1-Mavzu: Maktab yoshidagi bolalar jismoniy tarbiyasi. Reja: Maktab yoshidagi bolalar jismoniy tarbiyasi

Maktab yoshidagi bolalar uchun jismoniy faollik

da Oziqlanish va jismoniy faollik
O'qish vaqti:3 daqiqa o'qildi
A A
 0



Maktab yoshidagi bolalar uchun jismoniy faollik


Asosiy fikrlar

• 
  Salomatlik uchun maktab yoshidagi bolalar har kuni yengil, oʻrtacha va kuchli jismoniy faoliyatga muhtoj.
  
• 
  Jismoniy faollik yurish, o’yin va uyushgan sport kabi kundalik faoliyatni o’z ichiga olishi mumkin.
  
• 
  Moslashtirilgan sport turlarini izlash va birgalikda mashq qilish orqali bolalarga sportdan zavqlanishlariga yordam bering.
  
• 
  Turli sport turlari va mashg‘ulotlar bilan shug‘ullanish bolalarga o‘zlari yoqtirgan mashg‘ulotlarni topishga yordam beradi.
  

Maktab yoshidagi bolalar uchun kundalik jismoniy faoliyat

Ko‘pchilik boshlang‘ich maktab yoshidagi bolalarga chaqqon harakatli o‘yinlar ,yugurish, quvish va maydoncha o‘yinlari kabi mashg‘ulotlar kerak.
Kundalik jismoniy faollik, shuningdek, maktabga piyoda borish, mahallangiz bo’ylab velosiped, skuter minish va hovlida yoki mahalliy parkda tashqarida o’ynashni o’z ichiga olishi mumkin.
Oddiy ko’chadagi bolalarning quvnoq o’yini ham farzandingizga ijobiy quvvat beradi, sizning ham alohida vaqtingizni ajratishni talab qilmaydi. Hamda ularning barchasi bolangiz uchun yanada faol hayot tarziga hissa qo’shadi.
Farzandingizga qancha jismoniy faollik kerak? Salomatlik, rivojlanish va farovonlik uchun maktab yoshidagi bolalar har kuni kamida bir soat o’rtacha va kuchli jismoniy faollik va bir necha soat yengil jismoniy faoliyat bilan shugʻullanishlari kerak.

Maktab yoshidagi bolalar uchun sport

Ko’pgina bolalar boshlang’ich maktabning o’rta yoshida uyushgan sportga tayyor bo’lishadi. Uyushtirilgan sport va mashg’ulotlar bilan shug’ullanish bolangiz uchun ko’p jihatdan foydali. Masalan, u bolangizga quyidagilarga yordam beradi:

• 
  jismoniy tayyorgarlik, o’zini o’zi qadrlash va ishonchni rivojlantirish
  
• 
  harakat va muvofiqlashtirish qobiliyatlarini yaxshilash
  
• 
  ko’rsatmalar, asosiy taktikalarni tinglashni va ularga rioya qilishni o’rganish
  
• 
  yetakchilikni, ergashishni va jamoaning bir qismi bo’lishni o’rganish
  
• 
  adolatli oʻyin va yaxshi sport turlari haqida bilib olishi.
  

Tashkil etilgan sport turlari bo’yicha birinchi tajribalar kattalar versiyalari kabi qiyin yoki shiddatli bo’lishi shart emas. Aksariyat sport turlarida ushbu yoshdagi bolalar uchun mos oʻyinlarning oʻzgartirilgan, soddalashtirilgan versiyalari mavjud. Bularga havaskor sport turlari kiradi.
Havaskor o’yinlarda turli qoidalar va jihozlar mavjud, masalan, qattiq kriket to’pi o’rniga rezina to’p, kichikroq maydon o’lchami yoki kichikroq jamoalar. Bularning barchasi bolangizga zarar etkazmasdan yoki ishonchni yo’qotmasdan ko’nikmalarni rivojlantirishga yordam beradi.
Farzandingiz uchun boshqa variantlar raqs, jang san’ati yoki suzish darslari bo’lishi mumkin.

 Farzandingizga uyushgan sport bilan shugʻullanishga yordam bering

Bolalar o’yin orqali sportga qiziqishlarini oshirishlari mumkin. Misol uchun, ko’cha yoki hovlidagi tashkil etilgan kriket musobaqasi bolalar uchun mahorat va ishonchni oshirishi mumkin.
Farzandingizga tepish, urish va uloqtirish kabi jismoniy ko‘nikmalarni mashq qilish uchun ko‘p imkoniyatlar berib, unga ishonch qozonishiga yordam berishingiz mumkin. Masalan, siz bolangizga imkoni boricha turli xil to’plarni urish, uloqtirish yoki tepishga undashingiz mumkin. U kuchliroq bo’lgach, siz uni nishonga urish orqali uning aniqligi ustida ishlashingiz mumkin.
Bolalar gʻalaba va magʻlubiyat hissiyotlari bilan kurashishni o’rganishi kerak. Farzandingiz g’alaba qozona olmaganidan hafsalasi pir bo’lsa, bu sportning boshqa jihatlariga, masalan, jamoadoshlari bilan o’ynash va yangi odamlar bilan tanishishga e’tibor berishga yordam beradi. Bu sizning bolangizning sportga bo’lgan qiziqishini saqlab qolishi mumkin.
Turli bolalar turli xil mashg’ulotlarni yaxshi o’tkazishadi va zavqlanishadi. Imkoniyatingiz boʻlsa, farzandingiz turli sport turlarini, ham jamoaviy, ham individual tarzda sinab koʻrishi va yiliga bir nechta sport turlari bilan shugʻullanishi yaxshi boʻladi. Ba’zi mahalliy sport klublari «keling va sinab ko’ring» mashg’ulotlarini yoki qisqa mahorat dasturlarini taklif qiladi, shuning uchun bolangiz ko’p pul to’lamasdan turli sport turlari bilan shug’ullanishi mumkin.
Ba’zi bolalar sportni yoqtirmaydilar va bu yaxshi emas. Farzandingizga sportdan ko‘proq zavq olishiga yordam berishingiz kerak. Yoki siz uni faolligini ta’minlaydigan boshqa sevimli mashg’ulotlarini sinab ko’rishga undashingiz mumkin, masalan, raqsga tushish, velosiped haydash, oilaviy sayrga chiqish, qobiq yig’ish, yerga parvarish berish va ochiq joylarni o’rganish.

Ekran vaqtini va jismoniy faollikni muvozanatlash

Ba’zida televizor ko’rish maktab yoshidagi bolalarning tanaffussiz juda uzoq vaqt bir joyda o’tirishiga sabab bo’ladi. Lekin bu bir xil boʻlishi shart emas siz bolangizni harakatga keltirish uchun mobile vositalardan ham foydalanishingiz mumkin. Masalan, siz quyidagi kabi narsalarni sinab ko’ring:

• 
  raqamli xarita yordamida bolangiz bilan sayr qilishni rejalashtirish
  
• 
  Farzandingiz halqa otish kabi yangi mahoratni oʻrganayotganini videoga olish va bolangiz oʻz oʻrni oʻrganayotganini koʻrishi uchun tasvirni takrorlash
  
• 
  bolangiz uchun video raqs o’yinlarini yoki virtual sport simulyatorlarini tanlash.
  

Yodingizda bo‘lsin, to‘g‘ri foydalanish bu muvozanatli vaqt taqsimlash deganidir. Jismoniy faollik, ijodiy o’yin, ijtimoiy o’yinlar, o’qish va ekran vaqtini o’z ichiga olgan ko’plab turli harakatlar bilan shug’ullanish farzandingiz rivojlanishi uchun yaxshi.


Maktabda jismoniy tarbiya turli vositalar orqali amalga oshiriladi. bu vositalarning eng muximlaridan biri asosiy gimnastika shisoblanadi. bu asosiy gimnastikaga xos xususiyatlar bilan izoshlanadiki, bu xususiyatlar gimnastikani shamma yoshdagi bolalarning jismoniy tarbiyasi uchun mos va samarali vositaga aylantiradi. asosiy gimnastika shug`ullanuvchilarning barcha organ va tizimlarini garmonik rivojlantirishga, ularning sog`ligini yaxshilashga, shayotiy faoliyatini oshirishga va maktab o`quvchilarida to`g`ri qomat va xarakat funktsiyalarini shakllantirishga qaratilgan.
Uquvchilar jismoniy tarbiya vazifalarini muvaffaqiyatli shal qilish uchun, ulardagi sharakat faoliyatining rivojlanish sharoitini shar tomonlama o`rganish zarur. odamning xarakat funktsiyasi biologik va pedagogik omillar ta`sirida shakllanadi. biologik omil bolalar va o`smirlarning yosh xususiyatlari bilan bog`liq bo`ladi va ularning sharakat funktsiyasiga ancha ta`sir ko`rsatadi.
Bolalarda xarakat analizatori bir necha yillar davomida takomillashib boradi. etti yosh rivojlanishda burilish davri-erkin xarakatlarning shakllana boshlash va markaziy nerv sistemasida koordinatsiya mexanizmlarining takomillashish davri shisoblanadi.
Etti yoshdan o`n turt yoshgacha bo`lgan bolalarda xarakat analizatorining faol rivojlanishi sodir bo`ladi, 13-14 yoshga kelib, xarakat analizatori rivojlanishining eng yuqori darajasiga kutariladi.



Fiziologik ma`lumotlar bolalarning yoshi o`lg`ayishi bilan katta yarim sharlar qobig`ining funktsiyasi va ayniqsa differentsiyali tormozlanish (turli xarakatlararo o`xshashlik va tafovutni ajrata olish qobiliyati) tez rivojlanishini tasdiqlaydi. katta yarim sharlar qobig`ining funktsiyasi 13-14 yoshdagi o`smirlarda 8-9 va 10-12 yoshdagi bolalarga nisbatan yaxshiroq rivojlangan bo`ladi. nerv-muskul apparati morfologiyasini o`rganuvchilar 8-15 yoshda barcha suyak-musku qismlari va periferik nerv uchlari jadal o`sadi.
Markaziy nerv tizimi va nerv-muskul apparatining funktsional imkoniyatlari oshadi, muskullarning og`irligi va shajmi oshadi, nisbiy kuchning o`ta oshishi kuzatilganini ta`kidlaydilar.
Biologik etuklik pasport yoshiga to`g`ri kelmaydi. tengqo`r o`smirlar shar xil jinsiy etuklik darajasida bo`lishi mumkin. bu farq 1-1,5 yil bo`lishi mumkin, jinsiy etuklik esa 12 dan 15 yoshgacha davom etadi. bu davr o`smirlarning xarakat faoliyatiga ancha ta`sir qiladi, chunonchi, bunda xarakat koordinatsiyasining buzilishi kuzatiladi, ish qobiliyati sustlashadi.
Akseleratsiya sham xarakat funktsiyasining shakllanishiga ta`sir ko`rsatadi. tana qismlarining tez o`sishi jismoniy rivojlanishiga va koordinatsiya faoliyatiga katta ta`sir ko`rsatadi.
Bolalar va o`smirlar xarakat funktsiyalarini shakllantirishda biologik omillarni shisobga olish zarur. biroq, xarakat etukligi yoshga bog`liq tarzda o`z-o`zidan paydo bo`lmaydi, albatta. u atrof-muxit ta`siri shamda xarakat faoliyatining rejimi bilan o`zaro chambarchas aloqada rivojlanadi va takomillashadi.
Demak, xarakat funktsiyasini shakllantirish va takomillashtirishga pedagogik omilning asosiy tomonlarini amalga oshirish orqali erishish mumkin.
Pedagogik omilning birinchi tarkibiy qismi xarakat faoliyatiga o`rgatishdir. bolalar va o`smirlarning xarakat funktsiyasi xarakat faoliyati orqali sodir bo`ladi, xarakat faoliyati esa, xarakatlarni bajarish bilan, shartli reflektor bog`lanishlarning (jamg`arma) ga bog`liq bo`ladi. odatda, shartli reflektor bog`lanishlari qanchalik ko`p bo`lsa, bu bog`lanishlar qanchalik turli-tuman bulsa, unda yangi xarakat turlari shunchalik tez va oson shakllanadi. o`quvchilarni asosiy gimnastikaning turli-tuman mashqlaridan foydalanib, yanada kengroq programma orqali o`rgatish xarakat funktsiyasining shakllanishiga yordam beradi.
Ikkinchi tarkibiy qismi-jismoniy sifatlarning rivojlanganlik darajasi. jismoniy sifatlar qanchalik yaxshi rivojlangan bo`lsa, xarakat malakasi, shunga kura xarakat funktsiyasi shunchalik muvaffaqiyatli shakllanadi. bolalarda shamma jismoniy sifatlarni bir tekis rivojlantirib, 7-10 yoshda yakka xarakatlar tezligi; egiluvchanlik va chaqqonlikni rivojlantirishga, 11-13 yoshda tezkor kuchni, 15-16 yoshda maksimal kuchni va chidamlilikni rivojlantirisha ko`proq e`tibor berish kerak.
Xarakat funktsiyasini shakllantirishda (eng muxim) uchinchi tarkibiy qism xarakatlarni vaqt birligida fazoda va muskul zo`r berishining darajasiga qarab xis qila bilishni o`rganishdan iborat. xarakat aniqligi va koordinatsiyasi yaxshi rivojlangan muskul sezgisi orqali ta`minlanadi. bu esa xarakat analizatori faoliyatining natijasidir. xarakat analizatorining faoliyatini fakat jismoniy mashqlar yordamida maxsus mashq qilish orqali takomillashtirish mumkin.

Bunday qobiliyatni tarbiyalash uchun, tananing ayrim qismlari bilan oddiy shamda murakkab xarakatlar qilishdan yurish, yugurish, sakrash, uloqtirish, muvozanat saqlash mashqlari, tirmashib chiqish, akrobatika mashqlaridan foydalaniladi.
Shug`ullanuvchilar bu mashqlarni bajarayotganda o`zlarining fazo to`g`risidagi va xarakat faoliyatini bajarish uchun sarflaydigan vaqt to`g`risidagi sub`ektiv xislarini o`qituvchidan oladigan ma`lumotlarga taqqoslab kurishlari kerak. xarakat faoliyatini jarayonida vaqt, fazo va muskul zo`r berishining darajasi xaqida tez va bevosita ma`lumotlar berib turish shug`ullanuvchilarda bu parametrlarning turlicha, shajmiga nisbatan shissiyotini tarkib topishiga yordamlashadi, bu esa xarakatlarni boshqarish uchun juda mushimdir.

Xarakat faoliyatini ongli boshqarish sezgi organlarining rivojlanishi bilan chambarchas bog`liqdir, chunki sezgi organlari orqali tashqi dunyo xis qilinadi. «eshitish, kurish va boshqa sezgilar qanchalik kam rivojlangan bo`lsa,-deb yozgan edi v.v. gorinevskiy,-odamning faoliyati shunchalik chegaralangan va u shunchalik kam rivojlangan bo`ladi».
maxsus tekshirishlar o`z xarakatlarini fazoda vaqt birligida va muskul zo`r berishi darajasini xis qilishni o`zlashtirib olgan bolalar turli xarakat faoliyatlarini bunga o`rgatilmagan bolalarga nisbatan muvaffaqiyatliroq bajaradilar.

Maktab yoshdagi bolalarga ta’lim-tarbiya berishning asosiy maqsadi yosh avlodni jismonan sog‘lom, aqlan yetuk, ma’naviy boy, har tomonlama rivojlangan shaxs sifatida tarbiyalash va maktab ta’limiga tayyorlashdan iboratdir. Maktab yoshdagi bolalarni tarbiyalashning vazifalari jismoniy, aqliy, ahloqiy, estetik, mehnat tarbiyasini berish va ularning tug‘ma layoqati, qiziqishi, ehtiyoji va imkoniyatlarini hisobga olgan holda, milliy va umuminsoniy qadriyatlar asosida muntazam (maktabga) tayyorlashdan iboratdir. Maktabgacha ta’lim muassasalarida o‘tkaziladigan jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarining maqsadi va vazifalari bolalardagi turli jismoniy rivojlanishni ko‘nikma va malakalarini shakllantirish, ulardagi kuchlilik, tetiklik, chaqqonlik, ziyraklik kabi jismoniy sifatlarni rivojlantirishdan iboratdir. Muntazam ravishda o‘tkaziladigan jismoniy mashg‘ulotlar bolalarning o‘sish va rivojlanish jarayoniga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.

Jismoniy rivojlanish – odam organizmi shakl va funksiyalarining o‘zgarish jarayonidir. “Jismoniy rivojlanish” termini tor ma’noda qo‘llaniladi, bunda u antropometrik va biometrik ko‘rsatkichlarni anglatadi, chunonchi: gavda, bo‘y, og‘irligi, ko‘krak qafasi aylanasi, o‘pkalarning tiriklik sig‘imi, umurtqa pog‘onasi egikligining darajasi, qaddi-qomatning jismoniy holati, kurak uchlari orasidagi masofa, tavon gumbazi o‘lchovining ko‘rsatkichi, o‘ng va chap panja mushaklari kuchi, tik tura olish kuchi va boshqalar. “Jismoniy rivojlaish” terminini keng ma’noda qo‘llaganda, unga jismoniy sifatlar( tezkorlik egiluvchanlik, muvozanat saqlay olish, ko‘z bilan chamalash, kuch, chidamlilik) ham kiritiladi.