1-mavzu. Interferometrlar. Ko'p nurli interferensiya. 2-mavzu. Difraksion panjaraning spektral xaraktiristikalari

Alfa zarralari
Alfa (a) zarralari yoki alfa nurlari yuqori energiyali ionlashtiruvchi zarracha nurlanishining bir shakli To'qimalarga kirish qobiliyati deyarli yo'q, chunki ular katta. Ular ikkita proton va ikkita neytrondan iborat bo'lib, ularni kuchli kuchlar ushlab turadilar. Alfa nurlari elektr zaryadi tufayli moddalar bilan kuchli ta'sir o'tkazadi. Ular material tomonidan osongina so'riladi. Ular faqat bir necha dyuym havoda ucha olishadi. Ular inson terisining eng tashqi qatlamiga singib ketishi mumkin, shuning uchun manba nafas olmasa yoki yutilmasa, ular hayot uchun xavfli emas. Ammo bu holda, zarar boshqa har qanday ionlashtiruvchi nurlanish ta'siridan katta bo'ladi. Yuqori dozalarda radiatsiyaviy zaharlanishning barcha o'ziga xos belgilari paydo bo'ladi.
Beta zarralari
Beta nurlanish - bu ma'lum turdagi radioaktiv yadrolar chiqaradigan ionlashtiruvchi nurlanish shaklidir. Alfa- zarrachalarning o'zaro ta'siri bilan taqqoslaganda, beta-zarrachalar va moddalar o'rtasidagi o'zaro ta'sir odatda o'n baravar katta va o'ndan biriga teng ionlash qobiliyatiga ega. Ular bir necha millimetr alyuminiy bilan to'liq to'sib qo'yilgan Gamma zarralari. Gamma nurlari bu radioaktivlik natijasida hosil bo'lgan elektromagnit nurlanishdir. Ular yadroni proton tarkibini o'zgartirmasdan stabillashtiradi. Ular p radiatsiyadan chuqurroq kirib boradilar. ammo ularning ionlash darajasi pastroq.Qachonki hayajonlangan atom yadrosi gamma nurlanishini chiqarsa, uning massasi va atom raqami o'zgarmaydi. Siz faqat ma'lum miqdordagi energiyani yo'qotasiz. Gamma nurlanishi hujayra yadrolariga jiddiy zarar etkazishi mumkin, shuning uchun u tibbiy asbob-uskunalar va oziq- ovqat mahsulotlarini sterilizatsiya qilish uchun ishlatiladi.
Messbauer effekti
Atom yadrosi energiyasi, xuddi atom, molekula va boshqa kvant sistemalarniki kabi, faqat diskret qator qiymatlar olishi mumkin. Ruxsat etilgan energivali holtalar orasidagi o'tishlarda yadro elektromagnit to'lqinlar nurlatadi. Bu to'lginlarning chastotasi odatda shundayki, ular y-nurlanishlar sohasida joylashgan bo`ladi. Tegishli y-kvantlar yuzdan bir necha millonlargacha elektron volt energiyaga ega boʻladi.
Bitta yadro shiqargan y-nurlanish xuddi shunday boshqa yadro tomonidan yutiladimi? Go'yo y-kvant energiyasi aynan uyg'ongan va asosiy (uyg'onmagan) holatlar energiyalari farqiga teng va bunday kvantlar yadro tomonidan oson yutilishi lozim edi. Biroq odatda ho E-En shart bilan xarakatlanuvchi rezonans yutilish kuzatilmaydi. Buning sababi tepish energiyasidadir. Miltiqdan otayotganda, o'qning uchib chiqib ketishi barobarida, impulsning saqlanish qonuniga ko'ra, miltiqning o'zi ham orqaga tepadi va demak qandaydir energiya ham oladi. Bunday holda Etep. tepki energiyasini yadro olganidan, y-kvant energiyasi sathlarining energiyalari farqi Er Eo dan kichik bo'ladi. y-kvant yutilganida uning impulsi yadroga beriladi va u harakatga keladi. Bunga ham energiya kerak bo'ladi. Shuning uchun ham y-kvant energiyasi yadroni uyg'otish, unga ketakli E, energiya berish uchun yetarli bo'lmaydi. Har holda rezonans yutilishga erishish mumkinmi? Ma'lumki, miltiqning massasi qancha katta bo'lsa, tepish energiyai shuncha kichik bo'ladi. Buni impulsning va energiyaning saqlanish qonunlarida tushunib olish oson. Yadroning o'zi nisbatan yengil va tepish energiyasining rezonans shartini buzadi. Agar atomlar (va demak yadrolar) o'zaro mustahkam bo'g'langan krisall panjara hosil qilgan kristallni olsak-chi? Bunday sistemada tepish paytida impulsni butun kristallga uzatish mumkin bo'lib qoladi. Bunda tepish energiyadi g'oyat kichik bo'lib, y-kvantlarni rezonans yutish yuz beradi.