1 labaratoriya ishi isitish tizimlarining elementlari ishdan maqsad

---

7 
1 - LABARATORIYA ISHI 
 
ISITISH TIZIMLARINING ELEMENTLARI 
 
Ishdan maqsad: Membranali kengaytiruvchi bak vazifasini tushunish
Tayanch iboralar: Termovintel, radiator, indikator, nasos, armatura, o‘lchov 
halqasi, tarmoq venteli, manometr. 
Kerakli jihozlar: Tajriba o‘tkazish uchun mahsus qurilma, kerakli o‘lchamdagi 
quvurlar, radiatorlar, quvvat sarfini o‘lchash uskuna, bosim o‘zgarishini o‘lchovchi 
tarmoq venteli. 
TOPSHIRIQ: 
Iste‘molchi tizimda doimo havo mavjudligiga va har safar suv qo‘shish 
kerak bo‘lishiga shikoyat qilmoqda. Isitish bosqichida membranali bakda 
qo‘shimcha bosim mavjud bo‘lmaganligi sababli, u suvni qabul qila olmaydi. 
Natijada bosim oshib boradi va saqlagich klapan ochiladi. Sovush bosqichida 
(masalan, tunda harorat tushishi) suv hajmi yana kamayadi. Tizimda past bosim 
hosil bo‘ladi va u o‘ziga havoni tortadi. So‘ng tegishli qo‘shimcha bosim mavjud 
bo‘lmaganligi sababli, suvdan havo va uglerod ikki oksidi ajraladi, chunki harorat 
oshganda, suv gazni kamroq biriktiradi. Bu havo bilan muammo va isitish tizimida 
oqimdan hosil bo‘lgan shovqinga olib keladi, ulardan havoni chiqarib, uzoq vaqtga 
qutilish mumkin emas. 
STENDDA O’QUV MASHG’ULOTIDAN OLDIN TAYYORLANISHI:
1.Manometr yordamida tizim to‘ldirilganligini tekshirish. 
2.Aylanish tezligi doimiy bo‘lgan nasosni o‘rta darajaga qo‘yish 
3.Havo nasosi yordamida kengaytiruvchi bakning pastki klapanida qo‘shimcha 
bosimni 0,7 bar darajasida o‘rnatish. 

---

8 
ISHNI BAJARISH TARTIBI: 
Kengaygan suvni hisoblash 
1. Marker yordamida bakda suv darajasi belgilanadi. 
2. Elektr isitish o‘zagini yoqing. 
3. Membrana (kolba diski…. turg‘un holatgacha pasayishi kuzatiladi. 
Bosimni ushlash 
1. Ishlab turgan isitish o‘zagida membranali bakning qo‘shimcha bosimi 
pasayadi 
2. Havo o‘tkazgichda havo pufaklari paydo bo‘lishi kuzatiladi hamda oqim 
shovqini eshitiladi. 
3. So‘ng havo nasosi yordamida kengaytiruvchi bakka qayta bosim yuboriladi. 
4. Havo pufakchalari va oqim shovqini yo‘q bo‘ladi. 
5. Olingan natijalar jadvalga qayd qilinadi. 
T/r 
Ishning nomi 
1-kuzatuv 
natijasi 
2-kuzatuv 
natijasi 
Xulosa 
1 
2 
3 
4 
 Hisoblash usuli 
 
m=
formulasi yordamida stendda suv miqdorini hisoblash mumkin. 
Bunda isitishdan so‘ng harorat uchun uzatish va qaytarish orasidagi o‘rtacha 
qiymat olinadi. 
Berilgan: t
1
=20 
0
C 
t
2
=49 
0
C 
d
k
=78mm=0.78dm kolba diametri 
V – suv hajmi litrda 
Hisoblash: m=
m=tizimdagi suv og‘irligi (kg) 
V=tizim hajmi (dm
3
) 
v=maxsus hajm (dm
3
/kg) 
V=
2
*
h=3,14/4*(0,78)
2
*0,19=0,091dm
3
h=v
49
-v
20
=(1,0117-1,0017) dm
3
/kg
m=(0,09 dm
3
/0,01 dm
3
/kg)=9,1kg
V=9,1litr