1-ma`ruza mavzu: Biotexnologiyaning asosiy tushunchalari va ta’rifi

pH belgilari 
Reaksiya muhiti immobilizatsiya qilish jarayonida juda katta ahamiyatga ega, ayniqsa 
sorbsiya, elektrostatik o‘zaro ta’sir yordamida amalga oshirilgan holatlarda.
Bunga asosiy sabab pH o‘zgarishi bilan oqsil yoki tashuvchining sorbsiya uchun 
javobgar bo‘lgan ionogen guruhlarni ionizatsiyasi o‘zgaradi. Ionalmashuv xossalariga ega 
bo‘lmagan tashuvchilardan foydalanganda, sorbsiya oqsil yoki fermentni izoelektrik 
nuqtasida amalga oshirilsa yaxshi natija beradi.
Ammo bu qonuniyatni chetlab o‘tish hollari ham uchrab turadi. Masalan, albuminni 
lateksga sorbsiya bo‘lishini har xil pH da o‘rganib chiqilganda bu jarayonni pH ga 
aloqadorligi W simon bo‘lganligi, ko‘mirda adsorbsiya qilinganda esa mo‘tadil pH 3 dan 6 
gacha o‘zgarishi, bu o‘zgarish ko‘mirni tabiatiga bog‘liqligi isbotlangan. 
Ion kuchi 
Ferment bilan tashuvchi orasidagi bog‘lanishni kuchiga ta’sir ko‘rsatuvchi omildir. 
Tuzlarni yuqori miqdorda tashuvchi sirtidan elektrostatik yo‘l bilan bog‘langan fermentni 
siqib chiqaradi.
Boshqacha qilib aytganda, ion kuchini oshishi bilan fermentni desorbsiyasi oshib 
boradi. Ba’zi hollarda bunga aksincha ta’sir ham uchrab turadi, buni oqsilni "tuzlanishi" deb 
ataladi. 
Fermentning miqdori
Eritmada fermentni miqdori oshib borgan sari, uni sorbsiya bo‘lishi va immobilizatsiya 
bo‘lgan fermentni katalitik faolligi oshib boradi.
Immobilizatsiya bo‘lgan ferment faolligini, eritmadagi ferment miqdoriga nisbatan 
taqqoslab o‘rganganda shu narsa ma’lum bo‘ldiki, fermentni eritmadagi miqdorini oshib 
borishi bilan ma’lum nuqtagacha fermentni katalitik faolligi oshib boradi va undan keyin 
o‘zgarmasdan qoladi va hatto kamayishi ham mumkin.
Tekshirishlar shuni ko‘rsatdiki, fermentni faolligi tashuvchi satxini butunlay qoplab 
olgunga qadar faollik oshib boradi, keyin esa ferment 2-chi, 3-chi qavat hosil qiladi va x.k. 
Oxirida, tashuvchining eng tepa qismida yopishgan fermentlar faollik ko‘rsatadi, tagida 
qolganlari esa substrat bilan aloqa qilaolmaydilar va o‘z-o‘zidan "ishsiz" qoladilar. SHuning 
uchun ham immobilizatsiya bo‘lgan fermentni faolligi kamayadi.
Harorat 
Haroratni oshishi adsorbsiya jarayoniga ikki xil ta’sir qiladi. Birinchidan, haroratni 
oshishi fermentni inaktivatsiyasiga (denaturatsiya) olib keladi, ikkinchi tomondan esa 
haroratni oshishi fermentni tashuvchi g‘ovaklariga diffuziyasini kuchaytirish hisobidan, 
ferment faolligini oshishiga olib keladi.
Demak, adsorbsiya yo‘li bilan immobilizatsiya qilishni mo‘tadil sharoiti bo‘lish kerak. 
Bunday harorat adsorbsiya qilinadigan fermentni tabiati va tashuvchi satxiga bog‘liq bo‘lib, 
har bir ferment yoki tashuvchi uchun qator tajribalar orqali topiladi.
SHunday qilib, fermentlarni adsorbsiya yo‘li bilan immobilizatsiya qilish bir qator 
omillarga bog‘liq bo‘lib, faqat tajribalar asosida aniq topiladi. quyida ferment bilan tashuvchi 
orasidagi bog‘ni kuchaytirishga xizmat qiluvchi omillar haqida fikr yuritamiz.