1-ma’ruza mavzu: farmatsevtik yordam fani va uning mazmuni. Retseptsiz dori moddalari bilan davolanadigan asosiy kasallik va patologik xolatlarda qayd etiladigan simptom va sindromlar haqida tushuncha dori va oziq-ovqat moddalarining o‘zaro

O’tkir diareya sabablari:
- infeksiya ( virusli, bakterial, parazitlar),
- ichakdagi yalliglanish jarayonlari,
- dori preparatlarini kabul kilish.
Diareyani keltirib chikaradigan omillar:
- ovqat ratsionining keskin uzgarishi,
- doimiy yashash joyida bulmagan « uziga xos» infeksiyalarni xizmat safarlari, sayoxatlar sababli kelib chikishi,
- yaxshi pishmagan mevalarni ist’emol kilish,
- tusatdan kurkib ketish, ayik kasalligi ( medvejya bolezn).
Diareyani keltirib chikaradigan dorilar:
- surgi dorilar,
- magniy tuzlarini saklaydigan antatsidlar,
- antibiotiklar- klindamitsin, linkamitsin, ampitsillin, sefalosporinlar,
- antiaritmik vositalar: xinidin, propranalol ( anaprilin),
- yurak glikozidlari ( digitalis preparatlari),
- kaliy preparatlari,
- xolestiraminlar,
- sulfasalazin,
- antikoagulyantlar,
- xenodeoksixol kislotasi,
- shakar urnini bosuvchilar- sorbitol, mannitol.
SHuni esda tutish kerakki o’tkir diareya xolera, dizenteriya, salmonellez, kabi ogir infeksion kasalliklarning birinchi belgilari bulib xisoblanadi. Kon aralash kelgan o’tkir diareya Kron kasalligi yoki yarali kolitning kurinishi bulishi mumkin.
O’tkir diareyada vrach aralashuvini talab kiladigan « xavfli» simptomlar:
- najasda konning paydo bulishi,
- najasning guruch suvi kabi bulishi,
- tana xaroratining kutarilishi,
- kungil aynishi,
- kayd kilish,
- korindagi kuchli ogrik bilan kuzatiladigan diareya,
- agar oilaning bir nechta a’zosida diareya kuzatilsa,
- bir necha xafta davom etgan diareya,
- xushdan ketish bilan kuzatilgan diareya,
- kattik chankok, ogiz kurishi, terining kurishi bilan birga kuzatilgan diareya,
- xomiladorlik davridagi diareya.
3 xaftadan ortik davom etgan diareya surunkali bulib xisoblanadi. Istisno tarikasida ogir kechadigan va uzok davom etadigan infeksiyalar xisoblanmaydi, ular tuzalishi bilan diareya tuxtaydi.
Surunkali diareya kup kasalliklarning belgisi bulishi mumkin. Ichakdagi yalliglanish kasalliklaridan ( nospetsefik yarali kolit, Korn kasalligi, OITS), korin soxasidagi boshka organlar ( jigar, oshkozon osti bezi), ba’zi bir umumiy kasalliklar ( kalkonsimon bezining buzilishlari, emotsional zurikish va b.lar), peristaltikaning buzilishi ( yugon ichak yalliglanishi sindromi), sabab bulishi mumkin. Kupincha uzik vakt davom etadigan diareya ozik moddalarning ( sut va bshka shakarlar, elim oksil- glutenin, sigir sutining oksillari, yoglar surilishining buzilishi yoki ozik- ovqat allergiyasi ( sut, boshokliklar va b.lar).
Surunkali diareyani davolash vrach tomonidan tashxis kuyilgandan sung amalga oshirilishi shart.