1-mavzu: O‘simlik hujayrasining fiziologiyasi. O‘simliklarda suv almashinuvi. Fotosintez. O‘simliklarning ildiz orqali oziqlanishi. Reja

---

1-mavzu:
O‘simlik hujayrasining fiziologiyasi.
O‘simliklarda suv almashinuvi. Fotosintez. 
O‘simliklarning ildiz orqali oziqlanishi.
Reja: 
1.O’simlik hujayrasining fiziologiyasi.
2.O’simliklarda suv almashinuvi.
3.Fotosintez.
4.O’simliklarning ildiz orqali oziqlanishi . 

---

Oʻsimliklar fiziologiyasi — oʻsimliklar hayot faoliyati umumiy
qonuniyatlarini
oʻrganadigan fan. Oʻsimliklar fiziologiyasi
oʻsimliklarning oʻz tanasini tiklashi, koʻpayishi uchun zarur boʻlgan
mineral moddalar va suvni
oʻzlashtirishi, oʻsishi, rivojlanishi, gullashi
va meva hosil qilishi, ildizdan (mineral) va havodan (fotosintez) 
oziqlanishi, nafas olishi, biosintez qilishi, zaxira moddalarni
toʻplashi
va boshqalar jarayonlarni
oʻrganadi. Oʻsimliklar fiziologiyasi hayotiy
jarayonlarning tashqi muhit bilan
bogʻliqligini ochib berish orqali
oʻsimliklarning umumiy mahsuldorligi, oziq qiymati, organ va
toʻqimalarining texnologik sifatini oshirish usuli va metodlarining
nazariy asoslarini tadqiq qiladi. Fiziologik tadqiqotlar
oʻsimliklarning
oʻsishi va moʻl hosil berishi uchun zarur boʻlgan tuproq va iqlim
sharoitlari hamda ulardan oqilona foydalanishning nazariy asosi
hisoblanadi

---

Oʻsimliklar fiziologiyasi dastlab oʻsimliklarning tuproqdan
oziqlanish muammosi bilan
shugʻullanuvchi botanikaiing
tarkibiy qismi sifatida paydo
boʻldi va rivojlandi. Oʻsimliklar
toʻqima va organlarini qanday moddalar hisobiga hosil qilishi
masalalarini hal qilishga urinishlar gollandiyalik tabiatshunos
olim Yan van Gelmont tajribalari bilan
bogʻliq (1629). U ogʻirligi
aniq
boʻlgan tuproq bilan toʻldirilgan maxsus idishga tol
novdasini
oʻtqazadi va 5 yil davomida suv quyib turadi. Tajriba
soʻnggida tol novdasining ogʻirligi 30 marta oshganligini, 
tuproqning
ogʻirligi esa juda kam oʻzgarganligini aniqlaydi. 
Olimlar Gelmont
oʻtkazgan tajribaga asoslanib, oʻsimlikning
oziq manbai tuproq emas, balki suv degan xulosaga kelishadi

---

Oʻzbekistonda Oʻsimliklar fiziologiyasining rivojlanishi Turkiston
paxtachilik stansiyasi va Turkiston universitetining tashkil etilishi bilan
bogʻliq. A.Imomaliyev, N.Nazarov, A.Qosimov, M.Valixonov, X.Salimov, 
R.Azimov va boshqalar olib borgan tadqiqotlar
Oʻsimliklar
fiziologiyasining rivojlanishida katta ahamiyatga ega
boʻldi. Respublikada
gʻoʻza fiziologiyasini oʻrganishda katta yutuqlarga erishildi. Chigitning
saqlanishi, unib chiqishi, pishishi davridagi fiziologik jarayonlar batafsil
oʻrganildi (X.X. Yenileyev, M. Valixonov); gʻoʻzaning mineral oziqlanishi
(T.Piroxunov), 
gʻoʻzada suv almashinuvi (H.Samiyev); tuproq shoʻrlanishi
hamda infeksiyaga chidamliligi (R.Azimov, M.Avazxonov), 
gʻoʻza
bargining
toʻkilishi (A.Imomaliyev), gʻoʻzaning oʻsishi va rivojlanishiga
tashqi omillarning
taʼsiri (M.V.Muhammadjonov, N.Nazarov, A.Qosimov
va boshqalar) ustida muhim tadqiqotlar olib borildi.

---

Fotosintez (foto... va sintez) — yuksak oʻsimliklar, 
suvoʻtlar va ayrim fotosintezlovchi bakteriyalarda
xlorofill (o'simlikka yashil rang berib turuvchi modda) va
boshqa fotosintetik pigmentlar oʻzlashtiradigan yorugʻlik
energiyasi hisobiga oddiy birikmalardan murakkab
moddalar hosil boʻlishi. Fotosintez tabiatda sodir
boʻladigan eng muhim biologik jarayonlardan biri. 
Fotosintezda quyosh energiyasi organik birikmalardagi
kimyoviy energiyaga aylanadi. Fotosintezda hosil boʻlgan
organik birikmalar barcha tirik organizmlar uchun asosiy
hayot manbai hisoblanadi. Fotosintezda barcha tirik
organizmlarning nafas olishi uchun zarur boʻlgan
kislorod atmosferaga ajralib chiqadi

---

Fotosintez (foto... va sintez) — yuksak oʻsimliklar, suvoʻtlar va ayrim fotosintezlovchi
bakteriyalarda xlorofill (o'simlikka yashil rang berib turuvchi modda) va boshqa
fotosintetik pigmentlar oʻzlashtiradigan yorugʻlik energiyasi hisobiga oddiy
birikmalardan murakkab moddalar hosil boʻlishi. Fotosintez tabiatda sodir boʻladigan
eng muhim biologik jarayonlardan biri. Fotosintezda quyosh energiyasi organik
birikmalardagi kimyoviy energiyaga aylanadi. Fotosintezda hosil boʻlgan organik
birikmalar barcha tirik organizmlar uchun asosiy hayot manbai hisoblanadi. 
Fotosintezda barcha tirik organizmlarning nafas olishi uchun zarur boʻlgan kislorod
atmosferaga ajralib chiqadi.
Barglarda kraxmal to’planganida gidroliz (murakkab moddalarning suv ta'sirida tarkibiy
qismlarga ajralishi)ga uchraydi va buning natijasida glyukoza hosil bo’ladi, hamda
eruvchi suyuqlik ko’rinishida o’simlik sharbatlari orqali o’simlik boshqa a'zolariga
tarqaladi. Hosillarda, urug’larda glyukoza qayta kraxmalni hosil qiladi. Shu bilan birga
o’simliklarda glyukozadan sеllyuloza va boshqa organik birikmalar sintеzlanadi. 
Fotosintеz jarayonida yеr sharimizdagi barcha o’simliklar har yili o’rtacha 200 mlrd.t. 
uglеrodni o’zlashtiradi. Fotosintеzning qishloq xo’jaligidagi ahamiyati

---

• Fotosintez tabiatda eng muxim biologik
jarayonlardan biri. Fotosintez tufayli har 
yili quruqlikda 100-172 mlrd.t, dengiz va
okeanlarda 60-70 mlrd.t (quruq ogʻirlikka
nisbatan) organik modda hosil boʻladi. 
Fotosintez tufayli atmosferadagi SO2 
miqdori doimiy (0,03%) saqlanib turadi. 
Fotosintez natijasida bir yil davomida
atmosferaga tirik organizmlar nafas olishi
uchun zarur boʻlgan 70-120 mlrd.t. ga
yaqin erkin kislorod ajraladi. Bu jarayonda
oʻrmonlar, ayniqsa katta ahamiyatga ega. 
Masalan, 1 ga oʻrmon daraxtlari bahor va
yoz oylarida 1 kishi nafas olishi uchun
yetarli miqdorda kislorod ajratadi

---