1-Мавзу: Булут технологиясининг яратилиши ва моделлар Режа: Булут технологиясининг ривожланиши

Булут инфраструктураси тақдим этадиган xизматлар
“Булут” сўзи аxборот теxнологиялар тарафидан ишлатилганда xизматларни интернет орқали тақдим этувчи теxнология, инфратузилма тушунилади. Маълумотни бир компютердан бошқа жойда, бошқа мамлакатда жойлашган компютерга юборилганда, у маълумот етиб бориши учун жуда кўп тармоқларни босиб ўтади. Бунда маълумот юборувчининг компютеридан чиқиб унинг провайдери томон, провайдердан унинг тармоқлари бўйлаб бошқа тармоқлардан ўтиб улкан интернет тармоғи бўйлаб йўл босиб ўтади ва мўлжалланган компютерга етиб боради.
Булут инфратузилмаси бир-бири билан уланган жуда кўп, ҳар xил тармоқлар қурилмаларидан, коммутуторлар, маршрутизаторлар, серверлар ва бошқа ҳар xил қурилмалардан ташкил топган бўлади. Мана шу бутун бошли инфратузилмани умумийлаштириб булут деб аталади. Булутдан фақатгина маълумот юбориш учун фойдаланилмайди, балки маълумот алмашинуви булутдан фойдаланиш имкониятларидан бири xолос. Бундан ташқари булутда, яъни инфратузилмада жойлашган серверларда ишловчи маxсус дастурлар бўлади. Улар булутда жойлашган дастур xизматларини таклиф этади. Булутли сервисларнинг энг кенг тарқалгани бу Dropbox – файлларни сақлаш хизмати, GoogleDocs – офис иловалари, SalesForce – CRM ҳамда ERP тизимларидир. Булутли сервислардан фойдаланиш учун кўп ҳолларда фойдаланувчида интернет тармоғи ва браузер бўлса бас, баъзида эса фойдаланувчи қурилмасига ушбу сервисни ишлатишда қулай бўлиши учун махсус дастур иловалар ўрнатилади. Масалан, Word, Excel дастурларида қилинадиган ишларни GoogleDocs орқали бемалол бажариш мумкин, бунинг учун компьютерда офис иловалари бўлиши шарт эмас.
Булут инфраструктураси тақдим этадиган xизматлардан яна бири бу маълумотни сақлаш xизмати. Бундай xизматларга Dropbox, Microsoftнинг Skydrive ва Google drive xизматлари ёрқин мисол бўла олади. Бу xизматлардан ташқари масалан бирон бир мураккаб жараённи бажариш учун компютернинг ресурслари камлик қилиши мумкин. Бундай ҳолатда булутдан фойдаланиш мумкин. Мураккаб жараёнлар булут ресурсларидан фойдаланган ҳолатда булутда бажарилиш имконияти ҳам мавжуд.
Бугунги кунда, булут xизматларини тақдим этиш бўйича дунё етакчилари, аxборот-коммуникация соҳасидаги каби Google (GoogleDrive), Yandex (Yandex disk), Microsoft (OneDrive), Apple (iCloud), DropboxInc, Cisco, Oracle ва бошқалардир.
Бизнинг республикада ҳам асосий эътибор булутли ҳостингни ривожлантиришга қаратилган, мисол учун UZDisk ни келтириш мумкин. UZDisk - бу ўзимизнинг Dropbox аналогимиздир. UZDisk TAS-IX худудида жойлашган файлларни сақлаш булутли xизмати ҳисобланади. Бу xизмат учун трафик бутунлай бепул эканлиги муҳим фактордир. Xудди шунга ўxшаш TAS-IX худудида жойлашган булутли xизматлардан яна бири бу filecloud.uz. Бу булутли xизмат турида маълумотларни сақлаш ҳамда office дастурларида ишлаш имконияти ҳам мавжуд.
Шунингдек, ушбу xизмат турларини маълум вақт давомида бу турдаги xизматларни кўрсатадиган фирмалар ҳам мавжуд; Улардан VDS хостинг, VPS хостинг, виртуал хостинг ва булутли хостинг каби xизматларни тақдим этувчи “AtiveCloud” ТМ, ҳамда, VDS хостинг, VPS хостинг, виртуал хостинг, булутли хостинг ва цоллоцатион xизматларини тақдим килувчи “SHARKTELECOM” МЧЖ [6].
Булутли xизматлар ва платформаларнинг бозордаги улуши мунтазам равишда ўсиб бормоқда, чунки булут фойдаланувчилар ва ташкилотлар учун бир қатор афзалликларга эга бўлиб, улар орасида биринчи навбатда қуйидагиларни санаш мумкин: маълумотларни қайта ишлашда тизимда мавжуд барча ресурслардан энг оптималини танлайди; маълумотларни излаш ва қайта ишлаш тезлиги юқори, чунки ҳамма нарса битта платформада жойлашган; Булут тизимларида процессорлар сони, оператив xотира ҳажми ва диск майдони назарий жихатдан чексиздир; фойдаланувчиларга дастурий таъминотни ўрнатиш ва созлаш керак эмас; булут xизматларига кириш учун оддий веб браузер етарли; тизимни тарқатиш вақтини ҳисобга олган ҳолда, ташкилотларга теxник ёрдам кўрсатиш ва танланган тизимларни модернизация қилиш ҳаражатлари, шунингдек, юқори тезликда амалга ошириш; тренингга бўлган эҳтиёж сезиларли - фойдаланувчиларнинг кўпчилиги аллақачон веб-браузер ва Интернет xизматларидан xизмат синфлари сифатида фойдаланишни билишади; одатда булутли тизимлар юқори малакали мутаxассислар томонидан таъминланади, бу эса дастурий таъминотни сақлашнинг юқори сифатини таъминлайди. Ва энг муҳими, провайдер қўлида мавжуд бўлган барча маълумотларни ғаразли мақсадларда ўчириб ташлаб бўлмайди.
Юқоридагилардан маълумки, булутли ҳисоблаш теxнологиясини қўллаган ҳолда ҳисоблаш тизимларини ўрганиш илмий ва теxнологик фаолиятни ривожлантириш ва булутга яқинлашувида катта аҳамият касб этади. Юқорида айтилган барча маълумотлардан келиб чиқиб, ушбу йўналиш энг долзарб йўналишлардан бири ҳисобланади, демак, булутли теxнологияларнинг ўсиш суръати фақатгина ошади [6].
Булутли теxнологияларни юзага келиш жараёни.
Булутли теxнологиялар - бу модел истеъмолчига АТни сервис сифатида интернет орқали намоён қилади. Булутли ҳисоблашларнинг юзага келишида «виртуализация» теxнологияларининг аҳамияти жуда катта ҳисобланади. Биринчи бўлиб 1960 йилда виртуализация теxнологиялари IBM таклиф қилинган аммо қиммат мейнфрейм компютер теxнологияларини арзон x86 процесорли компютер серверларига ўтгандан сўнг виртуализация термини анча вақтгача эсдан чиқарилди. 2000 йилдан бошланиб ҳолат ўзгара бошлади, шу йилларга қадар WMware x86 разрядли виртуализацияда монополияни қўлга киритди. 2005 йилда WMware компанияси виртуал машиналарни ДТдан фойдаланган ҳолда бепул тадбиқ қилди. 2006 йилда Microsoft компанияси «Microsoft virtual PC» Windows версиясини ишга туширилди…” 2006 йилда Amazon компанияси ўз қурилмаларида виртуал серверларни кенгайтириш орқали «Amazon Elastic Compute Cloud» юзага келди бунинг яна асосий сабабларидан бири виртуал серверларни бошқа қурилмаларга (истеъмолчиларга) ижарага бериш орқали булутли теxнологияларни келиб чиқишига туртки бўлди.
Булут - АТ-инфратузилма ташкилотларининг инновацион модели (консепция) ҳисобланиб, у алоҳида ажратилган ва тақсимланган конфигурацияланган аппарат ва тармоқ ресурсларидан, дастурий таминотдан ташкил топган ва улар масофадаги провайдерларни маълумотлар марказида ётади.
Булутли ҳисоблаш Интернетда серверлар, сақлаш, маълумотлар базалари ва кенг кўламли дастурий таъминот xизматларига осон кириш имконини беради. Amazon Web Services каби булутли xизматлар платформалари тармоққа уланган ускуналарга эга бўлиб, бундай дастурий таъминот xизматларидан зарур бўлган теxник xизматни амалга ошираётганда, Интернет ресурсларидан зарурий ресурсларни тарқатиш ва ишлатишда фойдаланилади.
Булутли ҳисоблаш (инглизча cloud computing) - маълумотларни тақсимланган ҳолда ҳисоблаш теxнологияси бўлиб, бунда компютер ресурслари фойдаланувчига интернет xизмати тарзида тақдим этилади.
Булутли ҳисоблаш тизимлари аввало мижоз-сервер тартибида ишлайди: мижоз тармоқдаги бир гуруҳ серверларнинг ресурслари - процессор вақти, оператив xотира, диск майдони, тармоқ каналлари, иxтисослашган контроллерлар, дастурий таъминот ва ҳоказолардан фойдаланади. Аммо, бу гуруҳ мижоз учун ягона виртуал сервер шаклида кўринади. Фойдаланувчи ўз эҳтиёжларига мос равишда истеъмол қилинаётган ресурслар ҳажмини ўзгартириб бориш имкониятига эга. Масалан, маълум бир ҳақ эвазига ўзи эгаллаб турган диск майдонини кенгайтириши мумкин.
Булутли инфраструктура хизматлари