1 ma‟ruza. Fanga kirish, prеdmеti, O„qitish maqsadi va uslublari. Kinеmatikaning fizik asoslari reja

JISMLARNING VERTIKAL HARAKATI

Biror jismni qo‘limizda ushlab turib, so‘ng uni qo‘yib yuborsak, jism tortish kuchi natijasida to‘g‘ri yer sirtiga tomon harakatlanadi. Jismning bunday harakati pastga qarab vertikal harakat deyiladi.
Jismning yuqoriga tik (vertikal) harakatida masalani soddalashtirish maqsadida havoning qarshilik kuchini va Arximed kuchini hisobga olmaymiz.
J ismni yuqoriga vertikal yo‘nalishda boshlang‘ich tezlik bilan uloqtirib, uning harakatini kuzataylik. Agar jism faqat shu tezlik bilan yuqoriga harakatlanganda u t vaqt ichida h₁ = · t balandlikka ko‘tarilgan bo‘lar edi. Ammo yerning tortish kuchi ta’sirida shu t vaqt ichida jismning ko‘tarilish balandligi h₂ = gt²/2 ga kamayadi. U holda jismning ko‘tarilishi mumkin bo‘lgan balandlik h = h₁ – h₂ ga teng bo‘ladi, ya’ni jismning harakat tenglamasi: orqali ifodalanadi.
Yuqoriga vertikal otilgan jism harakati tekis sekinlanuvchan harakatdan iborat.
Jismning t vaqtdan keyingi tezligi: ifoda yordamida aniqlanadi.
Jismning ko‘tarilishi uchun ketgan vaqti:
Jismning maksimal ko‘tarilish balandligi ifodasi quyidagicha bo‘ladi:

AYLANA BO‘YLAB NOTEKIS HARAKAT. BURCHAK TEZLANISH.

TANGENSIAL TEZLANISH

A gar moddiy nuqta aylana bo‘ylab ixtiyoriy teng vaqtlar orasida teng uzunlikdagi yoylarni bosib o‘tsa, bunday harakat tekis aylanma harakat deyiladi.

1. 
   Aylana bo‘ylab tekis harakatlanayotgan moddiy nuqtaning vaqt birligi ichida yoy bo‘ylab bosib o‘tgan yo‘liga son jihatdan teng bo‘lgan kattalikka chiziqli tezlik deyiladi va quyidagicha ifodalanadi:
   
2. 
   Aylana bo‘ylab tekis harakatda aylana radiusi burilish burchagining shu burilish uchun ketgan vaqtga nisbati burchak tezlik deyiladi:
   

Burchak tezlik o‘zgarishining shu o‘zgarish uchun ketgan vaqtga nisbati bilan o‘lchanadigan kattalikka burchak tezlanish deyiladi.
,
Burchak tezlanishining birligi: rad/s²