1. Ma’ruza. Kirish. Ma`lumotlar kommunikatsiyasi fanining qisqacha mazmuni va tarkibi. Kompyuter tarmoqlarining standart texnologiyalari

Tarmoq kabellari turlari
Sanoat ko'plab turdagi kabellarni ishlab chiqaradi, masalan, eng yirik kabel kompaniyasi Belden 2000 dan ortiq mahsulotni taklif qiladi. Barcha ishlab chiqarilgan kabellarni uchta katta guruhga bo'lish mumkin:

• 
  o'ralgan juft kabellarga asoslangan kabellar (twisted pair) quyidagilarga bo'linadi:
  

• 
  himoyalangan (shielde twisted pair - STP) va
  
• 
  himoyalanmagan (unshielded twisted pair - UTP);
  

• 
  koaksiyal kabellar (coaxial cable);
  
• 
  optik tolali kabellar (fiber optic).
  

Kabelning har bir turining o'ziga xos afzalliklari va kamchiliklari bor, shuning uchun kabel turini tanlashda muammoning echilayotgan xususiyatlarini ham, ma'lum bir tarmoqning xususiyatlarini, shu jumladan ishlatilgan topologiyani ham hisobga olish zarur.

O‘ralgan juft simlar eng arzon va bugungi kunda keng tarqalgangan kabellarda ishlatiladi. o‘ralgan juft аsоsidаgi kabel bir nechta juft dielektrik (plastikli) qobig‘idagi izolyatsiyalangan, buralgan miss simlarni tashkil qilаdi. U ancha egiluvchan va joylashtirishga qulay. Odatda kabelga ikki yoki to‘rta o‘ralgan juftliklar kiradi.

Ekranlanmagan, o‘ralmagan juftliklar tashqi elektromagnit ta’siridan kam himoyalanganliklari bilan tavsiflanadi, shuningdek eshitib qolishliklardan kam himoyalangan, masalan, sanoat shpionaji maqsadida uzatilayotgan axborotni ushlab olish (eshitish) kontakt usuli yordamida (kabelga tiqilgan ikki nina yordamida), hamda kontakt usulida (kabel tarqatayotgan elektromagnit maydonlarini radio орqаli ushlab olish) mumkin bo‘ladi. Bu kamchiliklarni yo‘qоtish uchun ekranlash qo‘llaniladi.
Ekranlangan STP o‘rama juftlik holatida har bir o‘ralgan juft kabel nur sochishini kamaytirish uchun, tashqi elektromagnit hаlаqitlardаn himoyalanish va juft simlarning bir-biroviga crosstalk – chorraxali qoplashlar o‘zaro ta’sirini kamaytirish uchun metalli ekran – qobiqlariga joylashtiriladi.

• 
  Optik tolali yoki optik tolali kabel (16-rasm) ko'rib chiqilgan ikki turga nisbatan tubdan farq qiladigan kabel turidir. Ma'lumotlar u orqali elektr impulslari shaklida emas, balki yorug'lik impulslari shaklida uzatiladi. Uning asosi shaffof shisha tolali bo'lib, u orqali yorug'lik o'nlab kilometrgacha bo'lgan masofani engil susaytiradi.
  
• 
  Optik tolali kabelning tuzilishi koaksiyal elektr kabelning tuzilishiga o'xshaydi (17-rasm), bu erda faqat markaziy mis sim o'rniga yupqa (diametri 1-10 mikron atrofida) shisha tola ishlatiladi va o'rniga ichki izolyatsiya, yorug'likning shisha tolasidan tashqariga chiqishiga yo'l qo'ymaydigan shisha yoki plastik qoplama . Bunday holda, turli xil sinishi ko'rsatkichlariga ega bo'lgan ikkita moddaning chegarasidan yorug'likning to'liq ichki aks etish rejimi mavjud (shisha qobig'ining sinishi ko'rsatkichi markaziy tolaga qaraganda ancha past). Kabelning metall to'rlari odatda yo'q, chunki bu erda tashqi elektromagnit shovqinlardan himoya qilish shart emas, lekin ba'zida u hali ham atrof-muhitdan mexanik himoya qilish uchun ishlatiladi (bunday kabel ba'zan zirhli deb ataladi, u bir nechta optik tolali kabellarni birlashtira oladi. bitta qobiq).