1-maruza: son. Sonning grammatik ma`nosi morfologik belgilari, sintaktik vazifasi. (2 soat)

2. Sintaktik usulga ko‘ra ikki (ba’zan undan ortiq) so‘z asosi birikishi bilan yangi so‘z qo‘shma fe’l yasaladi. Masalan: Borlig‘imizni, boyligimizni, qadriyatlarimizni dunyoga ayon qilmoqdamiz (I.Karimov). Sustkashlik oson ishni mushkullashtiradi, qiyin ishni esa, chorasiz bir ahvolga olib keladi (Tafakkur gulshani). Bu misollardagi ayon qilmoqdamiz, olib keladi fe’llari sintaktik usul bilan yasalgan qo‘shma fe’llardir.

Qo‘shma fe’llarning qismlari qaysi so‘z turkumidan tuzilishiga ko‘ra ikki turga bo‘linadi: 1) ot+fe’l qolipidan qo‘shma fe’llar. Bunday fe’llarda birinchi qism fe’ldan boshqa so‘z turkumlari (ot, sifat, undov, taqlid)dan tuzilib, ikkinchi qismi fe’l bo‘ladi: javob bermoq, qo‘l qo‘ymoq, nazar tashlamoq, xursand bo‘lmoq, xafa qilmoq, oh urmoq, yalt etmoq kabi. 2) fe’l+fe’l qolipidan qo‘shma fe’llarning har ikala qismi fe’llardan tuziladi: olib chiqmoq, sotib olmoq, yutib olmoq, ola kelmoq kabi. Bunday qo‘shma fe’llarning birinchi qismi –b (-ib), -a (-y) qo‘shimchasi bilan yasalgan ravishdosh shaklida keladi, tuslovchi qo‘shimchalar ikkinchi qismga qo‘shiladi.

Fe’l+fe’l qolipidagi qo‘shma fe’llar kam miqdorni tashkil etadi.

Qo‘shma fe’llarning har bir qismi o‘z leksik ma’nosini saqlagan holda, birgalikda bitta murakkab harakat tushunchasini anglatadi. SHu jihatdan qo‘shma fe’llar ko‘makchi fe’lli so‘z qo‘shilmalaridan (analitik shakllardan) farqlanadi, chunki bunday fe’llarda leksik ma’no uning birinchi qismi bilan ifodalanib (etakchi qism), ikkinchi qismi esa (ko‘makchi fe’l) unga (etakchi qism ma’nosiga) qo‘shimcha modal ma’no qo‘shadi: aytib ko‘r, olib tur, ko‘rib chiq kabi qo‘shilmalarda aytib, olib, ko‘rib qismi etakchi, ko‘r, tur, chiq qismlari esa ko‘makchi fe’ldir.