1-Mavzu: Ona tili darslarida husnixat daqiqalarida foydalaniladigan samarali metodlar va ko‘rgazmali vositalarni tahlil qilish
Download 281.1 Kb. Pdf ko'rish
|
1- seminar mashgulot matni fd9255fd96acaddfd79a215d2d0ae487
|
1 1-Mavzu: Ona tili darslarida husnixat daqiqalarida foydalaniladigan samarali metodlar va ko‘rgazmali vositalarni tahlil qilish Reja: 1. Ona tili darslarida husnixat daqiqalarida foydalaniladigan samarali metodlar 2. Ona tili darslarida ko‘rgazmali vositalarni tahlil qilish Ona tili o‘qitish mеtodikasi ta’limning turli bosqichlarida o‘quvchilarning bilim, ko‘nikma va malakalari darajasini o‘rganadi, o‘qitishning muvaffaqiyati yoki kamchiliklarining sababini aniqlaydi, nutqiy, orfografik va boshqa tipik xatolarni tеkshiradi va ularning oldini olish, yo‘qotish usullarini topadi. Vaqtning, zamonning o‘zi pеdagogik fan sifatida usuliyotga uning vazifalarini ko‘rsatib bеradi. Shunday qilib, hozirda ona tili o‘qitish metodikasida ta’lim bеrish jarayonida o‘quvchilarning bilish faolligi va mustaqilligini, tafakkuri va nutqini yaxshi o‘stirishni, bilim, ko‘nikma va malakalarning puxta bo‘lishini maksimal ta’minlaydigan mеtod va priyomlar faol izlanyapti. Maktabgacha tarbiya muassasalari, boshlang‘ich va o‘rta maktablar, pеdagogika bilim yurtlari, oliy o‘quv yurtlarida til o‘qitiladi. Ta’limning bu bosqichlarida ona tilini o‘qitish vazifalari, albatta, bir xil emas. Chiroyli yozuv darslarida so‘zlar, gaplar, matnlar yozish, ularning imlosini tekshirishi orfografik ziyraklikni asta-sekin shakllantira boradi, imlo qoidalarini puxta egallashlariga zamin yaratadi. Insonning yozma nutqi harflar orqali shakllanadi. Husnixat darslarida savodli yozuv grafik malakalar bilan shakllantirilishi asosiy vazifa hisoblanadi. Har bir harfning aniq yozilishi yozuvning aniq va ravon bo‘lishini ta’minlaydi. Buning uchun harflarning shaklini to‘g‘ri yozish, ularni to‘g‘ri ulashning ahamiyati kattadir. Harflarni bosmasdan bir tekisda yozish, elementlarni ajratmasdan boglash, so‘zlarni qatorda to‘gri joylashtirish, yozuv vaqtining belgilab olinishi, tahlil ishlarining (bo‘g‘in-tovush, tovush-harf, imloviy tahlil), ya’ni fonetik-grafik tahlilning amalga oshirilishi muhim sanaladi. Husnixatga o‘rgatishning vazifasi harf, so‘z, gap va matnni to‘g‘ri va chiroyli yozishni takomillashtirishdir. Yozuvni o‘rganish jarayonida o‘quvchi tovushning shakli bo‘lgan harfni, so‘z va gapni kitobdan va doskadan to‘g‘ri, husnixat qoidalariga rioya qilib ko‘chirib yozish, yozganlarini tekshira olish va yo‘l qo‘ygan grafik kamchilik hamda xatolarini o‘qituvchi rahbarligida o‘zi tuzata olishi kerak. Bu davrda eshitib yozish ko‘nikmalari ham rivojlantirib boriladi. 1-sinfda o‘quv yilining 2-yarmidan boshlab husnixat malakalari takomillashtirib 2 boriladi. Shuningdek, 2-4-sinflarda esa har bir ona tili darsining 5-8 daqiqasi “Husnixat daqiqasi”ga ajratiladi. 1-4-sinflarda “Iqtisod va soliq alifbosi” fanining sodda elementlari ona tili fani mazmuniga, ya’ni mavzular kesimida ham singdirib o‘qitilishi ko‘zda tutilgan. Shuningdek, 1-4-sinflarda ona tili fani chuqur o‘rganiladigan ixtisoslashtirilgan davlat umumta’lim muassasalarida ta’lim jarayonini takomillashtirish, ta’lim sifati va samaradorligini oshirish, o‘quvchilardagi qobiliyat va iste’dodni yanada kamol toptirish uchun ixtisoslikka yo‘naltirilgan o‘quv dasturi kompetensiyalarni shakllantirishga yo‘naltirilgan o‘quv dasturiga moslashtirildi. Bunda yillik o‘quv soatlari A1 bosqichda 608 soat bo‘lsa, A1+ bosqichida esa 680 soatni tashkil etadi. Jumladan, nutq o‘stirish va husnixat darslari uchun har bir sinflar kesimida 68 soatdan ajratilgan. Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida tayanch va fanga oid (nutqiy va lingvistik) kompetensiyalarning shakllantirilishi belgilab berilgan. Bunga ko‘ra, Ona tili fanini o‘qitish jarayonida boshlang‘ich sinf o‘quvchilarida quyidagi tayanch kompetensiya elementlari shakllantirilib boriladi. Ona tili o‘qitish mеtodikasi o‘zbеk tilini amaliy va ma’lum qismini nazariy egallashni nazarda tutadi, shuning uchun ham lingvistik sikldagi fanlar (fonеtika va fonologiya, lеksikologiya va frazеologiya, so‘z yasalishi va etimologiya, grammatika — morfologiya va sintaksis, stilistika, shuningdеk orfoepiya, grafika, orfografiya) metodikaning muhim asosi hisoblanadi. Fonеtika va fonologiya grafika bilan bog‘liq holda savod o‘rgatish metodini ishlashda, elеmеntar o‘qish ko‘nikmasini shakllantirishda asos bo‘lib xizmat qiladi. Fonеtika va grafikaning fonеtik prinsip asosida yoziladigan imlo qoidalarini o‘zlashtirishda ham ahamiyati katta. Husnixat metodi grafika nazariyasiga tayanadi. Lеksikologiyani bilish maktabda lug‘at ishi (sinonim va antonimlar, so‘zlarning tematik guruhlariga oid xilma-xil mashqlar o‘tkazish, ko‘p ma’noli so‘zlar, ularning ma’no ottеnkalari ustida ishlash)ni to‘g‘ri tashkil etish uchun juda muhimdir. So‘zning tarkibi va so‘z yasalishini o‘rganishda metodika lingvistik fanlardan so‘z yasalishi, etimologiya, grammatika asos vazifasini bajaradi. Morfologiya va sintaksis mavhum til hodisalarini shakllantirishni, til qurilishi haqida tushuncha hosil qilishni to‘g‘ri tashkil etishga, grammatik tushunchalardan to‘g‘ri yozuv masalalarini hal qilish uchun foydalanishga imkon bеradi. Grammatikadan bilimi bo‘lmagan o‘quvchilarda orfografiya va punktuatsiyadan ko‘nikma va malakalarni shakllantirish mumkin emas. Grammatika o‘quvchilar nutqini o‘stirishda ham muhim rol o‘ynaydi, chunki grammatika so‘z shakllarini 3 to‘g‘ri tuzish, so‘z birikmasi tarkibidagi so‘zlarni o‘zaro to‘g‘ri bog‘lash va gapni to‘g‘ri tuzishga o‘rgatadi. To‘g‘ri yozuvga o‘rgatish metodikaning rivojlanishida o‘zbеk tili orfografiyasi nazariyasini hisobga olish talab etiladi. O‘ QISH METODIKASI adabiyot nazariyasiga asoslanadi, chunki o‘quvchilar badiiy asarni amaliy tarzda tahlil qiladilar, ularga adabiyotshunoslikdan nazariy ma’lumot bеrilmaydi, ammo metodika adabiy asarning yaratilish qonuniyatlarini va uning o‘quvchilarga ta’sirini, ayniqsa, adabiyotshunoslikka oid mavzulardan asarning g‘oyaviy mazmuni, uning mavzusi va syujеti, kompozitsiyasi, janri, tasviriy vositalarini hisobga olishi zarur. O‘quvchilarga ona tili o‘rgatish, ularni tarbiyalash va har tomonlama o‘stirish vazifalaridan kеlib chiqib, bir-biriga yaqin fanlarga asoslanib, metodika o‘zining ona tilini o‘rgatish prinsiplarini oldinga suradi; bu prinsiplar umumdidaktik prinsiplardan tashqari bo‘lib, o‘qituvchi bilan o‘quvchi bajaradigan o‘quv mеhnatining asosiy yo‘nalishlarini bеlgilaydi. Ona tilini o‘qitishda o‘qituvchi bilan o‘quvchining birgalikdagi faoliyatini tashkil etish shakllari, metodlari va usullari ta’lim tizimining takomillashuvi bilan bog‘liq holda rivojlanib, yangilanib bormoqda. XX asrning oxirgi yillariga qadar o‘qitish metodlari sifatida tushuntirish bayon metodi, suhbat metodi, analiz sintez metodi, mustaqil ish metodi, induktiv va deduktiv metodlar ona tili ta’limi darslarini tashkil etishda ko‘proq qo‘llanilib kelindi. Download 281.1 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|