1-mavzu: Energiyaning inson hayotidagi o‘rni. Energiya tizimi, sektori va xizmat ko‘rsatish

11-mavzu: Okean energiyasi. Chuqur energetik oqimlar. Okean issiqlik 
energiyasi. Osmotik bosim energiyasi. Okean to‘lqin energiyasi. Gravitatsion 
ko‘tarilgan suv energiyasidan foydalanish. 
Yevrokomissiya va Yevropa Investitsiya banki (YeIB) Portugaliyada okean 
to‘lqinlaridan elektr energiyasi olish maqsadlari yo‘lida 10 million yevro 
ajratadigan bo‘ldi. Bu borada Yevrokomissiya rasman bayonot tarqatgan. 
Mablag‘lar bu sohada anchadan beri faoliyat yuritib keladigan Finlyandiyaning 
AW-Energy kompaniyasiga beriladi. Aynan mana shu kompaniya to‘lqinlarda 
energiya yaratish texnologiyalariga ega.
Bu kabi texnologiyalardan foydali ishlarda, ya'ni sho‘r suvlarni chuchuklashtirish, 
suvlarni 
rezervuarlarga 
yuborish 
maqsadlarida 
foydalanish 
mumkin. 
Mutaxassislarning fikricha, hozircha to‘lqinlar quyosh energiyasi darajasida 
energiya bera olmaydi. Biroq boshqa muqobil energiyalarga qaraganda ko‘proq 
energiya bera oladi. Masalan shamolga nisbatan to‘lqin kuchli ekani aytiladi. 
Hozircha to‘lqinlardan elektroenergiya yaratish keng ommalashmagan. Bugungi 
kunda faqat eksperimental tadqiqotlar o‘tkazilmoqda, xolos. To‘lqinlar 
energiyasidan kemalar harakati maqsadlarida ham foydalanish mumkin. Okean 
sohillarida joylashgan mamlakatlar, jumladan Buyuk Britaniya va Irlandiya 
foydalanadigan umumiy elektr energiyasining 5 foizi to‘lqinlardan olishi 
mumkinligi o‘rganilmoqda. Buyuk Britaniyada Oyster deb nomlangan generator 
mavjud. To‘lqindan elektr olish imkoniyatlari shuningdek, Shimoliy, Janubiy 
Amerika, Avstraliya, Janubiy Afrika va Yangi Zelandiyada yuqori hisoblanadi.
Jahondagi birinchi to‘lqin elektrostansiyasi Portugaliyaning Agusadora tumanida 
okeandan 5 kilometr uzoqlikda qurilgandi. U rasman 2008 yilning 23 sentabrida ish 
boshlagan. Mazkur elektrostansiyaning quvvati 2,25 MVt bo‘lib 1 ming 600ta 
xonadonni elektroenergiya bilan ta'minlashga qodir. Aslida bu elektrostansiya 2006 
yilda ishga tushirilishi kerak edi. Ammo bir qator murakkabliklar tufayli 
foydalanish ikki yilga kechikib ketdi. 
Elektrostansiya Shotlandiyaning Pelamis Wave Power kompaniyasi tomonidan 
loyihalashtirilgan. Bu kompaniya 2005 yilda Portugaliyaning Enersis energetika 
kompaniyasi bilan to‘lqin elektrostansiyasini qurish borasida shartnoma imzoladi. 
Shartnoma narxi 8 million yevroga teng bo‘lib, elektrostansiya suzib yuruvchi uchta 
qurilmadan iborat. 

---

28 
AQSh va Yevropa Ittifoqi bu sohani rivojlantirisha yuz millionlab yevro 
ajratmoqda. Germaniyada bu turdagi elektrostansiya qurish uchun ruxsat dengiz va 
gidrografik Federal agentligidan olinadi.
Tahlilchilarning fikricha, to‘lqin elektrostansiyasi portlarni muhofaza qiluvchi, 
to‘lqin qaytaruvchi vazifalarni ham bajaradi.
Bugungi kungacha okean to‘lqinlari vayronagarchilik keltirardi. Endi esa ulardan 
maqsadli foydalanish ko‘zda tutilmoqda. 
Mutaxassislar doimiy suratda to‘lqin elektrostansiyasi konstruksiyalarini 
takomillashtirish ustida bosh qotirib keladi. Avstraliyaning Energetech 
kompaniyasi tomonidan Sidneydan 240 kilometr janubda quriladigan 
elektrostansiya 11 qavatli turar-joy binosi balandligicha bo‘lib, noyobliligi bilan 
ajralib turadi.
Mutaxassislar to‘lqin elektrostansiyasi kelajagiga katta umid bilan qarashmoqda. 
Buyuk Britaniyaning Kornuoll yarim oroli sayyohlarning sevimli maskani 
hisoblanadi. Endilikda bu yer yanada mashhur bo‘ladi. Chunki, yarimoroldan 15 
kilometr uzoqlikda to‘lqin elektrostansiyasi qurilmoqda. Buning uchun hukumat 
tomonidan 21,5 milliard funt sterling ajratildi. Elektr energiya kabellar orqali 
quruqlikka yetkaziladi. Yaqin-yaqingacha muqobil energiya deyilganda shamol va 
quyosh energiyasi tushinilar edi. Okean energiyasidan deyarli foydalanilmasdi. 
Endi vaqt o‘zgarmoqda. Jahonda okeanlardan ekologik xavfsiz bo‘lgan energiya 
yaratish tarafdorlari ko‘payib bormoqda. Qarorgohi Kanadada joylashgan Finavera 
energetika firmasi rahbari Jyeyson Bakning aytishicha, okeandan energiya olish 
fursati yetib keldi. U o‘z so‘zida korxonasi mijozlarga toza energiya yetkazib berish 
imkoniyatlariga ega ekanini eslatib o‘tdi.
Okean to‘lqinlari shamol va quyosh singari insoniyatning energetikaga bo‘lgan 
ehtiyojlarini qondirishga shubha yo‘q.