1-ma’ruza mavzu: farmatsevtik yordam fani va uning mazmuni. Retseptsiz dori moddalari bilan davolanadigan asosiy kasallik va patologik xolatlarda qayd etiladigan simptom va sindromlar haqida tushuncha dori va oziq-ovqat moddalarining o‘zaro

Tez tashxis va da’vo talab kiluvchi xolatlar

• 
  Surunkali bosh ogrigining birdan xuruji va xarakteri uzgardi yoki kuchaydi
  
• 
  Bosh ogrigiga birdan nevrologik simptomlar kushildi (gapirish kiyinlashdi, xarakat susaydi va boshkalar) yoki shuun (ong) pasaydi.
  
• 
  Be’morni baxolashishda – bu eng kuchli bosh ogrik, xaayoti davomida kechirgan (spontan subaraxnoidal kon kuyilishiga uxshash)
  

Dorixonaga kirgan xaridorda shu «xavfli» simptomlardan biri kuzatilsa bosh ogrigiini koldiruvchi retseptsiz vositalardan birin kabul kilishi mumkin.
Bosh ogriklar tez-tez kaytalasa, dori-darmon kabul kilishdan oldin shifokor kuruvidan utish, anik tashxis kuyilishi uchun tulik tekshiruvdan utish kerak, chunki bu bosh ogrik lar tagida jiddiy xastaliklar etishi mumkin. Bemorga tugri tashxis kuymasdan, tugri davolash mumkin emas. Bosh ogrigi masalasi buyicha eng yaxshi mutaxassislar – shifokor-nevropatologlardir.
Bosh ogrikli bemorlarni simptomatik da’volash yunalishlari

1. 
   Dori-darmon kullash-analgetik – antipiretiklar, migrenni davolash vositalari
   
2. 
   Psixoterapiya, massaj, refleksoterapiyani uz ichiga olgan medikamentsiz da’volash yullari.
   

Bosh ogrigida kullaniladigan dori-darmonlar va ularni tugri kullash

Bosh ogrigini da’volash uchun farm.sanoat analgetik-antipiretik gruppalariga oid, shuningdek tarkibida kodein yoki/va kofein bor kompleksli juda kup retseptsiz beriladigan vositalarni taklif kiladi.

Analgetik-antipiretiklar (atsetilsaletsil kislotasi, paratsetamol, metamizol) ogrik koldiruvchi xususiyatdan tashkari, yalliglanishni kamaytiradi va shu bilan birga ogrikn yanada kamaytiradi.
Kodein markaziy ta’sirli kuchli analgetikdir. Uni analgetik-antiiretiklar bilan birga berilganda farmokologik potensiali kuchayib, ogrik koldiruvchi effekti ortadi.
Kofein bosh miyada xayajonlanish jarayonini yurgizadi, musbat reflekslarni kuchaytiradi, bosh miya kon tomirlari tonusini normallashtiradi. Kofein uzi bilan birga kabul kilinayotgan preparatlarning gematoensefal tusikdan utuvchanligini oshiradi degan fikr xam bor.
Analgetik-antipiretiklardan tashkari bosh ogrigini koldirish uchun sporыnya alkoloidы bor – digidroergotamin xam ishlatiladi. U sikilgan kon tomirlarini kengaytirib, bosh miya kon aylanishini yaxshilaydi va sedativ ta’sir utkazadi.
Sunggi yillarda migrenni davolashda bosh miyadagi serotanin retseptorlariga ta’sir kursatadigan vositalar – sumatriptan guruxiga oid preparatlar xam kullanilmokda.
Sumatriptan 5NT1 – serotonin retseptorlarining selektiv maxsus agonistidir. U uyku arteriyalari sistemasidagi tomirlarni kiskartirib, bosh miya kon aylaishiga ta’sir utkazmaydi. SHu uyku arteriyalarning kengayishi migren xurujining kelib chikish sababi xisoblanadi.
Sumatriptan migren xurujining xar kanday boskichida ta’sir kilsada unii loji boricha xurujdan oldin iste’mol kilish kerak. Xuruj profilaktikasi uchun preparat kullanilmaydi.
SHuni esda tutish kerakki sumatriptan guruxi preparatlari fakat migren diagnozi kuyilganda, buning uchun shifokor kurigidan utib, kerakli tekshiruvlar utkazilgandan keyin kullaniladi.