1. Lizing tizimidan foydalanish imkoniyatlari 8

2.O‘zbekistonda lizing xizmatlari kursatish va botttkaritttning xukukiy- me’yoriy asoslarini yaratilishi

Lizing xizmatlarini moliyaviy dastak sifatida karar ekanmiz, uning rivojlantirish albatta, xukukiy-me’yoriy asoslarini mukamal yaratilganligiga boglikdir.
Uzbekiston Respublikasida lizing xizmatlariga oid xukukiy-me’yoriy xujjatlarni dastlabki asoslari 1991 yil 16 iyuldagi Vazirlar Maxkamasining karori bilan tasdiklangan “Uzbekiston SSJ dexkonchilik- sanoat kompleksini moddiy-texnikaviy ta’minlash va texnikani tuzatish davlat-kooperativ kumitasi («Uzkishlokxujalik-ta’minot tuzatish») tugrisida”giNizom bulib, bu Nizomga kura «Uzkishlokxujalik-ta’minot tuzatish» davlat-kooperativiga lizing kompaniyalari barpo etish, takchil maxsulotlarni yetkazib berish yuzasidan bitimlar tuzishva boshka xukuklar berilgan bulib, keyinchalik bu kumitaUzbekiston Respublikasi Prezidentining ««Uzkishlokxujalik-ta’minot tuzatish» davlat-kooperativ kumitasini «Uzagromashservis» uyushmasi etib uzgartirish tugrisida»gi 2000yil 31 oktabrdagi PF-2741-son farmonini asosida «Uzagromashservis» uyushmasi etib tayinlangan va unga mashina-traktor parklariga lizing
asosida kishlok xujalik texnikasi yetkazib berish tugrisida
«Uzkishlokxujalikmashlizing» kompaniyasi bilan shartnomalar tuzish va boshka xukuklar berilgan. Navbatdagi me’yoriy xujjat Vazirlar Maxkamasining1992 yilning 26 fevraldagi 85-sonli karoriga asosan tasdiklangan “Uzbekiston Respublikasida tadbirkorlikni kullab- kuvvatlash Jamgarmasi tugrisida”gi Nizomi bulib, unga kura “Tadbirkorlikni kullab-kuvvatlash Jamgarmasi”Jamgarma mablaglaridan faol foydalanishga yordam beruvchi kredit berish,lizingoperatsiyalari va ijaraning turli shakllarini amalga oshirishni ta’minlashxukuklari berilgan bulib, tadbirkorlarni uz texnik kuvvatini oshirish va yetarli darajada ishlab chikarishni ta’minlash uchun lizing vositalarini berish uchun zarur mablaglar bilan ta’minlagan.
Lizing xizmatlarini banklar sektoriga kirib kelishini bevosita, respublikamizda tijorat banklaring faoliyati tugrisidagi me’yoriy- xukukiy asoslarni yaratilishi bilan chambarchas buglikdir. Xususan, Uzbekiston Respublikasi Tashki iktisodiy faoliyat milliy banki 1993 yil 21 yanvar tashkil etilgan bulib, ushbu bank Nizomiga kura,ushbu jumlalar:
“boshka operatsiyalar bilan bir katorda bankasbob-uskuna, xisob-kitob terminallari, bankomatlar, transport vositalari va boshka mol-mulkni sotib oladi xamda ijara va lizing shartlarida berishi belgilangan”19 keltirilgan bulib, xalkaro lizing xizmatlarini amalga oshiruvchi bank sifatida xam keng xukuklar berilgan.
Vazirlar Maxkamasining 1993 yil 27 avgustdagi 430-son karoriga muvofik Uzbekiston Respublikasi mexnat jamgarmalari va axoliga kredit berish davlat-tijorat banki («Uzjamgarmabank»)ning “lizing faolitya bilan shugullanish xukuki berilgan” bulib, keyinchalik bu bank axoliga kursatilayotgan bank xizmatlarining keng kulamli tizimini yaratish, erkin pul mablaglarining omonatlarda tuplanishidan axoli manfaatdorligini oshirish, axoliga kredit berishga xamda xalk xujaligining ustun tarmoklarini rivojlantirishga yunaltirilayotgan kredit-investitsiya resurslarini kupaytirish maksadida Vazirlar Maxkamasi karorgi asosan Uzbekiston Respublikasi Moliya vazirligi va Markaziy bankining Uzbekiston Respublikasi mexnat jamgarmalari va axoliga kredit berish davlat-tijorat bankini boshlangich ustav fondi 100 mln sum bulgan, Uzbekiston Respublikasi davlat-tijorat Xalk bankiga aylantiriladi.
Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining karori asosida tashkil etilgan xususiy tadbirkorlik va kichik biznesni kullab-kuvvatlash fondi (biznes-fondi)ni xamda uning faoliyati masalalari tugrisida xorijiy uskunalar lizingini tashkil etish asosida xususiy tadbirkorlik va kichik biznesni texnologik jixatdan kullab-kuvvatlash masalalari yuzasidan chikarilgan, Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining 2003 yil 24 dekabrdagi 563-sonli «kichik tadbirkorlik sub’ektlarini moliyaviy kullab-kuvvatlash mexanizmini takomillashtirishga doir tashkiliy chora-tadbirlar tugrisida»gi karoriga muvofik uz kuchini yukotgan, va «mikrokreditbank» aksiyadorlik-tijorat banki Vazirlar Maxkamasining 1996 yil 9 iyuldagi 240-son karori talablariga muvofik maxalliy xom ashyodan eksportga yunaltirilgan maxsulotlar ishlab chikarishni kengaytirish maksadida tadbirkorlarga lizing asosida zamonaviy chet el texnologiya liniyalari va asbob-uskunalari yetkazib berish yuli bilan xususiy tadbirkorlik va kichik biznes loyixalarini kullab- kuvvatlash uchun «raanani-xolding» kompaniyasi bilan 50 mln. aksh dollari summasidagi kushma dasturning amalga oshirilishi kuzda tutilgan.
Respublikada zamonaviy infrastrukturani shakllantirish xamda tovarlar va xizmatlar bozorini rivojlantirish maksadida Vazirlar Maxkamasining1995 yilning 5 yanvardagi 6-sonli«Uzbek Lizing Interneyshnl AJ» kushma lizing kompaniyasini tashkil etish tugrisidagi karoriga asosan, Uzbekiston Respublikasi Tashki iktisodiy faoliyat milliy bankining Xalkaro moliya korporatsiyasi, Yevropa kayta kurish va tarakkiyot banki, Meybank (Malayziya) bilan birgalikda «Uzbek lizing Interneyshnl AJ» kushmalizing kompaniyasini ta’sis etilgan.
«Uzbek Lizing Interneyshnl AJ» kushma lizing kompaniyasining bosh vazifalari kuyidagilar xisoblanadi:
-texnologiya asbob-uskunalarini respublikaning mulkchilikning barcha shakllaridagi xujalik yurituvchi sub’ektlarigalizingga berish uchun sotib olish va ulardan foydalanishni uzok muddatlarda mablag bilan ta’minlash;
-eksport imkoniyatlarini kupaytirish va importning urnini bosadigan ishlab chikarishlarni rivojlantirish maksadida Uzbekiston iktisodiyotining ustuvor tarmoklarigalizingdoirasida ilgor
texnologiyalarni jalb etish;
-urta va kichik tadbirkorlikni rivojlantirish, xalk iste’mol tovarlari ishlab chikarishni va xizmatlar kursatishni kupaytirish uchun keng kulamlilizingxizmatlari kursatish;
-lizingoperatsiyalarini amalga oshirish uslubiyotini xamdalizingxizmatlari bozorini rivojlantirish buyicha tavsiyanomalarni ishlab chikish .
Respublikadagi mavjud vaziyatdan kelib chikkan xolda, Uzbekiston
Respublikasi Vazirlar Maxkamasining karoriga asosan Uzbekiston Respublikasi Davlat mulki kumitasi Moliya vazirligi, «Uzistikbolstat» davlat kumitasi, Adliya vazirligi, Tashki iktisodiy faoliyat milliy banki bilan birgalikda kishlok joylardalizingshartlarida kishlok xujaligi maxsuloti va maxalliy xom ashyoni kayta ishlovchi ixcham, yukori unumli texnologik asbob-uskunalarni lizing shartlarida kichik va xususiy korxonalarga, fermer (dexkon) xujaliklariga beruvchi xorijiy investorlar ishtirokidagi sugurta va lizing kompaniyalari tarmoklarini rivojlantirishga oid takliflarni23 ishlab chikilagan va amaliyotga joriy etilgan. Shu karor asosida ishlab chikilgan “ 1996 yilda iktisodiy isloxotlarni chukurlashtirish chora-tadbirlari” dasturida Davlat mulki kumitasi, Moliya vazirligi, Markaziy bank, Adliya vazirligi, Tashki Iktisodiy Alokalar Vazirligiga lizingkompaniyalari xamda investitsiya fondlari tugrisidagi konunlarni ishlab chikish va ularni joriy etish yuzasidan takliflarni kurib chikish yuklatilgan.
Lizing xizmatlari va lizing munosabatlarini, xamda fukarolarning ushbu tushuncha yuzasidan javobgarlik va ma’sulyalarini belgilab beruvchi va tartibga soluvchi me’yoriy xujjat 1996 yilning 15 aprelida kabul kilingan Uzbekiston Respublikasining Fukarolik Kodeksi bulib, ushbu kodeksning 6-bulim 587-599-moddalari bevosita lizing xizmatlariga daxldor xisoblanadi.
Lizing xizmatlarini rivojlanishini nafakat kishlok xujaligi soxasida balki, respublikamizing boshka soxalari katori aviatsiya soxasida xam kurishimiz mumkin.Aviatsiya xizmatlari xalkaro bozorida «Uzbekiston xavo yullari» milliy aviakompaniyasining rakobatdoshliligini kullab- kuvvatlash maksadida 1996 yil 25 noyabrda «Uzbekiston X,avo Yullari» aviakompaniyasi tomonidan ikkita kiymati 201 826 000 aksh dollari summasiga teng Boing-767-zoo yeg samolyoti va RW-4062 rusumli dvigatel komplekti yuzasidan «Boing» (aksh) va «Pratt End Uitney» (aksh) kompaniyalari bilan moliyaviy ijara(lizing) kontraktlar imzolangan.