1-ma’ruza mavzu: farmatsevtik yordam fani va uning mazmuni. Retseptsiz dori moddalari bilan davolanadigan asosiy kasallik va patologik xolatlarda qayd etiladigan simptom va sindromlar haqida tushuncha dori va oziq-ovqat moddalarining o‘zaro

Klassifikatsiya.Jigar kasalligi turini aniklash uchun avvalo kasallikni gepatit ( yalliglanish natijasida) va gepatoz ( yalliglanishdan kelib chikmagan zararlanishlar) ni farklash muximdir. Gepatit o’tkir infeksiyalar ( viruslar) natijasida kelib chikadigan va surunkali o’tkir yalliglanish tufayli va uning yaxshi davolanmasligidan kelib chikadigan turlari ma’lum.
Kup xollarda surunkali gepatit- zaxarli ta’sirlar natijasi bulib koladi. Keyinchalik fibroz va spetsifik gepatoz rivojlanadi. Gepatitlarga karaganda gepatoz xolatlari xavfsizrokdir, chunki ularni oxirgacha davolash va bemor xolatini davolash muolajalari, parxez bilan nazorat kilib turish mumkin.
Etiologiyasiga kura gepatit- virusli, alkogol sababli, zaxarlar sababli, dorilar tufayli kelib chikishi va ayrim spetsifik gepatitlar ( porfiriya, glikogenez, galaktozemiya va b.lar) bulishi mumkin.
Vrachga murojaatni talab kiladigan xavfli simptomlar.- ung kovurga osti soxasida ogrik, ich ketishi, kungil aynishi bilan birga keladilagn o’tkir ogrik, terining sargayishi,
- ung kovurga osti soxasida ogirlik, xolsizlik, mushaklar bushashishi, vakt utishi bilan kuchayadigan teri va sklera kavatining sargayishi,
- ung kovurga osti soxasida ogrik, kungil aynishi, 2 xaftadan ortik davom etgan ish kelishning buzilishi,
- ung kovurga osti soxasida ogirlik tana xaroranining kutarilishi bilan birga kelishi.
Farmatsevtik yordam.- Jigar funksiyasining buzilganligini tiklash uchun gepatoprotektorlar bilan birga V gurux vitaminlari, askorbin kislotasi, mikroelementlarni berish samarali ta’sir kursatadi. Mikroelementlari bulgan polivitaminli komplekslarni berish tavsiya etiladi.
- Gepatoprotektorlarni ovqatdan sung, chaynamasdan va oz miqdordagi gazlanmagan suv bilan kabul kilish lozim,
- Gepatoprotektorlarni kullash mumkin bulmagan xolatlari bu preparatning ayrim komponentlariga sezuvchanlikning ortib ketishi xolatidir,
- Ba’zi xollarda gepatoprotektorlarni kabul kilish natijasida ichning buzilishi, xazm yullarida noxushlik, kungil aynishi kabi belgilar kuzatilib ularning bulishi preparat kabul kilishni tuxtatishga majburlamaydi va preparatni ovqatdan sung minimal dozaga tushirish mumkin,
- Gepatoprotektorlar bilan davolash uzok vakt ( 1 oy va undan kup) davom etilganligi uchun uni kabul kilishda dozalarga kattik rioya kilish kerak,
- Xavfli xolatlar kuzatilganda ( gepatotoksik preparatlar kabul kilinganda, ximiyaviy va radiatsion muxitlarda ishlash xolatlarda) gepatoprotektorlarni kasallik oldini olish maksadida kullash mumkin,
- SHuni esda tutish kerakki gepatoprotektorlar tarkibida artishok usimligining ta’sir kiluvchi moddasi diuretik va ich surgi ta’sirga ega,
- Ovqat ratsioni kup tarkibli bulishi, lekin ekstraktiv moddalari kam bulishi-( kaynatilgan gusht shurvasi, sous va b.lar) yogli maxsulotlari bulgan taomlar, achchik gazaklar, kovurilgan ovqatlar, shur va dudlangan maxsulotlardan xoli bulishi lozim. Ovqat rafionida usimlik kletchatkasi bulgan maxsulotlar ( mevalar, sabzavotlar, non, un va b.lar) bulishi kerak,
- Kuniga 4- 5 marta ovqatlanish, lekin porsiyalar katta bulmasligi, kechki tushlik uxlashdan 3 soat oldin bulishi kerak,
- 1 kunda ichiladigan suyuklik 1- 1,5 l ( asosiy kismi kunning birinchi yarmida) bulishi kerak,
- Jigari kasal bulgan bemorlarga ogir jismoniy xarakat va jismoniy mexnat kilish ruxsat etilmaydi,
- Alkogol ichimliklari ist’emol kilishdan voz kechin, dori preparatlari va toksik moddalar bilan ishlaganda extiyot choralarini kurish kerak.