1. Mantiqiy amallar haqida

<sub>Axborot — atrof-muHitdagi ob’ektlar, voqealar, ularning parametrlari, xususiyatlari va holati haqidagi ma’lumotlar bo’lib, ularni axborot tizimlari (tirik organizmlar, boshqaruvchi mashinalar va shu kabilar) qabul qilib,foydalanadilarBiror ob’ekt yoki voqea haqidagi bitta axborot ma’lumoti (gazetadagi maqola, e’lon, xat, telegramma, hikoya, chizma, radioeittrish va shu kabilar) uni tushunish, unga qiziqish nuqtai-nazaridan turli toifadagi kishilar uchun turlicha axborot miqdorida yetkaziladi.
Masalan, yapon tilida tuzilgan ma’lumotning ushbu tilni bilmagan insonga hech qanday qizig'i yo’q. Biroq yapon tilini biladigan kishiga u qimmatli, muHim ma’lumot bo’lishi mumkin. Maxsus belgilar orqali ifodalangan ma’lumot ham bu belgilardan foydalanish qoidalarini bilmagan kishiga yangi ma’lumot bo’la olmaydi. Belgilar qoidasidan foydalanish ma’lum bo’lgandagina, ushbu ma’lumot ma’nosini anglash mumkin.Axborot ma’lumotning tavsifi emas, u ma’lumot va uning iste’molchisi o’rtasidagi o’zaro munosabatni bildiradi. Iste’molchisiz ma’lumot ma’noga ega emas. Ma’lumot iste’molchi tomonidan o’zlashtirilgandagina axborotga aylanadi.
Axborot turli shakllar va ko’rinishlarda mavjud bo’lishi mumkin.:Matnlar, rasmlar, chizmalar, fotosuratlar ko’rinishida;Yorug'lik nuri va tovush signallari ko’rinishida;Radioto’lqinlar ko’rinishida;Elektr va nerv impulslari ko’rinishida;Magnit yozuvlari ko’rinishida;Imo-ishora va mimika orqali;Hid va ta’m ko’rinishida;Avloddan avlodga o’tuvchi irsiy xromosomalar va shu kabilar ko’rinishida.
Axborot xossalari nuqtai nazaridan qaralayotgan moddiy va nomoddiy dunyoning predmetlari, jarayonlari, voqealari informatsion ob’ektlar deyiladi..Axborot qandaydir manbadan qabul qiluvchiga xabar yoki ma’lumot ko’rinishida ular o’rtasidagi aloqa kanali orqali uzatiladi. Manba xabarni uzatishida uni uzatiladigan signalga aylantirib kodlashtiradi. Ushbu signal aloqa kanali orqali uzatiladi. Natijada qabul qiluvchida qabul qilingan signal hosil qilinib, u qabul qilingan ma’lumotga aylantirilishi uchun signaldan asliga qaytarish maqsadida dekodlashtiriladi.Misollar:Ob-havo prognozi ma’lumotlari axborot qabul qiluvchiga (teletomoshabinga) manbadan - meteorolog-mutaxassisdan aloqa kanali - televideniye signallarini uzatuvchi apparatura orqali televizorga uzatiladi;Jonli mavjudot o’zining sezgi organlari (ko’zlari, quloqlari, burni, terisi, tili va shu kabilar) orqali tashqi dunyodan axborot oladi, uni muayyan ketma-ketlikdagi nerv impulslariga aylantiradi, nerv tolalari orqali uzatib, o’z xotirasida miyaning neyron strukturalari ko’rinishida saqlaydi, impulslarni qayta ishlash yoki tahlil qilish natijasida o’z harakatlarini boshqaradi yoki tovush signallari beradi, ya’ni o’z faoliyatda foydalanadi.Axborotni qayta ishlash - bir xil informatsion ob’ektlarni ba’zi algoritmlarni bajarish asosida boshqa informatsion ob’ektlardan olishdir. Axborotni qayta ishlash axborot ustida bajariladigan asosiy amallardan biri va axborot turli-tuman bo’lishi va uning ko’lamini (hajmini) oshirishning asosiy vositasidir.


8.Mantiq asoslari va mantiqiy amallar.
Dasturlash bilan bevosita bog'liq bo'lgan fan matematik mantiq deb ataladi. Matematik mantiqning asosini mantiq algebrasi yoki takliflar hisobi tashkil etadi. Taklif - bu to'g'ri yoki noto'g'ri ekanligini aniq aytish mumkin bo'lgan har qanday bayonot. Masalan, “Oy Yerning sun’iy yo‘ldoshidir” degan gap to‘g‘ri; "5 > 3" - rost; "Moskva - Xitoyning poytaxti" - yolg'on; "1 = 0" noto'g'ri. True yoki false mantiqiy qiymatlardir. Yuqoridagi gaplarning mantiqiy ma'nolari yagona aniqlangan; boshqacha aytganda, ularning qiymatlari mantiqiy konstantalardir.Tengsizlikning mantiqiy qiymati x< 0Matematik mantiqning rasmiy apparati asoslari 19-asr oʻrtalarida yaratilgan. Ingliz matematigi Jorj Bul. Uning sharafiga taklif hisobi mantiqiy algebra, mantiqiy miqdorlar esa mantiqiy deb ataladi.
Yagona gaplarni mantiqiy amallar yordamida murakkab mantiqiy formulalarga birlashtirish mumkin.
Mavjud uchta asosiy mantiqiy amal: inkor qilish, konyunksiya (mantiqiy ko‘paytirish) va diszyunksiya (mantiqiy qo‘shish).
inkor qilish operatsiyasi matematik mantiqda ¬ belgisi bilan belgilanadi va zarracha emas deb o'qiladi. Bu bitta operatsiya.
Masalan, ¬ (x = y) "emas (x teng y)" ni o'qiydi. Agar x y ga teng bo'lmasa, natija to'g'ri, x y ga teng bo'lsa noto'g'ri bo'ladi. Inkor qilish mantiqiy qiymatning qiymatini o'zgartiradi.Bog'lovchi amal & bilan belgilanadi va zarracha va sifatida o'qiladi . Bu ikki tomonlama operatsiya. Masalan, (x > 0) & (x< 1) читается «х больше 0 и х меньше 1». Данная логическая формула примет значение истина, если х (0,1), и ложь - в противном случае. Следовательно, результат конъюнкции - истина, если истинны оба операнда. Ajratish operatsiyasining belgisi v zarracha sifatida o'qiladi yoki. Masalan, (x = 0) v (x = 1) "x 0 yoki x 1" deb o'qiydi. Agar x ikkilik raqam (0 yoki 1) bo'lsa, formula rost deb baholanadi. Shuning uchun, agar kamida bitta operand rost bo'lsa, dis'yunksiya rost deb baholanadi.
Paskalda mantiqiy qiymatlar noto'g'ri (noto'g'ri) va rost (to'g'ri) funktsiya so'zlari bilan belgilanadi, mantiqiy turdagi identifikator esa mantiqiydir.Boolean tipidagi qiymatlarga (doimiy va o'zgaruvchilarga) qo'shimcha ravishda, mantiqiy qiymatlar noto'g'ri, rost relyatsion operatsiyalar natijalarini qabul qiladi.Relyatsion amallar (18-rasm) ikkita operandni solishtiradi va ular orasidagi mos munosabat haqiqat yoki noto'g'ri ekanligini aniqlaydi.Mantiqiy operatsiyalar mantiqiy turdagi operandlarda bajariladi. To'rtta mantiqiy amal mavjud: Not - inkor qilish; Va - mantiqiy ko'paytirish (bog'lanish); Yoki - mantiqiy qo'shish (ajralish). Ushbu uchta majburiy operatsiyadan tashqari, Turbo Paskalda yana bir operatsiya mavjud - XOR . Uning belgisi Hor xizmat so'zidir. Bu ikkilik operatsiya bo'lib, agar ikkala operandda turli mantiqiy qiymatlar bo'lsa, rost deb baholanadi.Aloqaviy operatsiyalar eng past ustunlikka ega. Shuning uchun agar mantiqiy operatsiya operandlari munosabatlar bo'lsa, ular qavs ichiga olinishi kerak. Masalan, 1 ≤ x ≤ 50 matematik tengsizlik quyidagi mantiqiy ifodaga mos keladi:(1<=X) And (X<=50)Mantiqiy ifoda dasturlash tilida yozilgan mantiqiy formuladir. Mantiqiy ifoda mantiqiy operatorlar va qavslar orqali bog'langan mantiqiy operandlardan iborat. Mantiqiy ifodani baholash natijasi mantiqiy qiymatdir (noto'g'ri yoki haqiqiy). Mantiqiy operandlar mantiqiy konstantalar, o‘zgaruvchilar, funksiyalar, relyatsion amallar bo‘lishi mumkin. Bitta mantiqiy operand mantiqiy ifodaning eng oddiy shaklidir.Mantiqiy ifodalarga misollar (bu erda d, b, c - mantiqiy o'zgaruvchilar; x, y - haqiqiy o'zgaruvchilar; k - butun o'zgaruvchi):Agar d = rost; b = noto'g'ri; c = rost; x=3,0; y=0,5; k=5 bo‘lsa, hisoblash natijalari quyidagicha bo‘ladi:Misolda odd(k) mantiqiy funksiyasidan foydalaniladi.
9.Informatikaning asosiy tushunchalarini yoritib bering.
Informatika hisoblash, avtomatlashtirish va axborotni oʻrganadi.[1] Kompyuter fanlari nazariy fanlarni (masalan, algoritmlar, hisoblash nazariyasi, axborot nazariyasi va avtomatlashtirish) amaliy fanlarga (jumladan, apparat va [[Dasturlash|dasturiy taʼminotni] va joriy etish) qamrab oladi.[2][3][4] Kompyuter fanlari odatda akademik tadqiqot sohasi hisoblanadi va kompyuter dasturlashdan farq qiladi.Algoritmlar va maʼlumotlar tuzilmalari kompyuter fanida markaziy oʻrinni egallaydi.[6] Hisoblash nazariyasi hisoblashning mavhum modellari va ular yordamida hal qilinadigan masalalarning umumiy sinflariga tegishli. Kriptografiya va kompyuter xavfsizligi sohalari xavfsiz aloqa va xavfsizlik zaifliklarining oldini olish vositalarini oʻrganishni oʻz ichiga oladi. Kompyuter grafikasi va hisoblash geometriyasi tasvirlarni yaratishga qaratilgan. Dasturlash tili nazariyasi hisoblash jarayonlarini tavsiflashning turli usullarini koʻrib chiqadi va maʼlumotlar bazasi nazariyasi maʼlumotlar omborini boshqarish bilan bogʻliq. Inson va kompyuterning o'zaro ta'siri odamlar va kompyuterlar oʻzaro taʼsir qiladigan interfeyslarni oʻrganadi va dasturiy taʼminot muhandisligi dasturiy taʼminotni ishlab chiqish ortidagi dizayn va tamoyillarga eʼtibor beradi. Operatsion tizimlar, tarmoqlar va oʻrnatilgan tizimlar kabi sohalar murakkab tizimlar ortidagi printsiplar va dizaynni oʻrganadi. Kompyuter arxitekturasi kompyuter komponentlari va kompyuterda boshqariladigan uskunalarning tuzilishini tavsiflaydi. Sunʼiy intellekt va mashinani o'rganish odamlar va hayvonlarda mavjud muammolarni hal qilish, qaror qabul qilish, atrof-muhitga moslashish, rejalashtirish va oʻrganish kabi maqsadga yoʻnaltirilgan jarayonlarni sintez qilishga qaratilgan. Sunʼiy intellekt doirasida kompyuterni koʻrish tasvir va video maʼlumotlarini tushunish va qayta ishlashga qaratilgan boʻlsa, tabiiy tilni qayta ishlash matn va lingvistik maʼlumotlarni tushunish va qayta ishlashga qaratilgan.Informatika fanining asosiy vazifasi nimani avtomatlashtirish mumkin va nima mumkin emasligini aniqlashdir.[7][8][9][10][11] Turing mukofoti odatda informatika sohasidagi eng yuqori tabaqa sifatida tan olinadi.[12][13]
10.Axborotlarni kodlash
Axborotlarni kodlash ma’lumotlarni uzatish va saqlash qulay bo’lgan ko’rinishda ifodalashdir. Tor ma’noda aytganda “kodlash” atamasi, ma’lum bir ma’lumotning bir ko’rinishidan saqlash, uzatish, qayta ishlash oson bo’lgan boshqa ko’rinishga o’tkazishdir. Odatda kodlashda har bir shakl alohida belgi bilan taqdim etiladi. Kompyuter faqat raqamli ko’rinishda aks ettirilgan axborotni qayta ishlashi mumkin. Boshqa barcha ma’lumotlar (masalan, tovush, tasvir, priborlarning ko’rsatkichlari va boshqalar) kompyuterda qayta ishlanishi uchun raqamli formada tavsiflanishi kerak. Masalan, musiqiy tovushni raqamli formaga o’tkazish uchun, ma’lum chastotadagi tovush intensivligini katta bo’lmagan vaqt oralig’ida o’lchab, har bir o’lchash natijalarini raqamli shaklda tasvirlash mumkin. Kompyuter dasturlari yordamida qabul qilingan ma’lumotlarni o’zgartirish mumkin, masalan turli xil tovushlarni bir-biriga bog’lash.
Analog usulda kompyuter matnli axborotni qayta ishlashi mumkin. Kompyuterga kirishda har bir harf ma’lum son bilan kodlanadi, chiqishda tashqi qurilmalar(ekran yoki printer) inson idrok etishi uchun bu sonlardan harflarning tasvirini hosil qiladi. Harflar to’plami va sonlarning mos kelishi belgilarni kodlash deyiladi. Qoidaga ko’ra kompyuterda barcha sonlar nol va bir yordamida ifodalanadi(insonlar qanchalik o’rganib qolishgan bo’lsa ham , o’nlik sanoq sistemasidan emas). Boshqacha aytganda, kompyuterlar bu qurilmalarda qayta ishlash sezilarli darajada oson kechganligi uchun odatda ikkilik hisoblash tizimida ishlaydi. Kompyuterga sonlarni kiritish va ularni o’qish uchun chiqarishda inson o’nlik formada amalga oshishiga o’rganib qolgan bo’lsa ham, barcha zarur o’zgartirishlarni kompyuterdagi dasturlar bajaradi.Axborotlarni kodlash usullari.Har bir axborot bir necha xil usulda kodlanishi mumkin. Kompyuterlarning vujudga kelishi bilan alohida inson va butun nsoniyat ishlatadigan barcha ko’rinishdagi axborotlarni kodlash zaruriyati paydo bo’ldi. Ammo axborotlarni kodlash muammosini yechishni insoniyat kompyuterlar paydo bo’lishidan ancha oldin boshlagandi. Insoniyatning olamshumul kashfiyoti –yozuv va arifmetika-nutq va raqamli axborotni kodlash sistemasidan boshqa narsa emasdi. Axborot hech qachon sof holatda bo’lmagan, u har doim qandaydir kodlangan ko’rinishda bo’lgan. Ikkili kodlash-axborotni ifodalashning keng tarqalgan usullaridan biridir. Hisoblash mashinalarida, robotlarda, raqamli dastur boshqaruvidagi stanoklarda umumiy qonundagidek, hamma informatsiya , apparat bajaradigan barcha ishlar, ikkilik alfavit so’zlari ko’rinishida kodlanadi.Belgili axborotni kodlash.
Asosiy operatsiya, matnning alohida belgisida bajariladi-belgilarni taqqoslash. Simvollarni taqqoslashda eng muhim jihat har bir belgi uchun takrorlanmaslik va bu kodning uzunligi, bevosita kodlash prinsipini tanlash amaliy jihatdan ahamiyatga ega emas. Matnlarni kodlashda turli kod jadvallarida foydalaniladi. Muhimi, bir yoki bir nechta matnni kodlash va dekodlashda bir jadvaldan foydalanlsa bo’lgani. Kodlash jadvali –tarkibida bir qancha tartiblangan kodlanuvchi belgilar obrazi va unga mos ikkilik koddagi belgi bo’lgan jadvaldir. Birmuncha mashhur kodlash jadvallari quyidagilar: ДКОИ-8, ASCII, CP1251, Unicode.Tarixiy taraqqiyoti davomida belgilarni kodlash uchun sifatli kod uzunligi 8 bit yoki 1 bayt deb belgilangan. Shuning uchun kompyuterda saqlanuvchi har bir belgiga bir bayt xotira mos keladi. 0 va 1 ning turli kombinatsiyalari 8 bit kod uzunligida 28=256, shuning uchun bir kodlash jadvali yordamida 256 tadan ko’p bo’lmagan belgilani kodlash mumkin. 2bayt(16 bit) kod uzunligi bilan 65536 ta belgini kodlash mumkin.Raqamli axborotni kodlash.Raqamli va matnli axborotni kodlashdagi o’xshashlik quyidagilardan iborat: bu turdagi ma’lumotlarni taqqoslash mumkin bo’lganligi uchun, har xil son har xil kodga ega bo’lishi kerak. Sonli ma’lumotlarning matnli ma’lumotlardan asosiy afzaligi shundan iboratki, sonlar ustida taqqoslash amalidan tashqari turli-tuman matematik amallarni bajarish mumkin: bo’lish, ko’paytirish, ildi chiqarish , logarifmni hisoblash va h.k. matematikada sonlar ustida bu amallarning bajarilishi qoidalari batafsil ishlab chiqilgan . Kompyuterga kiritilgan sonlarning asosiy hisoblash tizimi pozitsion ikkilik tizimidir.Matnli axborotlarni kodlash.Hozirgi vaqtda foydalanuvchilarning katta qismi kompyuter yordamida harflar, sonlar, tinish belgilari va boshqa belgilardan iborat matnli ma’lumotlarni qayta ishlaydi. Hisoblab ko’ramiz, hamma belgilar nechta va bizga qancha miqdordagi bitlar kerak. 10ta son, 12 ta tinish belgi, 15 ta arifmetik amal, lotin va rus alfaviti harflari: jami 8 bitga to’g’ri keladigan 155ta belgilar. Axborot o’lchovi birliklari:1 bayt = 8 bit,1 Kbayt = 1024 bayt,1 Mbayt = 1024 Kbayt,1 Gbayt = 1024 Mbayt,1 Tbayt = 1024 Gbayt,Kodlashning mohiyati shundan iboratki, har bir belgiga ikkilik koddagi 00000000 dan 11111111gacha bo’lgan sonlardan biri yoki o’nlik koddagi 0dan 255 gacha bo’lgan sonlardan biri mos qilib belgilangan. Hozirgi vaqtda rus harflarini kodlash uchun 5 turlicha kodlash jadvallaridan(КОИ - 8, СР1251, СР866, Мас, ISO) foydalaniladi. Bir jadval yordamida kodlangan matn boshqa jadvalda to’g’ri ko’rinmaydi. Asosiy belgilarni kodlashning usuli ASCII(American Standard Code for Information Interchange-ma’lumotlarni almasish uchun Amerika standarti)-kodi deb nomlanib, 16 lik sanoq tizimida kodlangan 16 ga 16 jadvaldan iborat.Tovushli axborotlarni kodlash.Fizika kursidan ma’lumki tovush bu havoning tebranishidir. O’zining tabiatiga ko’ra tovush uzluksiz to’lqindir. Agar tovushni elektr signalga o’zgartirsak(masalan, mikrofon yordamida), biz vaqt o’tishi bilan o’zgaruvchi bir tekis kuchlanishni ko’rishimiz mumkin. Kompyuter analog signalni qayta ishlashi uchun uni qandaydir ikkilik ko’rinishdagi sonlar ketma-ketligi ko’rinishiga o’zgartirishimiz kerak. Buning uchun esa diskretizatsiya va raqamlash kerak. Bu ish bunday shaklda ham bo’lishi mumkin: ma’lum bir vaqt oralig’idagi signal amplitudalarini aniqlash va olingan raqamli ma’lumotlarni kompyuter xotirasiga yozish.


11.</sub>Axborot uzatish tezlig o’lchov birliklarini yoritib bering.

Axborot miqdori va uzatish tezligi Axborot ham, boshqa ko'pgina tushunchalar (masalan, vaqt, ish, harorat masofa va h.k) kabi o'lchanadi. Ammo uning o'lchov birligi siz bilan matematika yoki fizika kursida tanishgan o'lchov birliklarimizdan farq qiladi. Axborotni o'lchash uchun unda ishtirok etgan harf, raqam va boshqa belgilar 0 va 1 raqamlaridan iborat kod bilan almashtiriladi. Masalan, 3 raqami - 00000011 kabi; 8 raqami - 00001000 kabi; A harfi - 01000001; m harfi esa - 01101101 kabi ifodalanadi. Axborotning eng kichik o'lchov birligi sifatida bit qabul qilingan. Bit axborotning raqamli ifodasidagi 0 yoki 1 belgisi bo'lib, ingliz tilidagi "binary digit" so'zlaridan olingan va "ikkilik raqam” degan ma'noni anglatadi. Masalan: 100101101 da 9 ta bit bor, chunki unda 9 ta raqam (0 va 1) ishtirok etmoqda. Bitdan kattaroq o'lchov birligi sifatida bayt qabul qilingan: 1 bayt = 8 bit. Masalan: 11011011 da 1 bayt axborot bor, chunki unda 8 ta bit (raqam) qatnashmoqda, 1011010100100011 da esa 2 bayt axborot bor, chunki unda 16 ta bit (raqam) qatnashmoqda. Axborotda qatnashgan har qanday belgi 1 bayt hajmli deb hisoblanadi. Masalan, "B” harfi 1 bayt hajmga ega; "MA” esa 2 bayt hajmli; "MAS” 3 bayt hajmli va h.k.Baytdan katta o'lehov birligi ham mavjud. U kilobayt (Kbt) deb nomlanadi va   baytga teng:  Kilobaytdan katta o'lchov birliklari ham qabul qilingan bo'lib, ular megabayt (Mbt), gigabayt (Gbt), terabayt (Tbt), petabayt (Pbt) kabi belgilangan: Demak, 1 Pbt hajmli axborotda  ta belgi ishtirok etar ekan. Ma'lumki, axborot ustida uzoq masofaga uzatish amali bajarilishi mumkin. Axborotni kompyuter yordamida uzatish uchun esa sarflanadigan vaqt uning hajmiga bog'liq bo'ladi. Axborotning vaqt birligi ichida uzatilgan miqdori axborotni uzatish tezligi deb ataladi. Axborot uzatish tezligining birligi sifatida bod kiritilgan: 1 bod = 1 bit/1 sekund.Masalan, 120 megabayt axborot 8 minutda uzatilgan bo'lsin. U holda axborot uzatish tezligini quyidagicha hisoblash mumkin:120 Mbt/8 minut =122880 Kbt/8 minut = 15360 Kbt/minut = 15728640 bayt/minut = 262144 bayt/sekund = 2097152 bit/sekund = 2097152 bod.Hozirgi kunda axborot uzatish tezligining birliklari sifatida quyidagilar ishlatiladi:Kilobayt/sekund, Kilobit/sekund. Megabit/sekund. 12.AXBOROT TURLARI – TEPADA BU MAVZU BOR 13.GRAFIK KODLASH HAQIDA Grafik kodlash Matn va grafik ma'lumotlarni kodlash ba'zi o'xshashliklarga ega. Ma'lumki, grafik ma'lumotni namoyish qilish uchun "monitor" deb nomlangan kompyuter atrof-muhit qurilmasi ishlatiladi. Hozir grafikalar ( u keladi hozir haqida kompyuter grafikasi) turli xil sohalarda keng qo'llaniladi. Yaxshiyamki, apparat qobiliyatlari shaxsiy kompyuterlar juda murakkab grafik vazifalarni hal qilishga imkon beradi. So'nggi yillarda videoni qayta ishlash mumkin bo'ldi. Ammo matn, asosan, tushunarli bo'lgan grafikadan ancha "engilroq". Shu sababli, grafik fayllarning yakuniy hajmi kattalashtirilishi kerak. Grafik ma'lumotlarning mohiyatini bilish orqali bunday muammolarni engib o'tish mumkin. Avval ushbu turdagi ma'lumotlar qaysi guruhlarga bo'linganligini aniqlaylik. Birinchidan, bu bitmap. Ikkinchidan, vektor. Rastrli tasvirlar katakli qog'ozga juda o'xshash. Bunday qog'ozdagi har bir katak u yoki bu rangga bo'yalgan. Ushbu tamoyil ma'lum darajada mozaikani eslatadi. Ya'ni, rastrli grafikada tasvir alohida elementar qismlarga bo'lingan ekan. Ular piksel deb nomlanadi. Rus tiliga tarjima qilishda piksellar "ochkolar" degan ma'noni anglatadi. Piksellar qatorlarga nisbatan buyurtma qilinganligi mantiqan. Grafik panjara ma'lum miqdordagi piksellardan iborat. U shuningdek, raster deb ham ataladi. Ushbu ikkita ta'rifni hisobga olgan holda, bitmap to'rtburchaklar panjarada ko'rsatiladigan piksellar to'plamidan boshqa narsa emas. Monitorning raster va piksel o'lchamlari tasvir sifatiga ta'sir qiladi. Bu qanchalik baland bo'lsa, monitordagi raster shunchalik katta bo'ladi. Rastr o'lchamlari - bu har bir foydalanuvchi, ehtimol eshitgan ekran o'lchamlari. Eng biri muhim xususiyatlarkompyuter ekranlari faqat o'lchamlari emas, balki o'lchamlari. Bu uzunlik birligiga qancha piksel borligini ko'rsatadi. Odatda, monitor o'lchamlari dyuym uchun piksel bilan o'lchanadi. Uzunlik birligi uchun qancha piksel bo'lsa, sifat shunchalik yuqori bo'ladi, chunki "donadorlik" kamayadi. Ovoz oqimini qayta ishlash Matn va tovush ma'lumotlarini kodlash, boshqa kodlash turlari singari, o'ziga xos xususiyatlarga ega. Endi biz oxirgi jarayonga e'tibor qaratamiz: audio ma'lumotni kodlash. Ovoz oqimining taqdimoti (shuningdek, alohida ovoz) ikki usulda amalga oshirilishi mumkin. Ovozli ma'lumotni taqdim etishning analog shakli Bundan tashqari, qiymat juda ko'p sonli turli xil qiymatlarni qabul qilishi mumkin. Bundan tashqari, xuddi shu qiymatlar doimiy bo'lib qolmaydi: ular juda tez o'zgaradi va bu jarayon doimiydir. Ovozli ma'lumotlarni taqdim etishning diskret shakli Agar diskret usul haqida gapiradigan bo'lsak, unda bu holda qiymat faqat cheklangan miqdordagi qiymatlarni olishi mumkin. Bunday holda, o'zgarish to'satdan sodir bo'ladi. Siz diskret ravishda nafaqat audio, balki kodlashingiz mumkin grafik ma'lumotlar... Aytgancha, analog shaklga kelsak. 14.AXBOROT UZATISH TEZLIGI – BU MAVZU BOR.

_{15.MATNLI KODLASH
Matnli axborotlarni kodlash.Hozirgi vaqtda foydalanuvchilarning katta qismi kompyuter yordamida harflar, sonlar, tinish belgilari va boshqa belgilardan iborat matnli ma’lumotlarni qayta ishlaydi. Hisoblab ko’ramiz, hamma belgilar nechta va bizga qancha miqdordagi bitlar kerak. 10ta son, 12 ta tinish belgi, 15 ta arifmetik amal, lotin va rus alfaviti harflari: jami 8 bitga to’g’ri keladigan 155ta belgilar. Axborot o’lchovi birliklari:1 bayt = 8 bit,1 Kbayt = 1024 bayt,1 Mbayt = 1024 Kbayt,1 Gbayt = 1024 Mbayt,1 Tbayt = 1024 Gbayt,Kodlashning mohiyati shundan iboratki, har bir belgiga ikkilik koddagi 00000000 dan 11111111gacha bo’lgan sonlardan biri yoki o’nlik koddagi 0dan 255 gacha bo’lgan sonlardan biri mos qilib belgilangan. Hozirgi vaqtda rus harflarini kodlash uchun 5 turlicha kodlash jadvallaridan(КОИ - 8, СР1251, СР866, Мас, ISO) foydalaniladi. Bir jadval yordamida kodlangan matn boshqa jadvalda to’g’ri ko’rinmaydi. Asosiy belgilarni kodlashning usuli ASCII(American Standard Code for Information Interchange-ma’lumotlarni almasish uchun Amerika standarti)-kodi deb nomlanib, 16 lik sanoq tizimida kodlangan 16 ga 16 jadvaldan iborat.Tovushli axborotlarni kodlash.Fizika kursidan ma’lumki tovush bu havoning tebranishidir. O’zining tabiatiga ko’ra tovush uzluksiz to’lqindir. Agar tovushni elektr signalga o’zgartirsak(masalan, mikrofon yordamida), biz vaqt o’tishi bilan o’zgaruvchi bir tekis kuchlanishni ko’rishimiz mumkin. Kompyuter analog signalni qayta ishlashi uchun uni qandaydir ikkilik ko’rinishdagi sonlar ketma-ketligi ko’rinishiga o’zgartirishimiz kerak. Buning uchun esa diskretizatsiya va raqamlash kerak. Bu ish bunday shaklda ham bo’lishi mumkin: ma’lum bir vaqt oralig’idagi signal amplitudalarini aniqlash va olingan raqamli ma’lumotlarni kompyuter xotirasiga yozish.
16.AXBOROT O’LCHOV BIRLIKLARI – BU MAVZU TEPADA BOR
17.SANOQ SISTEMALARI TURLARI}