1-mavzu. “Globallashuv jarayonlari va ma’naviy tahdidlar” fanining predmeti, maqsadi va vazifalari. Reja

---

1-mavzu. 
“Globallashuv jarayonlari va ma’naviy tahdidlar” fanining predmeti, 
maqsadi va vazifalari. 
Reja: 
1. “Globallashuv jarayonlari va ma’naviy tahdidlar” fanining ob’ekti va 
predmeti. 
2. “Globallashuv jarayonlari va ma’naviy tahdidlar” fanining maqsadi va 
vazifalari. 
3. Fanning mutaxassislikning boshqa fanlari bilan bo’liqligi. 
Tayanch iboralar: Globallashuv, globallashuv jarayonlari, ma’naviy 
tahdidlar, Geosiyosat 
Globallashuv fani muayyan mintaka va davlatlarning geografik joylashuvi, 
ularning chegaralari, tabiiy resurslari, jaxon siyosatida tutgan urni xamda ularning 
geosiyosiy imkoniyatlari va istikbollari bilan boglig jarayonlarni urganadi. Bu 
jixatdan xar bir mustakil davlat xayotida geosiyosatni o‘rganishga tabiiy ravishda 
extiyoj O‘zbekistonda xam geosiyosatni fan sifatida o‘rganishga mustakillikning 
dastlabki yillaridano e’tibor karatiddi. Agar birinchi Prezidentimizning 1991-1993 
yillarda kilgan ma’ruzalariga, chop etgan asarlarini dikkat bilan o‘kisak, O‘zbekistan 
geosiyosati birinchi Prezident I.Karimov tomonidan xar tomonlama ochib 
berilganligiga amin bo‘lamiz. Birinchi yurtboshimiz asarlarida milliy 
geosiyosatimiz, uning tadrijiy rivoji milliy davlatimiz manfaatlariga, mintakada 
tinchlik va barkarorlikni ta’minlash masalalariga xizmat kilishi asosli tarzda kayd 
kilingan. 
O‘zbekiston geosiyosiy jixatdan boshka davlatlarga nisbatan ancha kulay 
mintakada joylashgan. Davlatning geosiyosiy imkoniyatlari kuyidagi omillar bilan 
belgilanadi: O‘zbekiston nafakat Markaziy Osiyoning, balki butun Yevrosiyoning 
markazida joylashgan. Davlatning markaziy nuktada joylashuvining o‘ziyok, 
«mintakaning bo‘laj;ak takdiri ko‘p jixatdan O‘zbekistonga bog‘liq»ligini 
ko‘rsatadi; Mamlakat joylashuv jixatidan kulay geografik — siyosiy mavkega ega. 
Bu jixatdan Uzbekiston Markaziy Osie mintakasining o‘z mustakil energetika va suv 

---

tizimlariga ega markazi bo‘lib, ko‘pgina masalalarda qo‘shni respublikalarni 
bog‘lovchi burin xizmatini utaydi; 
Yevrosiyoda G‘arbni Shark bilan, Janubni Shimol bilan bog‘lovchi eng 
muxim yul — «Buyuk Ipak yuli»ning tarkibiy kismi O‘zbekiston xududiga tugri 
keladi; Mamlakat strategik resurslar xisoblanmish — neft, gaz, oltin, uran va boshka 
kuplab yer osti va yer usti boyliklariga ega; davlat kulay tabiiy iklim sharoitiga ega; 
insoniyat tarixiy tarakkiyoti va sivilizatsiyasida salmokli uringa ega; 
Markaziy Osiyo mintakasi axolisining 50% O‘zbekistonla istikomat kilishadi. 
Siyosiy, iktisodiy, demografik, ilmiy-texnikaviy, intelektual va boshka jixatlardan 
Uzbekisgon kushni davlatlarga nisbatan bir muncha ustuvorlikka ega. Bu esa uning 
mintakada yetakchi davlat sifatida shakllanayotganligiga asos bo‘lmokda va xokozo. 
Bulardan anglashiladiki, O‘zbekistoning kelajagi buyuk bo‘lganidek, uning 
geosiyosati xam istikbollidir. 
Bugun davlatimizda olib borilayotgan odil ichki va tashki siyosat, chukur 
iktisodiy, siyosiy, ijtimoy ma’naviy isloxatlar va tadrijiy o‘zgarishlar O‘zbekiston 
Respublikasining jaxon xamjamiyatiga yanada kir borishida, davlatlar o‘rtasida o‘z 
mavkeini egallashida juda ko‘l kelmokda. Shuningdek, xalkimiz turmush tarzi milliy 
va umuminsoniy kadriyatlarning uygunlashganligi, davlatdagi barkarorlik va 
odamlarning bunyodkorlar jaxon jamoatchiligini o‘ziga jalb kilmokda. 
Har bir fan o‘zining nazariy va amaliy asoslariga ega. Biz «Geosiyosat 
asoslari» o‘kuv ko‘llanmasini kismga ajratishni lozim topdik, ya’ni I-qism 
geosiyosatning fan sifatida shakllanishi, uning nazar asoslari va klassik geosiyosat 
vakillarining konsepsiyalarini uz ichiga oladi; II -qism esa zamonaviy geosiyosiy 
ta’limotlar, ularning amaliyoti bilan bog‘liq; nazariy muloxazalarga bag‘ishlangan 
bo‘lsa, III-qism O‘zbekiston Respublikasining geosiyosiy joylashuvini, davlat 
milliy manfaatlarining geosiyosiy jixatlarini o‘rganishga bag‘ishlangandir. 
Aristotel «inson tabiatan siyosiy mavjudotdir», — degan edi. Shunday ekan, 
o‘zi yashayotgan davlat yo mintakaning kanday geosiyosiy muxitda tavsiflanishini 
bilish o‘zini ziyoli deb bilgan xar bir inson uch zarurdir.