1-mavzu: Insoniylik ulug’ fazilat

O’quv faoliyati natijalari:Ma’rifatbilimlilikvaezgulikyo’li. Manaviy meros qudrati haqida aytib bеrаdilаr.

Pedagogik vazifalar:	O’quv faoliyati natijalari:
Ma’rifat bilimlilik va ezgulik yo’li. Manaviy meros qudrati xaqida ma'lumot	Ma’rifat bilimlilik va ezgulik yo’li. Manaviy meros qudrati izоhlаb bеrаdilаr.
Vаtаnpаrvаr, fidоyi vа bаrkаmоl shахslаrni tаrbiyalаshning аhаmiyatini tushuntirаdi.	Vаtаnpаrvаr, fidоyi vа bаrkаmоl shахslаrni tаrbiyalаsh dаvr tаlаbi ekаnligini tushuntirаdi.
O’qitish metodlari	BBB usuli. Baholash mezonlari
O’qitish shakillari	Jamoaviy.
O’qitish vositalari	Doska, ma’ruza matni, tarqatma materiallar.
O’qitish sharoiti	O’quv xonasi.
Qaytar aloqaning usul va vositalari	Og’zaki nazorat, savol-javob.

1.2. Mashg’ulotning texnologik xaritasi

Ish bosqichlari	Faoliyat mazmuni
	O’qituvchi
1-bosqich. Mavzuga kirish qismi. (15 daqiqa)	Tashkiliy qism: O’quvchiar bilan salomlashadi O’quvchilarning darsga tayyorgarligini tekchiradi Yo’qlama qiladi Baholash mezonlarini yetkazadi (1-ilova) O’tgan mavzu bo’yicha o’quvchilarning bilimlarini suhbat shaklidagi savollar bilan jonlantiradi Yangi mashg’ulot rejasi, uning maqsadlari va rejalashtirilgan natijalarini aytadi hamda ularni o’rganishning ahamiyatini izohlaydi.
2-bosqich. Asosiy qism. (55 daqiqa)	2.1 Yangi mavzuning bayoni Faollashtiruvchi savol va topshiriqlar (2-ilova) 2.2 Ijodiy faoliyat (3-ilova) 2.6 Mavzuni mustahkamlash uchun savollar (4-ilova)
3-bosqich. Yakuniy qism. (10 daqiqa)	3.1. Mavzuning yakuniy qismi bo’yicha xulosa qilinadi 3.2 Talabalarning faoliyati tahlil qilinadi va baholanadi Uyga vazifa beriladi. O`tilgan mavzuni o`qib kelish, mavzuga oid savollarga javob topish (5-ilova)

1-ilova
Bахs-munоzаrаgа qаtnаshuvchilаrni bаhоlаsh mеzоnlаri

Bаhоlаsh mеzоnlаri vа ko’rsаtkichlаri		Mа’ruzаchilаrning ismi vа shаrifi
		1		2	3
1.	Mа’ruzаning mаzmuni: (1,5)
	- mаvzugа to’g’ri kеlаdi (0,5)
	- kеtmа-kеt, mаntiqаn vа аniq bаyon etildi (0,5 bаll)
	- аniq хulоsа chiqаrildi (0,5)
2.	Mа’lumоtlаrni tаqdim etishdа vоsitаlаrdаn fоydаlаnildi (ko’rgаzmа) (0,4)
3.	Rеglаmеntgа riоya etdi (0,1)
	Jаmi:
Bаhоlаsh mеzоnlаri vа ko’rsаtkichlаri
		1		2	3

(2-ilova)
Faollashtiruvchi savollar.
Nafosatning inson hayotidagi o‘rni nimada?
Qanday insonlarga nisbatan «nafosatli» so‘zini ishlatamiz?
Go‘zallikni siz qanday tushunasiz?
Tadbirkorlar, milliy hunarmadlar tomonidan tayyorlangan buyumlarga nisbatan nafosat bilan ishlanibdi, degan iboralarni eshitganmisiz?
Nafosatning ma’naviyat bilan qanday aloqadorligi bor?
Mazkur rasmlarni nafosat tushunchasi bilan bog‘lang.

Yangi mavzu bayoni:


MAVZU: Ma’rifat bilimlilik va ezgulik yo’li. Manaviy meros qudrati
Reja:
1.Ma’rifat tushinchasi va ma’rifatparvarlik g’oyalari
2. Madaniyat tushinchasi.
3. Bilim olish
Marifat tushunchasi bilish,bilim,ma’lumot,tanish,tanishish manolarini bildiradi.Umuman,uning lug’aviy manosi bilimdir.Atama sifatida esa u ta’biyat,jamiyat va inson mohiyati haqidagi turli-tuman bilimlar ,ma’lumotlar majmuasini bildiradi .Ma’rfat degani bilimli ,muayyan sohada ma’lumoti bor ,degani bo’lib,insonparvarlik ma’naviyati zaminidagina o’z mohiyatiga ega bo’ladi.Kishilarning bilimini, madaniyati oshirishga qaratilgan ta’lim –tarbiyaga ham ma’rifat deb ham qaraladi.Bu so’z ilm-u urfon ma’nolarida ham ishlatiladi.
Ma’rifat –kishilarning ong –bilimini ,madanyatini oshirishga qaratilgan ta’lim –tarbiya ,maorif hamdir.Maorif umumiy va o’rta mahsus ta’lim beruvchi maktab va o’quv yurtlari tarmoqlarini qamrab oladi.

Ma’rfat tushunchasi kenroq bo’lib ,blim va ma’naviyatni yoyish va yuksaltirishning hamma turlari va sohalarini o’zida uyishtirgan.Lekin ma’naviyat bilan ma’rifat,maorif tushichalarini izoxlaganda,ular o’rtasiga “Xitoy devori” ni qo’yib ham bo’lmaydi,ya’ni ular bir-birini to’ldiruvchi,mukammallashtiruvchi tushichalardir.

Prezidentmiz I.Karimov “…Ma’naviy jihatdan mukammal rivojlangan insonni tarbiyalash,ta’lim va maorifni yuksaltirish,milliy uyg’onish g’oyasini ro’yabga chiqaradigan yangi avlodni voya\ga yetqazish davlatimizning eng muhim vazifalaridan biri bo’lib qoladi “ ,deya ta’kidlab, “bizga bitiruvchilar emas ,maktab ta’limi va tarbiyasini ko’rgan shahislar kerak “lidini aytgan edi.

Ma’rifat tushinchasi bilan bo’liq ma’rifatchilik Garbda XVIII asrda yaxlit oqm sifatida shakillangan bo’lsa, “ma’rifat “ atamasi mashhur nemis atamasi Immanuel Kantning “Ma’rifat nima ?” nomli maqolasidan (1784-yil) so’ng ilm –fanlar uzul-kesil qaror topgandir.G’arbning tarixiy va falsafiy fanida “ma’rifat” deganda inson aql-idroki,kuch va bilimlari tantanasiga cheksiz ishonch anglashilgan.

O’rta asr musulmon olami olimlari nuqtayi nazariga ko’ra,kishining odobi ,hulqi unng ma’rifati,bilimdonligi bilan chambarchas bog’yiq bo’lib ,inson qanchalik ma’rifatli bo’lsa ,uning hulqi shunchalik yaxshi va mukammal hisoblangan.Ma’salan,Rohib Isfaxoniyning fikicha,ilim,amal ,adab yuksak mnvonga ,oliy janob nasabga va boylikka tengdir.

Madaniyat tushinchasi ham ma’rifat bilan chambarchas bog’liq bo’lib ,u keng va tor ma’noda ishlatiladi .
Keng ma’noda: madaniyat-insoniyatning butun tarixiy taraqqiyot jarayonida yaratgan moddiy va ma’naviy boyliklarining yig’idisidir.

Torma’noda ; ilm tushinchasi jamyatning ma’naviy hayotini ko’rsatish uchun qo’llaniladi .Madaniyat atamasi keng ma’noda qo’llanilib ,jamiyatning ishlab chiqrish ,ijtimoiy va ma’naviy hayotida qo’lga kiritilgan yutuqlar majmuini ,biror ijtimoiy guruh yoki xalqning ma’lum davrda qo’lga kiritgan shunday yutuqlari darajasini ,o’qimishlilik ,ta’lim –tarbiya ko’rganlik,ziyolilik va ma’rifatlilik hamda turmishning ma’rifatli kishi ehtiyojlariga mos keladigan sharoitlari majmuini bildiradi .

Demak ,ma’danyat so’zi ,tushunchasi ham ma’rifat sigari ma’naviyatni mukammallashtirishga xizmat qiladi va bir-birini to’ldiruvchi , boyituvchi, shaxsning komil inson bo’lib voyaga yetishivudagi asosiy shartlardan biridir .Ma’naviy nur ,ma’naviyatli shaxs –dilida haqiqat nuri aks etgan,o’zligini anglagan ,o’zining borliqdagi o’rni va vazfasini tushinib yetgan ,haqiqat oldidagi o’z maqomiga loyiq bo’lish va burchini ijro etish mas’ulyatini zimmasiga ola biladigan inondir.Millat ma’naviyatini tarixiy shakillangan o’z qiyofasiga ega ,shu bilan birga ,mohiyatan umumbashariy qadiryatlarga also zid emas ,balki muvofiqdir.

Jahon madanyati silizatsiyasiga buyuk hissa qo’shgan O’rta Osiyolik allomalar ,islom olamidagi buyuk zodlar bilim masalasiga jiddiy e’tibor berib qaraganlar.Komil insonni tarbiyalashning birdan-bir yo’li ana shu bilimda, deb bilganlar.Bu haqda ko’plab ma’lumotlar keltirish mumkin.

Ilmda musulmonlarga narsani dalil –isbotsiz qabul qilmaslik buyiriladi,ilm doimo aniqlikni ta’lab etishi ,haqiqiy ilmiy narsalarga tayanishi kerakligi ,gumonga ergashmaslik haqida ta’lim beriladi Ilminsonni aql ishlatishga chaqiradi.Unda aql insonga berilgan buyuk ne’mat,deb ta’riflanadi .
Qur’oni karimda ilm so’zi- > - bilmoq feli negiziga tayangan kalimalar 750 maratoba uchrashi ilmiy tadqiqotlrda aytilgan.
Hadisi sharifda ; “Kimki dunyoni xohlasa ,ilm olsin, kimki ohiratni xohlasa ,ilm olsin “- deyiladi.Aslida ,hadislar o’z mohiyatiga ko’ra Qur’ondan keyoigi ikkinchi muqqaddas manba ,eng mo’tabar va bebaho hikmatlar majmuasidir .Shuningdek,hadislar ko’p hollada Qur’onning turli oyatlarini tushitirib,ularni to’ldirib ham beradi.

Hadislar; ilm poklik ,hallollik,kishilarni yaxshilik sari boshlovchi ,qorong’ilikda yo’l ko’rsatuvchi mash’al tariqasida talqin qilinadi .Ilm –bu hikmat ,poklik ramzi ,ilomsizlik johillikir.Ilm,avvalo,etiqotdir .Iymon bilan ilm egizak.Harqanday ilmli odam o’z bilimiga amal qilishi ,undan kelib chiqib ,kishilarga to’g’ri yo’l ko’rsatishi maslahat beriladi .

Dinning asosini iymon ,e’tiqot tashkil etadi.Shuning uchun hadslarda dinning ofati 3 ta ,deb ko’rsatilgan .1) Beamal olim 2)Zolim hokim 3) Bilomasdan fatvo aytuvchi ulamo .
Ilm kishilarga naf keltirish lozim.Olimlar bu yo’lda rahnoma bo’lishi kerak .<> .Ilm foydali bo’lishi uchun u odamlarga o’rgatilishi kerak. Ilmli inson sadoqatli bo’lishi,kishilarga yaxshilikni o’rgatishikerak.Ilm bilimli sadoqatli inson uchun fazilat bo’lsa ,bu holatni u boshqalarga singdirishi zarur.Hadislarda ilmnli kishi mevali daraxtlarga o’xshatiladi .Ilm-bu ma’rifat ,fazilat. Ilmsiz mamlakatda fitnalar kuchayadi,qotillik avcj oladi.
Umuman,islomda ilm fanni egallash,ma’rifatli bo’lish juda savobli ish ekani qayta-qaytata’kidlanadi .Beshikdan to qabirgacha ilm izlash lozimligi qayt qilinishining o’zi katta tarbiyaviy ahamyatga ega .
MuhammatXorazmiy,Ahmad Farg’oniy ,Abu NasrFarobiy ,Beruniy,Ibn Sino ,Imom al-Buxoriy ,Imom at-Termiziy ,Abu Yazid Tayfur al-Bistomiy,Imom G’azzoliy ,Mahmud Koshg’ariy,Yusuf Xos Hojib, Ahmat Yassaviy ,Yusuf Hamadoniy ,Xo’ja Abdulxoliq G’ijdivoniy ,Bahoudun Naqishbandiy ,Mirzo Ulug’bek ,Ali Qushchi ,Mirzo Bobur ,Alisher Navoiy, Behbudiy ,Munavvar Qori kabi ulug’zotlar hayot tarzi, ilm uchun fidoyiligi ,e’tiqodining pokligi bilan barchaga ibrat bo’lgamligini bilib olish mumkin .Demak,diniy va dunyoviy ma’rifatni jam qilgan,ana shu ikki ilmni egallagan kishining ikki dunyosi oboddir.