis tarmoqlar qarala boshlandi, lekin hozirgi kunga kelib, konvergent tarmoqlar haqida ko’p so’z yuritilmoqda. Konvergent tarmoqqa ta’rif berishdan oldin «konvergentsiya» atamasiga izoh berish lozim. Konvergentsiya — atamasi ingliz tilidagi «convergence» so’zidan kelib chiqqan bo’lib, «bir nuqtada birlashish» degan ma’noni bildiradi.
Demak, konvergentsiya — turli texnologiya, mahsulot va xizmatlarning birlashish jarayonidir. Bundan kelib chiqqan holda, aytish mumkinki, konvergent tarmoq bu shunday tarmoqki, u umumiy kanal orqali real vaqt davomidagi nutqiy hamda videoaxborotlarni va boshqa turdagi ma’lumotlarni uzatishni ta’minlaydi. Multiservis va konvergent tarmoqlar o’rtasida qanday farq bor degan savol tug’ilishi tabiiy. Multiservis tarmoqlar turli xil ma’lumotlarni talab qilingan sifatda uzatishni ta’minlaydigan tarmoq hisoblanadi. Multiservis tarmog’ining klassik vakillari sifatida ATM (Asynchronous transfer mode) yoki Frame Relay texnologiyalari asosida qurilgan tarmoq-larni misol qilib keltirishimiz mumkin.
Multiservis tarmog’ining asosiy afzalligi kanal o’tkazish polosasining tejamli ishlatishidir. Lekin, multiservis tarmoqlardan farqli ravishda, konvergent tarmoqlar, ya’ni konvergent xizmat turlarini ko’rsatadigan tarmoqlarda o’tkazish polosasini tejashga e’tibor berilmaydi. Aksincha, bunday tarmoqlarning rivoji foydalanuvchi ilovasiga beriladigan kanalning mumkin bo’lgan maksimal kengligiga bog’liq bo’ladi. Chunki, ilovalarning o’zlari foydalanuvchining xizmat sifatiga talabidan kelib chiqqan holda kanallarni tejamkor ishlatishi mumkin. Bunga yaqqol misol sifatida real vaqt davomidagi nutqni uzatishga mo’ljallangan VoIP (Voice over IP) ilovasini keltirish mumkin. Bu ilova turli kodeklarni, turli kenglikdagi o’tkazish polosalarni ishlatadi va shunga mos holda ovozni foydalanuvchi talab qilgan har xil sifatda uzatadi. Konvergent tarmoq oldiga qo’yilgan asosiy talab bu, tarmoq ichidagi xizmatlarni tezkorlik bilan o’zgartirish yoki to’ldirish, shuningdek, foydalanuvchining geografik joylashuvi, ishlatayotgan qurilmasi va tarmoqqa ulanish usulidan qat’iy nazar, ularning xizmatlardan bir xil foydalanishini ta’minlashdir. Shu sababli konvergentlik tushunchasini turli ilovalar va xizmatlardan bir xilda foydalanish imkonini beruvchi apparat — dasturiy platformalarga nisbatan ishlatish mumkin.
\

Misol sifatida ko’pchilikka ma’lum bo’lgan Skype dasturini keltirishimiz mumkin. Bu dastur bitta interfeys orqali chatda muloqotni, telefon qo’ng’irog’ini va hattoki videokonferensiyani amalga oshirish imkonini beradi. Umumiy holda konvergentsiya uchta: tarmoqlar konvergentsiyasi, xizmatlar konvergensiyasi va ilovalar konvergensiyasi pog’onalariga ega. Tarmoq pog’onasida konvergentsiya aloqani IP asosidagi yagona transport platformasiga ko’chirish evaziga ekspluatatsiyon xarajatlarni kamaytirishga imkon beradi. Ilovalar konvergent-siyasi esa ilovalarni turli uzatish muhitlari orqali yetkazishni ta’minlaydi.
Xizmatlar konvergentsiyasi abonentlarga ovoz, ma’lumot va videoxizmatlarni innovatsion usullarni qo’llab, har qanday kirish imkoni bo’lgan tarmoq orqali ko’rsatishga yo’l ochadi. Demak, tarmoqlar konvergentsiyasi foydalanishdagi xarajatlar va kapital chiqimlarni tejashga, ilovalar konvergentsiyasi esa xizmatlarning yangi paketini shakllantirishga imkon beradi. To’la konvergentsiya esa uchta pog’onaning birlashishini ifodalab, unda IP texnologiya platforma sifatida ishlatiladi va u foydalanuvchilarga ilovalarni raqobatbardosh narxlarda yetkazishga hamda xizmatlarning uzluksizligiga imkoniyatni amalga oshiradi.
Bugungi kunda operatorlar konvergentsiya borasida sezilarli yutuqlarga erishdilar. Bunga misol sifatida Kelgusi avlod tarmog’ini (Next Generation Network, NGN) keltirishimiz mumkin. NGN tarmog’i konvergent tarmoqlarga xos bo’lgan xususiyatlarni o’zida mujassamlashtirgan tarmoq hisoblanadi. NGN haqida jurnalning avvalgi sonlarida [05.2006, 12.2006, 03.2007, 01.2008] yetarlicha ma’lumot berilgandi, shu sababli uning an’anaviy tarmoqlarga (masalan, umumfoydalanish telefon tarmog’i, UFTT) nisbatan ustunliklarini keltirib o’tish bilan cheklanish va 1-jadvaldagi ma’lumotlar orqali ularning imkoniyatlarini taqqoslab ko’rish mumkin.
Xulosa sifatida shuni aytish mumkinki, konvergent tarmoqlarni qurish va joriy qilish butun dunyo bo’yicha dolzarb masalalardan biri hisoblanadi. Dunyoning boshqa davlatlari qatori O’zbekistonda ham bir qator aloqa sohasida ish yurituvchi kompaniyalar masalan, yurtimizdagi eng yirik telekommunikatsiya operatori hisoblanmish «O’zbektelekom» AK va «East Telecom» MChJ shunungdek, bir necha uyali aloqa kompaniyalari o’z mijozlariga konvergent xizmatlarni taklif qilmoqdalar. Bu esa yurtimizda konvergent tarmoqlarga o’tish sari yuz berayotgan jarayonning bir bosqichidir.

XX asrning 90-yillaridan boshlab, telekommunikatsiyani raqamlashtirish jadal rivojlanmoqda. Bu nafaqat eng muhim bo‘libgina qolmay, balki uni iqtisodiy
usullar yordamida tarqatish, saqlash va qayta ishlashni ta’minlovchiumumiyyo‘nalishga aylandi. Raqamli telekommunikatsiya tarmoqlarining jadal rivojlanishi ularning analog tarmoqlarga nisbatan muhim afzalliklari bilan izohlanadi: yuqori shovqinbardosh immunitet, uzatish sifatining aloqaliniyalari uzunligiga zaifbog‘liqligi, aloqa kanallarining elektr parametrlarining barqarorligi; diskret xabarlarni uzatishdagi samaradorlik va boshqalar. Aloqa xizmatlari sonining o‘sishi
bilan bir qatorda ularning sifati ham o‘sgan, oddiy telefon aloqasidan to multimedia
xizmatlari bilan ta’minlovchi integratsiyali raqamlialoqa tarmoqlarigacha yetibkelgan.
Yuqori tezlikda ma’lumotlarni uzatish. Bu tasvirlarni, jumladan, to‘lqinli multimedia ilovalarida turli xil axborotlarni integratsiyalashuvini hosil yetish, mahalliy, shaharlararo va hududiy aloqa tarmoqlarini tashkil yetish uchun zarurdir.
Telekommunikatsiya tarmog‘ida tarmoqningmoslashuvchanligi vaishonchliligini oshiradigan, global tarmoqlarni boshqarishni osonlashtiradigan intellektuallik bo‘lishi kerak. Tarmoqlarning intellektualizatsiyasi tufayli foydalanuvchifaol mijozga aylanib, tarmoqni mustaqil ravishda boshqarishi, kerakli
xizmatlarni buyurtma qila olish imkoniyatiga ega bo‘ladi va passiv iste’molchi bo‘lishdan voz kechadi. Abonent terminalining uskunasi mobil bo‘lishi kerak. Elektron qurilmalarni miniaturizatsiyalashda avanslar,ularning narxinipasaytirishmobil terminallarning global tarqalishi uchun yeng muhim shartlar hisoblanadi. Bu tufayli har doim va istalgan joyda aloqa xizmatlarini ko‘rsata olish imkoniyatini yaratiladi.
O‘zbekiston zamonaviy aloqa tarmoqlari ancha rivojlangan hudud hisoblanadi. Aloqa tarmog‘i bu jismoniy aloqa kanallari,har xil magistral vatarmoq
texnologiyalari, aloqa texnikalari va protokollar yordamida ma’lumotlarni uzatish uchun mo‘ljallangan tizim hisoblanadi.
Peer-to-peer tarmoqlarining paydo bo'lishi oddiyInternet foydalanuvchilariham, kompyuter texnologiyalari sohasidagi mutaxassislarning e'tiborini tortdi. Hozirda Internet-trafikning yarmidan ko'pi Peer-to-peer fayl almashish tarmoqlariga tegishli. P2P atamasi deyarli tengdosh-tengdosh degan ma'noni anglatadi. Peer-to-peer tarmog'i - bu bir nechta qurilmalarga resurslarni
almashish va vositachisiz bir-biri bilan to'g'ridan-to'g'ri aloqa qilish imkonini beradigan serversiz tarmoq texnologiyasi. Demak, peer-to-peer tizimining a'zosi bo'lgan har bir kompyuter unda saqlangan fayllar uchun server vazifasini bajaradi.
Men sizga P2P bo'yicha o’z fikrimni aytadigan bo’lsam - kelajakdagi va hozirgi axborotlar tarmoqlarining ushbu arxitekturasi qanday muammolarni hal qilishi mumkin. Haqiqiy P2P - bu peer-to-peer tarmog'i bo'lib, unda mutlaqo barcha tarmoq tugunlari bir xil funksiyalarni bajaradi yoki atrofdagi sharoitga qarab o'z funksiyalar to'plamini avtomatik ravishda o'zgartirishi mumkin.
P2P tarmog'ida "tengdoshlar", masalan, Internet orqali bir-biriga ulangan kompyuter tizimlari va boshqa qurilmalardir. Fayllarni to'g'ridan-to'g'ri ushbu tizimlar ulangan tarmoq orqali almashishimiz mumkin. Buning uchun markaziy server talab qilinmaydi. Peer-to-peer tarmog'ining bir qismi bo'lgan kompyuterlar yoki qurilmalar to'g'ridan-to'g'ri bir-biriga bog'langan va biz ularni tengdoshlar deb ataymiz. Markaziy tengdoshlar va markaziy boshqaruv yo'q asbob tarmoqda. Boshqacha qilib aytganda, P2P tarmog'idagi har bir kompyuter bir vaqtning o'zida server va mijozga aylanadi.
Tengdoshlar peer-to-peer tarmog'ida mavjud bo'lgan barcha resurslarni, hattoki markaziy server ishtirok etmasa ham bo'lishadi. P2P tarmog'idagi umumiyresurslar hisoblash quvvati, diskni saqlash maydoni yoki tarmoqli kengligi kabi narsalar bo'lishi mumkin.
Taniqli P2P yechimi - bu Bluetooth. Bilan Bluetooth biz shuningdek markaziy server yoki xizmatning aralashuvisiz qurilmalarni bittadan biriga ulaymiz.
Peer-to-peer tarmoqlarining asosiy maqsadi resurslarni almashish va kompyuterlar va qurilmalarning birgalikda ishlashiga, ma'lum bir xizmatni ko'rsatishga yoki ma'lum bir vazifani bajarishga yordam berishdir. Yuqorida aytib o'tganimizdek, biz P2P-dan foydalanamiz, masalan,qayta ishlash quvvati, tarmoq o'tkazuvchanligi yoki diskni saqlash maydoni kabi barcha turdagi hisoblash manbalarini almashish uchun. Masalan, ilmiy eksperimentlar doirasida ko'ngillilar o'zlarining hisoblash imkoniyatlaridan foydalanishlari mumkin. Bu natijalarni tezroq ishlab chiqaradigan ulkan qudratli kompyuterni yaratadi.
Biroq, "peer-to-peer" tarmoqlari uchun eng keng tarqalgan holat - bu Internetdagi fayllarni almashish. Peer-to-peer tarmoqlari fayllarni almashish uchun juda mos keladi, chunki ular ulangan kompyuterlarga bir vaqtning o'zida fayllarni qabul qilish va fayllarni yuborish imkoniyatini beradi.
Oddiy vaziyatda siz faylni yuklab olishingiz mumkin bo'lgan veb-saytga kirasiz. Bunday holda, veb-sayt server vazifasini bajaradi va sizning kompyuteringiz faylni qabul qiladigan mijoz sifatida ishlaydi. Agar siz bitta faylni peer-to-peer tarmog'i orqali, masalan BitTorrentveb-saytidan yuklab olsangiz, yuklab olish boshqacha tarzda amalga oshiriladi. Fayl kompyuteringizga ushbu faylga ega bo'lgan P2P tarmog'idagi ko'plab boshqa kompyuterlardan keladigan bir nechta qismlarga yuklab olinadi. P2P texnologiyasi uni yana bitta faylga aylantiradi. Shu bilan birga, fayl sizning kompyuteringizdan uni so'raganlarga yuboriladi.
Peer-to-peer tarmog'ining kashshofi 1979 yilda ishlab chiqilgan USENET. Bu foydalanuvchilarga xabarlarni yangiliklarni o'qish va joylashtirishga imkon beradigan tizim edi. Bu hozirgi onlayn forumlarga o'xshash tarmoq tizimi edi, faqat USENET markaziy server yoki administratorga ishonmaydi. USENET bir xil xabarni tarmoqdagi barcha serverlarga ko'chirdi.Xuddi shunday, barcha P2P tarmoqlari o'zlarida mavjud bo'lgan barcha resurslarni tarqatadi va ulardan foydalanadi.
P2P tarixidagi keyingi katta voqea 1999 yilda Napster hayotga kelganida bo'lgan. Napster fayllarni almashish dasturi bo'lib, odamlar musiqani tarqatish va yuklab olish uchun foydalangan. Napster-da tarqalgan musiqa ko'pincha mualliflik huquqiga ega edi va tarqatish noqonuniy edi. Biroq, bu odamlarga Napsterni ommaviy ravishda o'rnatishga xalaqit bermadi. Napster P2P-ni asosiy oqimga aylantirganda, Napster oxir-oqibat muvaffaqiyatsizlikka uchradi va rasmiylar uni barcha noqonuniy tarkib bilan bo'lishgani uchun o'chirib qo'yishdi. Yaxshisi xavfsiz tomonda bo'ling va faqat qonuniy veb-saytlardan dasturiy ta'minot va musiqani yuklab oling. Bugungi kunda P2P hali ham Internet-fayllarni almashish bo'yicha eng mashhur texnologiyalardan biri hisoblanadi.
Peer-to-peer tarmog'iga qo'shilish uchun kompyuterga qo'yiladigan yagona talab - bu Bluetooth yoki Internet aloqasi va P2P dasturi. Ushbu dasturlar P2P tarmog'iga ulanadi, masalan "Gnutella", bu kompyuterga tarmoqdagi minglab boshqa tizimlarga kirish imkonini beradi.
Bluetooth ulanishi doimo bitta va har doim ham qisqa masofa.
Tarmoqqa ulanganingizdan so'ng, P2P dasturi boshqa foydalanuvchilarning kompyuterlarida fayllarni qidirishga imkon beradi. Shuningdek, tarmoqdagi boshqa foydalanuvchilar kompyuteringizdafayllarni qidirishlari mumkin, lekin odatda faqat siz ulashish uchun tayinlangan papkada.