1-mavzu: elektr zanjirlari va ularni elementlari

ELEKTR ZANJIRLARINI ISH REJIMLARI. 
1. 
Nominal rejim: Elektr qurilmasining nominal parametrlari, odatda, uning 
pasportiga ko`rsatilgan bo`ladi. Elektr qurilmalarining nominal parametrlari ichida 
eng xarakterlisi nominal kuchlanish va nominal tok hisoblanadi. 
Nominal quvvat nominal tok va nominal kuchlanish orqali topiladi. 
2. 
Salt ishlash rejimi deganda tashqi zanjir manbadan ajratilgan va uning R 
qarshiligi amalda cheksizga teng bo’lib (R 


) zanjirdan tok o`tmagandagi (I 

0) 
holat tushuniladi. Bu holda manba qismlaridagi kuchlanish "U" uning EYUKga 
teng bo`ladi (E 

Y ). 
3-rasm. Salt ishlash rejemini harakterlovchi sxema. 
3. 
Qisqa tutashuv rejimi deb zanjir elemetlarining qarshiliksiz o`zaro 
ulanib qolishiga aytiladi (4-rasm). Elektr qurilmalari uchun qisqa tutashuv rejimi 
salbiy holat hisoblanadi. Chunki zanjirning qisqa tutashuv bo`lgan paytida 
qarshiligi bo`lishi natijasida qisqa tutashuv toki nominal qiymatidan bir necha 

---

3 
marta ortib ketadi. Elektr qurilmalarini bu tokdan himoyalash uchun zanjirni 
shikastlangan joyini tarmoqdan avtomatik ravishda uzib qo`yadigan himoya 
qurilmalaridan foydalaniladi. 
4-rasm. Qisqa tutashuv rejemini harakterlovchi sxema. 
Eng oddiy elektr zanjirini ko'rib chiqing. U nimadan iborat? U generatorga ega - 
oqim manbai, qabul qiluvchi (masalan, lampochka yoki elektr motor), shuningdek 
uzatish tizimi (simlar). O'chirish simlar va batareyalar to'plami emas, balki 
kontaktlarning zanglashiga olib kelishi uchun uning elementlari o'tkazgichlar bilan o'zaro 
bog'langan bo'lishi kerak. Oqim faqat yopiq zanjirda oqishi mumkin. Keling, yana bir 
ta'rif beraylik: 
Bular o'zaro bog'langan oqim manbai, uzatish liniyalari va qabul qilgich. 
Albatta, manba, lavabo va simlar - elementar elektr davri uchun eng oddiy variant. 
Haqiqatda turli sxemalar ko'plab elementlar va yordamchi uskunalarni o'z ichiga oladi: 
rezistorlar, kondansatörler, pichoq kalitlari, ampermetrlar, voltmetrlar, kalitlar, kontaktli 
ulanishlar, transformatorlar va boshqalar.