1 ma’ruza mexanika asoslari

Magnit induksiya —vektor kattalik. Lekin uni yo’nalishi magnit maydoning to’kka tasir yo’nalishi bilan mos kelmaydi. Magnit induksiyasining yo’nalishi to’k yo’nalishiga va magnit maydon Tokka ko’rsatayotgan tasir kuchi yo’nalishiga perpendikular qilib tanlangan.

Magnit induksiya yo’nalishining bunday tanlanishi tarixiy sabab| bilan bog’liqdir.
Magnit induksiya vektorini yo’nalishini aniqlash uchun parma (o’ng vint) qoidasidan foydalanish mumkin: magnit maydonni hosill qilayotgan to’k yo’nalishi parma uchi yo’nalishida bo’lsa, magnitj induksiya vektori parma dastasi yo’nalishida bo’ladi. Shunday qilib, magnit induksiya deb, magnit maydonning kuch xarakteristikasi bo’gan vektor kattalika aytiladi.
Magnit induksiya magnit maydonning to’kli o’tkazgichga tasir 1 chining o’tkazgichdagi to’k kuchi va uning uzunligi nisbatiga teng. Magnit induksiya vektorining yo’nalishi o’tkazgichga va magnit maydonning o’tkazgichga tasir kuchiga pependikular.
Xalqaro birliklar sistemasida magnit induksiyaning birligi sifatida tesla qabul qilingan (1 T): tesla- shunday bir jinsli magnit maydon induksiyasiki, unda 1 A to’k kuchi oqayotgan o’tkazgich uzunligining 1 m qismiga 1N kuch tasir qiladi.
Magnit maydoning bu birligi Serbiya olimi N. Tesla sharafiga qo’yilgan. Tesla- magnit induksiyasining juda katta birligidir. Uni baholash uchun shuni aytish mumkinki, eng katta elektromagnitlarda induksi-yasi 4-5 Tl bo’lgan magnit maydon olinadi, xalos.
Magnit oqimi: Ф=B∙S∙cosα magnit oqimi. Birligi [Ф]=1Tl∙m²=1Wb (Veber).
Magnit oqimi bilan uni hosil qiluvchi tok kuchi orasidagi bog’lanish koeffitsiyentiga induktivlik deyiladi.
; birligi
Solenoid induktivligi:
Magnit maydon energiyasi


Magnit maydon to’kli o’tkazgichning xamma qismlariga tasir qiladi. o’tkazgichning xar bir kichik qismiga tasir etuvchi kuchni butun berk o’tkazgichga tasir etuvchi kuchni xisoblab topish mum-kin. o’tkazgichning ayrim qismiga (to’k elementiga) tasir etuvchi kuch-ni aniqlovchi qonunni 1820- yilda A.Amper topgan. Alohida to’k elementi yaratish mumkin bo’lgani uchun Amper berk o’tkazgichlar bilan tajriba o’kazdi. o’tkazgichlarni shakli va vaziyatlarini o’zgarti-rib, Amper alohida to’k elementiga tasir etuvchi kuch ifodasini to-pishga muvaffaq bo’lgan. Aniqroq aytganda Amper to’kli o’tkazgich-ning kichikroq ikki qismi (ikki elementi) orasidagi ozaro tasir kuchi to’g’risidagi qonunni kashf etgan. U olisdan tasir qilash nazariyasini tarafdori edi va maydon tushunchasidan foydalangan emas. Biroq an'-anaga ko’ra va olimning xizmatlarini etiborga olib, magnit maydon tomonidan to’kli o’tkazgichga tasir etuvchi magnit kuchining ifodasi ham Amper qonuni deb ataladi.
Quydagi tarif Amper qonuni deb ataladi: