1-маърўза: Кириш

 
10.4.Radiatsion pirometrlar 
 
Radiatsion 
pirometrlar 
qizdirilgan 
jismning 
haroratini 
o‟lchashga 
mo‟ljallangan. Pirometr optik tizim (linza, oyna) bilan ta„minlangan. Bu tizim 
jismdan chiqqan nurlarni mitti termobatareya, termojuft yoki qarshilik termometri va 
yarim o‟tkazgichli termoqarshiliklardan iborat bo‟lgan o‟zgartirgichga to‟playdi. 
O‟lchash asboblari sifatida millivoltmetr, avtomatik potensiometr va muvozanat 
ko‟priklar qo‟llanadi. 
Pirometr 
ob„ektiv 
linza 
1 
va 
okulyarli 
teleskop 2 dan iborat. 
Nurlanish 
manbaidan 
chiqqan nurlarning yo‟lida 
cheklovchi diafragma 3 
o‟rnatilgan, ob„ektiv linza 
fokusida esa termometr 
elektr 
batareya 
4 
joylashgan. Okulyar linza 
oldiga ko‟zga muhofaza 
qiluvchi rangli shisha 5 
quyilgan. Termobatareyada to‟plangan nurlar uni qizdira boshlaydi va nurlanishning 
to‟liq 
energiyasiga 
proporsional 
bo‟lgan 
qiymatli 
EYK 
paydo 
bo‟ladi. 
Termobatareyaning EYK millivoltmetr bilan o‟lchanadi. 

---

67 
100
C
0
dan 4000
C
0
gacha haroratni o‟lchaydigan radiatsion pirometrlarning 
turli konstruktsiyalari mavjud bo‟lib, ular o‟zlarining optik tizimi, termojuftlarni 
ulash chizmasi va boshqa unsurlari bilan farq qiladi. O‟zgargichlari qarshilik 
termometridan iborat bo‟lgan ba„zi raditsion pirometrlar nisbatan kichik, masalan, 
20
C
0
dan 100
C
0
gacha haroatlarni o‟lchay oladi. O‟zgartgich qabul qiladigan nurlar 
energiyasini aniq hisobga olish juda qiyin, chunki o‟zgartgich va atrof muhit o‟rtasida 
o‟zaro issiqlik almashuvi mavjud. Shuning uchun asbob hisobga olib bo‟lmaydigan 
hatolarga yo‟l quyishi tabiiy. 
Lekin shu kamchiliklarga qaramay, radiatsion pirometrlar sanoatda juda keng 
qo‟llaniladi: bu asboblar statsionar ravishda o‟rnatilishi mumkin. Pirometrlarning 
ko‟rsatishlarini masofaga uzatish yoki avtomatik ravishda yozib olish va ular 
yordamida haroratni rostlash mumkin. 2500
C
0
gacha haroratni o‟lchashda pirometr 
ko‟rsatishlarining hatosi ±1,5% dan, 2500
C
0
dan ortiq haroratni o‟lchaganda esa 
±2,5% dan oshmaydi.